Medoc Archieven - Love4Wine

18 mei 202118 mei 2021

De majestueuze wijnen op de linkeroever van de Bordeaux

Vorige week hebben we uitgebreid gekeken naar de totstandkoming van de Bordeaux als wijnstreek. Hieruit bleek ook dat de Nederlanders een belangrijke rol hebben gespeeld met het droogleggen en ontginnen wat de hedendaagse Médoc is. Deze week gaan we daarom dieper in op het terroir en het wijn maken de deze majestueuze wijnen op de linkeroever van de Bordeaux.

De regio onderverdeelt

Bordeaux kent 125.000ha aan wijngaarden en 47 appellaties! Naast de vijf generieke appellaties; Bordeaux AC, Bordeaux Supérieur AC (beiden in rood en wit), Bordeaux Rosé AC en Bordeaux Clairet AC, zijn er nog een indrukwekkende 55 specifieke appellaties. Hiervan liggen er 16 op de linkeroever en 11 in Entre-Deux-Mèrs. De resterende 20 liggen op de rechteroever.

Grofweg kan je de linkeroever opdelen in drie sub regio’s; Médoc (westelijk van de monding van de Gironde), Graves (zuidelijk van Médoc) en Entre-Deux-Mèrs (oostelijk van de Graves). Daar waar Médoc zich concentreert op rode wijn, heeft de Graves zowel rood als wit (waaronder dessertwijnen) en richt Entre-Deux-Mèrs zich vooral op wit. Deze laatste zullen we in het volgende artikel verder uitdiepen.

Druivensoorten

In de gebieden op de linkeroever is de Cabernet Sauvignon de dominante druif en spelen Merlot, Petit Verdot en Cabernet Franc een ondersteunende rol. Hierdoor ervaar je dat de wijnen robuuster en krachtiger zijn met een hoger tannine gehalte. Het terroir is overwegend vlak, beetje glooiend, bezaait met grind terwijl de ondergrond van kalksteen is. Hier voelt de Cabernet Sauvignon zich het best; de diepe grindbodem en glooiende helling zorgen voor een goede afwatering. Daardoor moeten de wijnstokken dieper in de grond nestelen. Het is deze combinatie die heeft bijgedragen aan de wereldfaam van de Bordeaux wijnen.

De landgoederen zijn wijds opgezet en 100ha wijngaard is dan ook geen uitzondering. Zoals vermeldt domineert rood in de Médoc, echter er zijn enkele chateau die ook witte wijn produceren. Een voorbeeld is Pavillon Blanc de Chateau Margaux. Echter de beste witte wijnen zijn afkomstig uit Pessac Léognan AC.

Verwarring omtrent de Cru classificatie

Overigens verwar de appellatie niet met de Cru classificatie. Er zijn zes Cru classificaties; Premier, Deuxièmes, Troisième, Quatrièmes en Cinquièmes en tenslotte Cru Bourgeois. De eerste vijf (de Cru Classé) dateren uit 1855, de Bourgeois is in 1932 in het leven geroepen. Alleen landgoederen uit de Médoc en haar sub-appellaties mogen deze classificatie voeren. De term Bourgeois stamt uit de middeleeuwen toen de burgers van Bordeaux (Bourg genaamd) de beste percelen van de streek opkochten. Deze classificatie is niet zonder slag of stoot gegaan en erg aan verandering onderhevig. In 2020 heeft de laatste wijziging plaats gevonden en zijn 179 Crus Bourgeois, 56 Crus Bourgeois Supérieurs en 14 Crus Bourgeois Exceptionelles uitgeroepen. Elke 5 jaar worden de wijnen opnieuw beoordeeld door een blindproeverij. En voor de twee hogere classificaties neemt men ook in acht het wijngaardbeheer en marketing activiteiten. Gelukkig nemen milieu aspecten ook een meer prominente rol in.

Klimaat

Bordeaux geniet van een uniek klimaat. Gelegen op precies het midden tussen de evenaar en de Noordpool, kent het een maritiem klimaat met gemiddelde jaar temperaturen rond 13 graden Celcius. Natuurlijk tikt het de 40 graden aan in de zomer, echter de nacht temperaturen blijven koel en deze zijn van belang voor de rijping. Dit voegt de zuurgraad toe aan de druiven zodat de wijn fris blijft met elegante textuur.

