In het zonovergoten zuidwesten van Spanje vinden we Andalusië waar ze wijn maken van droog tot verrassend zoet. Gelegen op het zuidelijkste punt van het Spaanse schiereiland vinden we de thuisbasis voor de wereldberoemde versterkte wijn Sherry. In een separaat artikel gaan we nog in op Sherry. In Andalusië vinden we in totaal vijf DOP’s en 16 IGP’s.
De ligging aan de doorgang naar de Middellandse Zee en de nabijheid van Afrika hebben de regio vele culturele invloeden gegeven. Door de geschiedenis heen zijn er vele invasies geweest van bijvoorbeeld Romeinen, Feniciërs, Vandalen, Byzantijnen en Moslims. De naam Andalucía is afgeleid van het Arabische Al-Andalus. Men zegt dat dit een verbastering is van “Vandalusia” wat “land van Vandalen” betekent. Dit was een oost-Germaanse stam die in 429 na Christus Afrika binnentrok. Vervolgens veroverden ze in de jaren daarna ook diverse gebieden in zuid Europa, waaronder Andalusië in de 5e eeuw na Christus.
Het klimaat in Andalusië kan worden opgedeeld in drie zones. De westelijk gelegen zone profiteert van de verkoeling vanaf de Atlantische Oceaan. Vooral Jerez en Sanlúcar de Barrameda profiteren hiervan. Dan is er het mediterrane Malaga en Sierra de Malaga. Tenslotte kent het noordelijk gelegen Montilla-Moriles een echt continentaal klimaat.
De bijzondere regio’s
De meest bekende DO is Jerez, de thuisbasis van Sherry. En tevens geniet Sanlucar de Barrameda grote bekendheid voor haar Manzanilla. Beide appellaties maken gebruik van de Palomino druif. Montilla-Moriles en Malaga bekend staan om zoete wijnen van Pedro Ximénez en Moscatel druiven. Ook vinden we Airén in het noordelijke deel van Andalusië die vooral voor brandewijn en als blendpartner wordt gebruikt.
Condado de Huelva DO
Dit is de meest westelijke wijnstreek nabij de stad Huelva. Volgens overlevering zouden de wijnen uit deze streek Columbus hebben vergezeld op hun ontdekkingsreis naar Amerika. De streek werd erkend als DO in 1964, echter alleen voor witte wijn. Pas in 2009 werd ook rode wijn toegestaan onder de DO wetgeving. In 2019 introduceerde men een IGP voor orange wine, de Vino Naranja del Condado de Huelva. En in 2020 tenslotte stond men ook rosé wijn toe binnen de DO.
De wijngaarden liggen slechts op 25m boven zeeniveau op de kenmerkende rood getinte zandgronden. Terwijl de ondergrond bestaat uit alluviale, zand- en kalksteenafzettingen. De nabijgelegen Middellandse Zee beïnvloedt het klimaat. Terwijl de verkoelende winden vanaf de Atlantische Oceaan de zomer temperaturen matigen. Vorst is hier zeker geen probleem. De meeste wijngaarden zijn beschermd tegen de sterke wind door bomen die eromheen staan.
De druiven mogen uit de hele regio komen, echter de rijping dient plaats te vinden in een beperkt aantal plaatsen, zoals Almonte, Chucena en Moguer.
Wijnstijlen
Tot 2009 werden slechts drie wijnstijlen gemaakt. De Condado de Huelva Joven is een jonge frisse witte wijn van de inheemse Zalema druif. Deze druif domineert de regio met een aanplant van meer dan 85%. Vinos Generosos is een versterkte wijn die minimaal drie jaar rijpt. Hiervan is de Condado Palido een droge witte wijn van Palomino Garrido of Listan de Huelva druif. De Condado Viejo zijn zeer rustieke wijnen die vergeleken kunnen worden met Olorosso Sherry. Tenslotte is de Vinos Generosos de Licor een versterkte zoete wijn. Sinds 2009 mogen ook rode wijnen gemaakt worden binnen de DO wetgeving. Hierdoor zijn internationale druivenrassen als Syrah, Cabernet Sauvignon en Franc, Tempranillo en Merlot toegestaan.
