We gaan verder naar het oosten en verlaten Castilla y León, La Rioja en Euskadi. Grenzend aan de Pyreneeën vinden we de provincies Navarra en Aragón. Hier vinden we wijnen uit Navarra die goedkoop geprijsd zijn maar ook Aragón dat ondergewaardeerd is.
Overeenkomsten tussen Navarra DO en Rioja DO
Tegen elkaar aangelegen is het misschien niet vreemd dat Navarra en Rioja veel overeenkomsten hebben. Maar toch is Navarra aanzienlijk minder bekend dan de beroemde buur. Ondanks grote historische verschillen, kan je concluderen dat Navarra een uitbreiding is van Rioja DO. Net als Rioja profiteerde Navarra van de phylloxera uitbraak in Bordeaux eind 19e eeuw. Tevens vind je veel kleine wijnboeren die hun druiven verkopen aan de coöperaties terwijl wijnen gebotteld worden door handelaren. De coöperaties in Navarra zijn vele malen groter dan in Rioja.
Navarra staat bekend om haar fruit- en groenteteelt. En dit heeft een grote inpuls gekregen door de aanplant van Garnacha. De daaruit voortvloeiende mooie droge rosé en fruitige wijnen zijn nog steeds geliefd in de Spaanse restaurants. Inmiddels heeft Tempranillo de Garnacha ingehaald als meest aangeplante variëteit. Deze produceert een levendige fijne en geconcentreerde wijnen die vaak rijpt in Amerikaans eiken. Andere belangrijke druivenrassen zijn Cabernet Sauvignon, Merlot en Chardonnay.
Navarra DO strekt zich uit over het zuidelijke deel van de provincie van de lager gelegen hellingen van de Pyreneeën tot aan de rivier de Ebro. Historisch is het gebied bekend van haar gewilde rosado’s, maar dankzij recente investeringen zijn hier ook zeer goede rode en witte wijnen verkrijgbaar.
Navarraanse geschiedenis
Ook hier geldt dat het bewijs van wijn productie reeds teruggaat naar de 2e eeuw voor Christus. Maar vooral in de Middeleeuwen, ten tijde dat Navarra een eigen koninkrijk was, bloeide de wijnhandel op. De nauwe banden met Frankrijk en de ligging op de route naar Santiago de Compostella waren zeer belangrijke groeifactoren.
De uitbraak van Oidium (Meeldauw) en Phylloxera in de 2e helft van de 19e eeuw verwoestte 98% van de 50.000ha wijngaarden! Begin van de 20e eeuw werden de wijnstokken geënt op Amerikaanse onderstokken, die beter bestand zijn tegen de druifluis. Tevens werden coöperaties opgericht en richtte men zich op het exporteren van grote hoeveelheden bulkwijn. In 1933 werd de DO Navarra erkent. Pas in de jaren 80 van de vorige eeuw gingen producenten en sommige coöperaties zich richten op kwaliteitswijnen. Hierbij werden ook exotische druivenvariëteiten geïntroduceerd, zoals Cabernet Sauvignon, Merlot en Chardonnay. Daarom is ook de wetgeving van de DO aangepast.
Vandaag de dag is er slechts ongeveer 18.000ha wijnbouwgebied, waarvan ruim 10.000ha aan de DO is toegeschreven.
Geografie en klimaat
Het klimaat is over het algemeen continentaal met lange hete zomers en koude winters. En de bodemgesteldheid is geheel genomen hetzelfde. Dit bestaat uit een zachte vruchtbare bovengrond met daaronder kalkhoudend gesteente.
Hoewel DO Navarra slechts één classificatie kent, is de regio onderverdeeld in vijf verschillende zones, ieder met een eigen signatuur en wijn;
Spaans noordelijkste wijnregio Valdizarbe
Is de meest noordelijk gelegen zone en ligt strategisch gezien de verschillende wegen die naar Santiago de Compostella leiden. Valdizarbe DO is tevens de meest noordelijk gelegen wijnbouwgebied van Spanje. Hier profiteert men van lichte Atlantische invloeden. In de periode dat druiven rijpen, is de hitte wat gematigder. Dit komt ten goede aan de druiven. De bodem is opgebouwd uit grijze mergel en ziltige leem- en krijtgronden en ijzerrijke rode afzettingen.
De rode wijnen kenmerken zich door kruidigheid en donker fruit. En de witte wijn neigt meer naar citrus- en groenfruit aroma’s met bloemige tonen.