En het is juist deze combinatie (met neerslag en zonuren) die de regio uniek maakt en daardoor de wijn zo gewild.

Wijngaard management

Zoals aangegeven bestaat de bodem opbouw uit kalksteen en kiezels. Deze schrale grond zorgt ervoor dat de wijnstokken hun wortels diep moeten vestigen om de juiste voeding te krijgen. Door de kiezelbodem watert de wijngaard goed af. Zodat op het juiste moment de wijnstokken waterstress krijgen. Wanneer dit niet het geval is, zal de plant blijven groeien in plaats van de voedingsstoffen naar de druiven brengen. En krijg je dus waterige druiven die niet goed rijpen. De gelijkmatige temperaturen en zonlicht dragen bij aan een mooie gelijkmatige rijping. Door de waterstress in het rijpingsseizoen, vermindert de opbrengsten van de druiven waardoor de overgebleven druiven kleiner en meer geconcentreerd zijn. En juist dát is de bedoeling. In de wijngaard kan men dit managen door de juiste wijnvariëteit te kiezen, het “groen oogsten”¹, snoeien en het uitdunnen van de trossen.

Daarnaast helpen de kiezels de rijping van de druiven. Het absorbeert de warmte en geeft deze af wat ten goede aan het rijping proces is. Daarnaast houdt de bodem water vast zodat in het droge seizoen voldoende water voorradig is en dit draagt bij aan de kenmerkende minerale karakteristiek in de wijn.

In de Médoc kan je verschillende soorten kiezelbodems vinden, wat tevens de verschillen in de appellaties deels verklaart. Deze kiezels zijn afkomstig uit enerzijds de Pyreneeën en het vulkanisch gesteente van het Central Massif. Het is belangrijk te realiseren dat de kwaliteit van de bodem ernstig verschilt, niet alleen per landgoed, maar ook binnen een landgoed.

Appellaties uitgelicht

Médoc

Médoc is zowel de plaatsnaam als de naam van een grotere appellatie. De andere appellaties hieronder zijn gelegen binnen de grenzen van de Médoc AC. Tevens vind je hier meer Merlot dan Cabernet Sauvignon aangeplant staan. De bodem is hier meer zanderig waardoor de Merlot hier beter tot haar recht komt. De wijnen zijn toegankelijker en minder complex dan in de andere regio’s. Maar dit wilt niet zeggen dat je geen goede wijnen hier kan vinden!

Haut Médoc

De Haut Médoc is de appellatie met de grootste oppervlakte aan wijngaarden en een indrukwekkende 400 landgoederen. Hier mag alleen rode wijn geproduceerd worden onder het label Haut Médoc AC. Witte wijn kent het generieke Bordeaux Blanc AC label. Door de grootte heb je dus ook geen specifieke stijl wijn, ze lopen uiteen van elegante florale wijnen tot de bekende zware Bordeaux wijnen.

St Estèphe

Het noordelijk gelegen St Estèphe heeft een bodem van kiezelstenen, maar veel meer vermengt met klei en zanddelen. De wijngaarden liggen geconcentreerd rond de plaats St Estèphe. Het brengt uitzonderlijke wijnen voort. Hoewel maar weinig wijnen uit 1855 classificatie, is dit ruimschoots gecompenseerd door Crus Bourgeois die tippen aan de 5^e Cru.

Het terroir is veelzijdig met steen, klei, kalksteen, en gravel. Maar het is vooral de klei dat St Estèphe uniek maakt. Dit vind je niet in de andere Médoc appellaties. Hierdoor produceert St Estèphe fantastische wijnen in hete droge zomers, omdat de klei ondergrond het water goed vasthoudt en afgeeft aan de druiven.

Door de grootte van de appellatie is er niet één wijnstijl. Wanneer de wijn heeft gerijpt, levert ze rijke geconcentreerde complexe wijnen met aroma’s van zwart fruit, tabak en stenige mineralen.

Pauillac

Dit is misschien wel de meest befaamde appellatie omdat 3 van de 5 Premier Crus hier liggen. Pauillac kent geen uitbreidingsmogelijkheden meer. Maar de Crus Classés breiden nog wel uit. Wat betekent dat het aantal Cru Bourgeois dalende is.