Een jonge witte wijn van Zalema druif kenmerkt zich door een evenwichtige zuurgraad en heeft een lichtgouden kleur. Primaire aroma’s van groene appel en bloemen. Een heerlijk frisse wijn bij sushi of visgerechten.
Malaga DO
Malaga is de grootste zone in het zonovergoten Andalusië waar de wijn zowel droog tot verrassend zoet kan zijn. Wijn is hier officieel geïntroduceerd door de Grieken rond 600 voor Christus. Maar het is goed mogelijk dat het de Feniciërs zijn geweest die zich hier twee eeuwen eerder vestigden. Vooral de 17e, 18e en begin van de 19e eeuw waren de hoogtij dagen van wijnen uit Malaga. Tot de tweede helft van de 19e eeuw eerst de echte meeldauw en toen de phylloxera toesloegen. Dit is de wijn industrie nooit echt te boven gekomen. Maar gelukkig heeft toerisme dit gat gevuld.
De Malaga DO is in 1933 opgericht maar omvat ook Sierras de Malago DO. Deze is in 2001 is opgericht voor de droge wijnen. Ook kent men hier de Pasas de Malaga DO, ofwel Rozijnen van Malaga. En de naam zegt het al, dit betreft zeer zoete wijnen die vol rozijnen aroma’s zijn. Zoete wijnen is waar Malaga om bekend staat. Druiven worden gedroogd op grasmatten onder de intense zon.
Wijn methodes
Wijnen kunnen worden gemaakt volgens verschillende methodes, maar de meest voorkomende is het stoppen van vergisting om de natuurlijke zoetheid te behouden (“Vino Dulce Natural”). Andere stijlen zijn PX, uitsluitend gemaakt van Pedro Ximénez druiven, Vinos de Lágrima die ook van dezelfde druiven is gemaakt. Echter het sap is verkregen door de druiven gedurende één of twee dagen te drogen ipv te persen. En Moscatel welke gemaakt is van de Muscat d’Alexandrië druif. Dit zijn de meest aromatische druiven uit Malaga. Opvallend is dat in deze regio uitsluitend witte wijnen geproduceerd worden onder de DO wetgeving. Dat in tegenstelling tot de meeste wijnhuizen in Spanje die gespecialiseerd zijn in rode wijn.
Het klimaat is zeer heet en droog in het binnenland, waar vooral Pedro Ximénez druiven staan aangeplant. Meer aan de kust is het koeler door de invloed van de Middellandse Zee. Hier op de heuvels vinden we vooral Muscat d’Alexandrië druiven.
Verder zijn ook hier andere rijpingscriteria;
- Pálido (min. zes maanden gerijpt)
- Noble (twee tot drie jaar gerijpt)
- Añejo (drie tot vijf jaar gerijpt)
- Trasañejo (meer dan vijf jaar gerijpt)
De Malaga DO wijnen zijn zeer goed te combineren bij blauwe kazen, foie gras, fruit of chocolade.
Sierra de Malaga DO
Dit beslaat hetzelfde gebied als Malaga DO, echter is bestemt voor lichte onversterkte wijnen. De naam is doeltreffend omdat de wijngaarden in het bergachtige terrein rond de steden Malaga en Antequera liggen.
Hier is een zeer ruime variëteit aan druivensoorten toegestaan, natuurlijk de Pedro Ximénez en Muscat d’Alexandrië. Maar bijvoorbeeld ook Macabeo, Airén en Sauvignon Blanc. Voor rood denk aan de internationale rassen als Cabernet Sauvignon, Syrah, Malbec, Garnacha en natuurlijk Tempranillo.
De rijpingscriteria zijn in grote lijnen hetzelfde als voor Spanje. Echter er zit een kleine nuance in.
| Tenaamstelling | Rijpingsperiode | Waarvan houtrijping |
| Crianza | Min. 2 jaar | Min. 6 maanden |
| Reserva | Min. 3 jaar | Min. 12 maanden |
| Gran Reserva | Min. 5 jaar | Min. 24 maanden |
| Gran Reserva de Blancos y Rosados | Min. 5 jaar | Min. 6 maanden |
De witte wijnen van Sierra de Malaga DO kenmerken zich door hun strogele kleur met groenachtige reflecties. Terwijl de gerijpte wijnen eerder goudgeel of goud zijn. Ze zijn openhartig en fruitig in de neus. De gerijpte wijnen behouden hun fruitige aroma’s, hoewel meer op de achtergrond, samen met tertiaire aroma’s.