Tierra Estella
Westelijk gelegen van Valdizarbe, ligt Tierra Estella. Hier profiteert men van de invloeden van de Ega rivier. Het kent een wisselend landschap tussen de 1.360ha wijngaarden, olijfboomgaarden en graanvelden. Vooral Tempranillo, Cabernet Sauvignon en Chardonnay staan aangeplant. In tegenstelling tot Valdizarbe, is de bodemopbouw divers. De hellingen zijn bedekt met kleistructuur en mergel. En in het meer glooiende landschap bestaat het uit mergel en zandsteen die soms een opvallende rode kleur aannemen. Tenslotte is de alluviale bodems overvloedig bedekt met grind in de vallei.
Baja Montana
Noordoostelijk gelegen, tegen de grens met Aragon, vinden we Baja Montana. De zone kenmerkt zich door reliëf met lage houtvegetatie en een bodem van steen en mergel. Op het vlakke land van de vallei en alluviale terrassen van de rivieren Irati en Aragon biedt de met grind bezaaide leemachtige bodem een uitstekende drainage.
Hier is slechts 1.500ha aan wijnbouwgebied en profiteert van de koele invloeden uit de noordelijk gelegen Pyreneeën terwijl in het zuiden het klimaat aanzienlijk droger en heter is.
Ribera Alta
In het centrum van de provincie, rondom de stad Olite op de linkeroever van de rivier Ebro, ligt Rivera Alta. In het noorden glooit het land licht en wordt naar het zuiden toe vlakker. Het totale wijnarsenaal is 3.700ha. Met een continentaal klimaat en lichte Atlantische invloeden. Het zuidelijke deel heeft meer regenval. De bodem bestaat uit ziltig leem, mergel en zandgrond, maar heeft ook alluviale afzetting.
In Ribera Alta zijn de zachte aromatische rode wijnen gemaakt van Tempranillo en Garnacha. Vaak zijn Cabernet Sauvignon en Merlot mee geblend. De wijnen zijn fris en fruitig (rood en zwart fruit) met lichte tannine. Tevens is hier een groot aandeel Chardonnay die rijke aromatische wijnen produceert. Vooral de vat gefermenteerde wijn is een hit met haar toastachtige, kruidige en nootachtige aroma’s.
Het grote Ribera Baja
In het zuiden van Navarra, op de linkeroever van de Ebro, vinden we de grootste zone Ribera Baja. Tevens zijn hier de meeste wijndomeinen met 3.000ha. De regio is erg droog met zanderige gronden. Waar zowel Tempranillo als Garnacha, Viura en Muscat het meest van profiteren. Echter het levert wel iets dunnere wijnen op.
Oude inheemse variëteiten in Aragon
Aragón is een langgerekte provincie die ingeklemd ligt tussen Navarra, Castilla y León en Castilla la Mancha in het westen en Catalonia en Valencia in het oosten. Hier vinden we vier DOPs en zestal IGPs. Het is een enorm diverse regio met een zeer rijk verleden. Dit is ook terug te vinden in de wijn waar oude inheemse soorten als Moristel geblend worden met geïmporteerde rassen als Cabernet Sauvignon. Forse investeringen hebben bijgedragen aan heropleving van de wijnen die neigen naar een frisse lichtere stijl.
Klimatologisch gezien is het een regio van uitersten. In principe is het klimaat gematigd continentaal met de hoogte als belangrijkste verkoelende factor. Aragon ligt ingeklemd tussen de berg massieven Pyreneeën in het noorden en het Systema Ibérico in het zuiden. De wijngaarden liggen hier op een hoogte tussen 500 en 1.000m. In het midden, op de vlakte, liggen ze op een 200m. Door deze veelzijdigheid zijn er ook meerdere micro klimaten.
Coöperaties spelen een zeer belangrijke rol in de wijnen uit Aragon, waarbij Garnacha meer dan 50% deel heeft.
Keizerrijk Garnacha in Campo de Borja DO
Net ten zuiden van Navarra DO vinden we Campo de Borja DO. Borja is een stadje dat in de 5e eeuw voor Christus opgericht was. Het wijn maken dateert uit de Romeinse tijd en voortgezet en verbetert door de cisterciënzer monniken in de Middeleeuwen. De oudste wijngaarden dateren uit 1145. Vandaag de dag zijn 2.000ha van de 5.000ha tussen de 30 en 50 jaar oud.
De druiventeelt wordt hier beïnvloedt door hoogte. Gezien het warme landklimaat geeft hoogte juist benodigde frisheid voor geleidelijke rijping. De laagst gelegen wijngaarden op zo’n 350m leveren gestructureerde wijnen met veelal hoog alcohol. De wijngaarden tot 450m staan op zachte hellingen met goede blootstelling aan de zon. Dat levert intense, karaktervolle en diepdonker gekleurde wijnen. Tenslotte op de hoogste wijngaarden tot zo’n 550m zijn het koelst. Deze wijnen hebben finesse, subtiliteit en balans. Garnacha is hier veruit de belangrijkste druivensoort. De wijnen zijn geconcentreerd door de lage opbrengsten.