Het terroir is hier ideaal voor Cabernet Sauvignon. Dat is dan ook de reden van de hoge kwaliteit. De gravel zorgt voor de goede afwatering en vraagt de wortelstok diep te vestigen. Daarnaast reflecteert de stenige bodem licht en warmte terug de wijngaard in.

De wijn is een klassiek Bordeaux-wijn; zwart fruit, tabak, specerijen, aards, natte grond en ceder hout. Gecombineerd met stevige tannine, zo een 13% alcohol, volle body maar in z’n geheel elegant.

St Julien

Dit is de kleinste appellatie waar merendeel van de wijngaarden behoort aan een Cru Classé! Het terroir is veelzijdig met een bodem van grind, zand, klei, zandsteen en stenen. In het noorden (tegen Pauillac aan) en oosten domineert grind/gravel. In het zuiden en westen eerder zand en klei.

St Julien huisvest geen Premier Crus, maar de andere Crus zijn wel goed vertegenwoordigd. Hier komen de wijnen die boven zichzelf stijgen vandaan. Men probeert de beste wijnen te produceren, hoewel dat niet vertaald kan worden in het Cru Classé systeem.

Enige tijd geleden had ik mijn hand gelegd op een Chateau Talbot 2004. Deze mooie granaatrode wijn heeft een neus van bramen, zwarte kersen. Maar ook specerijen zoals kruidnagel, nootmuskaat en eucalyptus. Door de flesrijping tevens aardse en leder tonen. Ook in de mond bespeur je gedroogde pruim en proeft de wijn een beetje jamachtig. Heerlijk soepele tannine, verfrissende zuurgraad en medium alcohol. De afdronk is erg lang en blijft heerlijk terug komen. Gesproken over een majestueuze wijnen van de linkeroever van de Bordeaux!

Margaux

Deze zuidelijke appellatie kent de meest uiteenlopende bodemsoort, weliswaar vooral gebaseerd op kiezelstenen. De wijngaarden liggen op grindachtige eilandjes omgeven door beekjes en moerassen. Het griend ligt bijzonder diep maar met kleinere stenen. Daarnaast liggen hier een reeks witte grindruggen.

De wijnen zijn fruitig met elegantie en zijdezachte tannine. Naast fruit bespeur je tabak, truffel maar ook unique florale aroma’s. Hiermee onderscheidt Margaux zich van de andere appellaties in de Bordeaux waar wijnen vooral krachtig en tanninerijk zijn.

Graves

Graves dankt zijn naam aan de grote afzettingen van stenen, rotsen, kiezels, kwarts en grind in de bodem. De wijngaarden in Graves kent haar eigen Cru Classé systeem. Deze is niet zo gecompliceerd als in de Médoc. Een landgoed mag “Grand Cru Classé de Graves” voeren op het etiket voor een wijn en dus niet automatisch voor alle wijnen van het landgoed. De 16 chateau liggen allemaal binnen het Pessac Léognan AC. Alleen Château Haut-Brion is gewaardeerd met een Cru de Graves en Grand Cru Classés 1855.

Pessac Léognan

Hoewel tot 1997 nog onderdeel van Graves AC, kent het nu haar eigen appellatie. Het zijn het grind, kwarts en verschillende stenen, samen met een verscheidenheid aan mineralen in alle soorten en maten, die veel van de Pessac Leognan-appellatie zijn gevarieerde reeks wijnen en stijlen voor zowel rode als witte Bordeaux-wijn geven. De bodems van Pessac Leognan bevatten ook afzettingen van zand en alluviaal materiaal. Afhankelijk van de wijngaard rusten veel van de bovenste bodems op bodems van klei, zand of kalksteen.

Er zijn ook terroirs in Pessac Leognan met ijzeroxide in de grindachtige grond. In Pessac Leognan is het terroir uniek voor heel Bordeaux, vanwege de productie van rode en witte Bordeaux-wijn. Voor sommige wijngaarden kan de bodem iets te warm zijn voor de witte wijn en iets te koel voor de rode wijn. Deze situatie vereist veel werk en aandacht als het gaat om de beslissing wanneer te oogsten voor zowel rode wijndruiven als witte wijndruiven.