Montilla-Moriles DO
Gelegen rond de steden Montilla en Moriles, is dit de meest noordelijk gelegen DO van Andalusië. Dit is mogelijk het oudste wijngebied van Andalusië, waar de geschiedenis terug gaat tot wel de 8e eeuw voor Christus.
Lange tijd was de productie bestemd voor Sherry of Malaga omdat deze namen simpelweg veel bekender waren. Dit duurde tot 1945 toen Montilla-Moriles haar eigen DO status verwierf. Echter nog steeds staat de regio in de schaduw van haar grote zusters.
Deze regio is mogelijk één van de heetste gebieden van Spanje. Het droge, vlakke landschap staat vol met tarwe, olijfbomen en wijngaarden. De belangrijkste geneugtes; brood, olie en wijn. De bodem vertoont opvallende gelijkenissen met Jerez de Frontera door haar witte Albariza bodem. Deze witte mergel is samengesteld uit klei, calcium en zee fossielen die veel gelijkenis vertonen met de beroemde Kimmeridgische bodem uit de Chablis. De kalkrijke spierwitte bodem reflecteren het zonlicht naar de wijnstokken voor optimale rijping.
Wanneer de Levante wind uit het oosten waait, is het niet ongewoon dat temperaturen ver boven de 40C komen. Er valt slechts 600mm regen per jaar en de vochtretentie van de bodem is dus van groot belang.
Hoewel Pedro Ximénez de belangrijkste druivensoort is, zijn er ook diverse andere variëteiten toegestaan zoals Verdejo, Muscat d’Alexandrie, Torrontés, maar ook Chardonnay en Sauvignon Blanc.
Niet-versterkte dessertwijnen
De regio staat bekend om haar dessertwijnen die hetzelfde classificatiesysteem als Jerez Sherry heeft. Echter in tegenstelling tot Sherry zijn de Montilla-Moriles wijnen niet versterkt. De wijnen gisten tot ongeveer 14-16% alcohol waardoor er veel restsuiker achterblijft. Daarna worden ze gerijpt volgens het solera-systeem en ingedeeld in de volgende stijlen;
- Joven Afrutado (Jong en Fruitig). Dit zijn de meest voorkomende wijnen en mogen gemaakt worden van alle toegestane druivensoorten.
- Fino. Droge, nootachtige wijnen met een verfijnde body. Ze worden volgens dezelfde techniek als Sherry Fino gemaakt. Echter de florgist is minder effectief door de hogere temperaturen in de regio.
- Amontillado (Montilla-stijl). Deze zijn gemaakt van de nobele druivensoort uit de regio, Pedro Ximénez. De wijn ondergaat rijping onder een laagje flor, maar oxideert en verandert van kleur wanneer de flor-laag verdwenen is.
- Olorosso. Een rijkere zwaardere Montilla stijl gemaakt van Pedro Ximénez die langer in aanraking is geweest met zuurstof.
- Palo Cortado. Deze stijl ligt tussen Amontillado en Olorosso in.
Naast deze stijlen vinden we ook dessertwijnen van extreem rijpe Moscatel-druiven en brandewijn van Airén. Ook zijn Torrontes en Baladi (Cayetana) toegestaan. Er wordt geëxperimenteerd met rode druivenrassen, maar dit is nog niet toegestaan binnen de DO wetgeving.
Tenslotte
Het is natuurlijk niet verrassend dat in het zonovergoten Andalusië mooie wijnen voortbrengen die zoet zijn. De vele zonuren staan gegarandeerd voor deze mogelijkheden. Echter hier vind je een brede reeks aan wijnstijlen; droog, zoet, versterkt en natuurlijk de sublieme PX-wijnen. Naast deze DO regio’s zijn er ook nog maar liefst 16 IPG’s. Hier gaan we volgende week nog op in. En natuurlijk mogen we de sherry niet vergeten! Dit product wat vaak wordt gezien als een drankje voor ouderen, kan toch verrassend populair zijn!