Cariñena
Even ten zuidoosten van Campo de Barja vinden we Cariñena DO. De naam is afgeleid van de gelijknamige druivensoort Cariñena ofwel Carignan. Reeds in 1932 ontving Cariñena haar DO status, waar wijnen bekend staan als “el vino de las piedras”. Dit betekent “wijn van de rotsen”, omdat rotsen en kiezels overvloedig aanwezig zijn. Wijn is hier lang een economische steunpilaar geweest waarbij het wijn maken gaat terug tot in de Romeinse tijd.
De meeste wijngaarden liggen op grote hoogte, tot wel 800m. Het klimaat mag continentaal zijn, maar de koude noordelijke wind, Cierzo genaamd, draagt bij aan het matigen van de zomerse temperaturen. Tevens houdt dit de luchtvochtigheid laag. Samen met de dagelijkse temperatuurverschillen helpen deze factoren de karakteristieke intensiteit van de lokale Cariñena te ontwikkelen. Hoewel ook hier inmiddels Garnacha de meest populaire druif is.
Cariñena heeft haar wijnproductie snel aangepast aan veranderde omstandigheden. In het verleden richtten de lokale coöperaties zich op hoog alcoholische rode bulkwijnen. Terwijl dat is nu meer op gebalanceerde kwaliteitswijnen. Cariñena heeft een breed scala aan wijnstijlen, variërend van de kenmerkende eiken gerijpte rode wijnen tot droge witte wijnen van Viura (Macabeo) druiven, fruitige rosados en zoete Moscatels.
Calatayud
Westelijk van Cariñena ligt Calatayud DO tegen Castilla y León aan. Het landschap is hier heuvelachtig. De regio is overwegend droog op het rivierengebied na. Amandel-, kersen- en olijfboomgaarden zijn verweven met wijngaarden. Terwijl de oevers van de doorkruisende rivieren zijn omzoomd met appel-, peren- en perzikbomen. De aarde is meestal licht van kleur – zandgeel, lichtoranje of wit.
In 1990 tradt Calatayud toe tot de DO-status en trok de aandacht van kwaliteitsbewuste wijnmakers. Het klimaat is continentaal en vorst is hier niet een ongewoon risico voor de wijngaarden. Doordat de goede wijngaarden op 800m hoogte liggen, kunnen de druiven een optimaal balans vinden tussen restsuiker en alcohol. De beperkte opbrengsten door de uitdagende omstandigheden leveren geconcentreerde wijnen van hoge kwaliteit. Wanneer de wijnstokken ouder dan 50 jaar zijn, krijgt de wijn de classificatie Calatayud Superior. Naast Garnacha, zijn de belangrijkste rode druiven vatiëteiten Tempranillo en Mazuelo. En de frisse witte wijnen zijn van druivensoorten zoals Viura (Macabeo), Malvasia en Chardonnay.
Karakter, kracht en passie in Somontano
Somontano DO is de meest populaire DO in Aragon. Het betekent “onder de bergen” omdat het gebied direct aan de voet van de Pyreneeën ligt. De wijnstokken in dit gebied zijn geplant op de terrassen van de valleien die leiden naar het noordelijke deel van de Ebro-vallei. De gebruikte druivenrassen zijn Cabernet Sauvignon, Garnacha, Moristel en Parraleta voor rode wijn. Voor witte wijn zijn dit zoal Macabeo, Garnacha Blanca, Alcañón, Chardonnay en Gewürztraminer. Er is ongeveer 4.000ha aan wijnbouwgebied.
De Somontano DO produceert fruitige rode wijnen met uitgebalanceerde alcohol en zuurgraad, evenals knapperige verfrissende witte wijnen.
Overige regio’s
Tenslotte kent Aragón nog een zestal IGP’s. Deze hebben dus een iets minder strenge wetgeving als de DO’s hierboven. Daardoor ziet men de kwaliteit van de wijn ook als minder, maar dat hoeft zeker niet zo te zijn!
Kortom ben je op zoek naar een leuke goede kwaliteitswijn voor een zachte prijs, ga eens op zoek naar een Navarra DO wijn die goedkoop is of een ondergewaardeerd Aragón DO. Bijvoorbeeld Wijnenkoning heeft een aantal mooie wijnen uit goedkoop Navarra, maar helaas is Aragon dusdanig ondergewaardeerd dat deze wijnen slecht verkrijgbaar zijn. Uiteindelijk ben ik slechts één wijn tegengekomen bij Anderewijn. Vanzelfsprekend wanneer u op zoek bent naar echt iets bijzonders, neem even contact op en ik kan proberen u van dienst te zijn.