Proefnotitie van een bijzonder huis uit Pessac Léognan

Ik heb twee leuke wijnen geproefd voor deze blog; Lagrave Martillac 2016 een blend van sauvignon Blanc en Semillon, en Latour Martillac 2014. Deze zijn beiden afkomstig van hetzelfde landgoed, echter Lagrave is de 2^e wijn.

De grote broer is een blend van Cabernet Sauvignon, Merlot en Petit Verdot. En is mooi diep granaat rood met tonen van cassis en ander zwart fruit. De verfrissende zuren samen met de zachte tannine maakt dit een wijn met mooie lengte. Deze wordt vergezeld met een hint van cederhout, eucalyptus en peper in de afdronk.

Conclusie

Ongetwijfeld is veel op je af gekomen, maar Bordeaux is eenmaal niet simpel en het wordt in de wereld gezien als de bakermat voor wijn. We hebben nu slechts de majestueuze wijnen van de linkeroever van Bordeaux besproken. Volgende week gaan we verder verdiepen in de Bordeaux met de Entre-Deux-Mèrs.

¹ dit houdt in dat men druiven of trossen in een vroeg stadium verwijderd omdat men er van uit gaat dat deze niet zullen rijpen.

11 mei 202118 mei 2021

Bordeaux de bakermat van hedendaagse wijn

Wie wijn zegt, zegt vaak Bordeaux. Maar wat maakt Bordeaux de bakermat van de hedendaagse wijn? Waarom zijn er zulke enorme prijsverschillen? Van ongeveer 10EUR (bijvoorbeeld Médoc Chateau les Bernedes 2014 bij G all) tot een Chateau Pétrus 2000 voor meer dan 5.000EUR! Wat maakt deze regio zo bijzonder? En waarom praten we hier over chateau, een term die we in andere regio’s niet tegen komen? Dat en meer gaan we verder ontdekken in dit artikel.

Hoe heeft Bordeaux het tot wijn regio geschopt?

Maar eerst even terug in de tijd. De geschiedenis van wijnbouw in de Bordeaux gaat terug naar de tijd van de Romeinen die de eerste wijngaarden aanplantten. Vermoedelijk waren de eerste druivenstokken afkomstig uit de huidige Rioja¹. Vanzelfsprekend heeft de regio veel te verduren gehad, maar wijn is er altijd gebleven. Vandaag de dag zie je nog steeds referenties aan het verleden. Ruïnes in de regio, en bijvoorbeeld Chateau Ausone in St Emilion, die haar naam te danken heeft aan de Romeinse dichter Ausonius. Het belangrijkste gebied was de huidige Grave, maar ook in de andere Bordeaux regio’s waren wijngaarden aangeplant. De combinatie van goede ondergrond en maritiem klimaat, samen met goede transport mogelijkheden vanwege de Gironde maakten dit gebied perfect.

Aquitanië

Een belangrijke gebeurtenis was het huwelijk tussen Henry Plantagenet, toekomstige koning Henry II van Engeland, en Eleanor van Acquitaine in 1152. Eleanor, erfgenaam van de Graaf van Acquitanië, bestuurde het gebied waar Bordeaux in lag. Saint Emilion had al naam gemaakt om haar kwaliteitswijn, terwijl Médoc nog een moerasgebied was. Door het huwelijk opende de Engelse markt voor Franse wijn. En aangezien Aquitanië voor de volgende 300 jaar onder Engels bewind stond, ontstond er een levendige handel.

Nederlanders in de Bordeaux

Tegen het eind van de 16^e eeuw vroegen de Fransen de Nederlanders om hulp om moerasgebieden droog te leggen. Vooral rond Bordeaux en in de Médoc. Veel van de huidige kanalen in Médoc stammen nog uit deze tijd. Tevens waren de Nederlanders, naast de Engelsen, een belangrijke markt voor de wijn. Zie ook in het artikel over de Loire, dit was de Gouden Eeuw voor Nederland. En de VOC gebruikte grote hoeveelheden wijn voor hun overtochten. Echter, de Neerlandse zuinigheid was toen al bekend. Ze zochten wijn tegen de laagste prijzen en tja, die kunnen eenmaal niet goed ouderen noch gebruiken op langere zeereizen. Het waren de Nederlandse handelaren die met het idee kwamen om zwavel te gebruiken tijdens het branden van de fusten. Hierdoor blijven wijnen stabieler en kunnen ze langer ouderen.

Omdat Bordeaux zich op de export markt richtte, wilde men zich onderscheiden. Reeds in de 16^e eeuw begonnen specifieke regio’s zich te vormen. En namen begonnen zich te vestigen, zoals Haut Brion, Margaux, Lafite en Latour.

De rol van de Negociants

Dit creëerde de noodzaak van een hele commerciële schil, met een hoofdrol voor negociants. Zij namen de verkoop, het transport en de financiering voor hun rekening. Ook hier speelde Nederland een hoofdrol. Reder Jan-Simon Beyerman vestigde zich in 1620 als één van de eerste handelaren. Overigens bleef wijn-handelhuis Beyerman een familiebedrijf tot 1973!). De rol van de handelaars nam een toevlucht. Het bleek een win-win situatie te zijn. Het onderhouden van de wijngaard, het kasteel en het wijnmaken was al een kostbare onderneming. Zelfs voor (veelal) de rijke adel die dit in eigendom hadden. Het was een uitkomst om de commerciële activiteiten uit te besteden. De handelaren kochten de wijn vooraf voor het bottelen. Overigens bestaat dit systeem nog steeds!

Code Napoleon

Tijdens de Franse Revolutie werden de chateaux van de adel en de kerk afgenomen en per op bod verkocht. Een volgend mijlpaal was de invoering van Code Napoleon. Daar waar dit in de Bourgogne de wijngaarden deed versnipperen, ging dit volledig voorbij aan de Bordeaux! In de Bordeaux gingen de eigenaren een systeem van aandeelhouders opzetten, en aandeelhouders vielen niet onder deze wet. Dat is de reden dat de huidige chateaux nog steeds schaalgrootte hebben en de wijngaarden niet zo versnipperd zijn als in de Bourgogne.

Bordeaux Classificatie

Het jaar 1855 is het volgende belangrijke jaar. Toen werd de Bordeaux Classificatie in het leven geroepen. Deze classificatie rangschikt de meest gewaardeerde wijngaarden uit de Médoc. Het doel van de classificatie was om Bordeaux wijn te promoten en de consument te informeren welke een beste koop zijn tegen welke prijs. Sinds 1855 zijn er slechts drie wijzigingen in deze classifiatie geweest, waarbij de belangrijkste Chateau Mouton Rothschild betreft welke gepromoveerd is naar de Premier Crus. Een lijst van de chateaux kan je hier vinden. Overigens voor de oplettende lezer die zich afvraagt waarom alleen de Médoc in de classificatie is opgenomen? Dat is omdat in die tijd de rechteroever vooral “simpele” wijnen produceerde of nog helemaal geen wijn. Chateau Pétrus bijvoorbeeld was nog maar een paar jaar bezig met wijn productie (eerste vermelding was in 1837), dus dat verklaart veel.

Vanzelfsprekend heeft ook deze regio last gehad van de schimmel infecties echte en valse meeldauw, maar ook van de Phylloxera (een bladluis) die nagenoeg 60% van de wijngaarden in de Bordeaux tussen 1875 en 1892 verwoestte. Door het enten op Amerikaanse onderstokken, is de wijn gered.

Tegenwoordig gaan er veel stemmen op hoe geldig de classificatie nog is. Ook met je je realiseren dat de classificatie op chateau gaat, en niet zoals in de Bourgogne op wijngaard of zelfs climat. Dus wanneer een chateau besluit uit te breiden en percelen aankoopt, hebben deze percelen direct dezelfde classificatie, terwijl de wijn onder invloed van andere ligging, expositie, zonuren mogelijk een mindere wijn produceert!

De verschillende Bordeaux stijlen

Je kan Bordeaux grof weg in vier stijlen opdelen; linkeroever – de Médoc –, Pessac Leognan, Sauternes en de rechteroever.

Bakermat hedendaagse wijn — Bron: Domenico-do-go Commonwiki

Bordeaux’s linkeroever

Dit is de regio waar de meeste mensen direct aan denken wanneer je Bordeaux zegt, met Pauillac, St Julien, Margaux, St Estephe en Haut Medoc. Dit gebied in de Bordeaux vormt de bakermat van de hedendaagse wijn. Cabernet Sauvignon vormt de basis van deze wijnen en zijn geblend met andere druiven zoals Merlot, Cabernet Franc, Petit Verdot en Malbec. Doordat Cabernet Sauvignon de ruggegraad vormt, hebben deze wijnen een goed bewaar potentieel. Dit komt door de zuurgraad en de heftige tannine in de druif die oxidatie tegengaat.

Pessac Leognan

Dit is het thuis van Chateau Haut Brion, de enige Premier Cru die niet in de Medoc ligt. Pessac Léognan produceert een wijde reeks van wijnen, veelal gelijksoortig aan hun Médocse zus. Echter het staat echt bekend om haar droge witte wijn van Sémillon en Sauvignon Blanc.

Pessac Leognan is een relatief nieuwkomer; voor 1987 was dit appellation Graves AC.

Sauternes

Sauternes, ook gelegen op de linkeroever, kent een heel andere stijl. Hier vind je wijnen van Sémillon en Sauvignon Blanc, maar dan aangetast door Bottrytis Cinerea. Daardoor krijg je heerlijk weelderige zoete wijnen met een fris zuur. Sauternes is opgenomen in de classificatie van 1855 als onderdeel van Médoc.

Rechteroever van de Gironde

Daar waar een linkeroever is, is natuurlijk ook een rechteroever. Voor de duidelijkheid, de rivier de Gironde is hier de grens. De linkeroever is het gebied dat ten westen van de Gironde ligt en de rechteroever ligt dus ten oosten. Dit is het land van Pomerol en St Emilion met de welbekende wijnen van Petrus, Lafleur, en Cheval Blanc. De dominerende druiven hier zijn Merlot en Cabernet Franc. Merlot is een druif met weinig zuur en tannine, waardoor je deze vaak jong kan drinken. Echter wanneer deze op hout rijpt, ontstaat er spontaan een wijn die je erg lang kan laten liggen! Het verschil met de linkeroever zit in de drinkbaarheid. Een Merlot is doorgaans soepeler en fruitiger omdat de bitterheid van de tannine ontbreekt.

Bordeaux en haar toekomstperspectief

Altijd heeft er een sfeer van exclusiviteit rondom Bordeaux wijnen gehangen. En dat is er nog steeds. Het niet eens Bordeaux is waar de duurste wijnen vandaan komen, dat is nou eenmaal de Romanée-Conti uit de Bourgogne. Toch is Bordeaux goed vertegenwoordigd met 5 wijnen in de top 10 duurste wijnen ter wereld!

Daar waar het begon als product voor de adel, zie je nog steeds dat de exclusieve Bordeaux wijnen naar de welgestelde upperclass gaan. Nu zijn vooral de VS en China belangrijke markten.

Maar kijkend naar klimaatverandering, wat zal de impact zijn in een gerenommeerde streek als Bordeaux? Een Cabernet met stugge schil en hoge tannine zal nog wel even kunnen blijven. Maar een Merlot zal bij aanhoudend warm weer al snel te jamachtig worden. Maar wanneer de trend zich voort blijft zetten, zal ook de Cabernet plaats moeten maken. Echter de Franse wijnwetgeving is gecompliceerd en erg specifiek. Wanneer druivensoorten niet vermeld staan, mogen deze niet onder de keurmerken (appellaties) gebruikt worden. Echter er zal een verschuiving van zuid naar noord gaan plaats vinden.

Men is reeds begonnen met proefvelden met verschillende druiven variëteiten om te analyseren welke de beste potentie heeft. Dit omvat ook vergeten rassen als Carmenère en Petit Verdot. Ja, Carmenère, nu veelal bekend vanuit Latijns Amerika, vindt haar oorsprong in Frankrijk! Maar het kan ook zo maar zijn dat de Touriga Nacional, nu bekend van de port wijnen, in de Bordeaux aangeplant gaat worden. Echter dit dient wel in overeenstemming met het Institut National des Appellations d’Origine (INAO), die gelukkig actief betrokken is bij het project.

In de komende blogs gaan we uitgebreid in op de subgebieden van de Bordeaux. Dan gaan we de bakermat van de hedendaagse wijn verder verkennen. Waarbij we een paar bijzondere wijnen gaan proeven.

¹ Bron: The Story of Wine, H Johnson