Greater Wine Capitals Archieven

Zoals in een eerdere blog aangegeven, laat wijnbouw een redelijk grote CO2-voetafdruk achter. Dat gebeurt al in de wijngaard door het gebruik van kunstmest, pesticiden en dergelijke. In de wijnmakerij met het energieverbruik maar ook in de verpakking. En wat te denken van transport vanaf de wijnmakerij totdat het bij u op tafel staat! Nu zijn er al grootschalige initiatieven in biologische wijngaard management en nog een stap verder, het biodynamische wijngaard management. Echter dit beperkt zich vooral tot het werk in de wijngaard. Ook in de wijnindustrie speelt het sustainability aspect een steeds grotere rol. Regenerative wine is het nieuwe buzz-word maar zal dit alles brengen of niet? En wat is regenerative wine eigenlijk?

Regenerative wine culture

Regenereren is het herstellen van iets wat kapot gemaakt is. Regenererative wine cultuur is het goed en verantwoord verbouwen van druiven waarbij men het wijngaardbeheer ziet als een onderdeel van een groter ecosysteem. En dat dit een zelfvoorzienend systeem is zodat het toekomstbestand is. Dat is een stap verder dan biologisch of biodynamische wijnbouw. De huidige wijnbouw cultuur is vaak gebaseerd op het gebruik van chemicaliën en een monocultuur (namelijk druivenranken). Kunstmest wordt gebruikt om de groei te bevorderen, chemicaliën tegen schimmels (denk aan valse meeldauw), ziektes (zoals echte meeldauw) en insecten (bijvoorbeeld dwergcicaden of druivenbladrollers). En het verbouwen van slechts één ras (druivenranken) is niet bevorderlijk voor de biodiversiteit, maar put ook de bodem uit waardoor vervolgens weer kunstmest nodig is. Hierdoor blijf je in een vicieuze cirkel.

Belang van bodem

De kern van regenerative wine cultuur ligt niet persé in de wijngaard, dan wel in de bodem. Wijnbouwers gaan ervanuit dat de bodem een evenwichtige, zelfvoorzienende habitat is en laat de natuur via een gezond ecosysteem haar werk doen. Het grote verschil tussen (re)generative wine cultuur en biologische/biodynamische cultuur is dat het gericht is op een zelfvoorzienend systeem in de toekomst, en niet slechts voor de jaarlijkse oogst. De bodem moet zichzelf in stand houden en menselijk ingrijpen is niet wenselijk. Dus bijvoorbeeld het omploegen is not-done. En wanneer het gedaan wordt, alleen oppervlakkig. Ploegen helpt om beschoeiing in de hand te houden, maar hakt ook wortels af en haalt het bodemleven overhoop.

Daarnaast drukken zware machines de grond in elkaar en wordt deze dus compact gemaakt. Iets wat ook niet goed is voor het bodemleven. Tevens is het van belang bij regenerative wine cultuur dat de bodem niet onbedekt is.

Biodiversiteit

Afhankelijk van de omgeving en klimaat kan men binnen het wijngaard management verschillende planten en gewassen inzetten. De planten gebruikt men niet om te oogsten, maar voorzien de bodem van stikstof en andere voedingsstoffen. Door het vergroten van de biodiversiteit verbetert de bodemstructuur, trekken insecten aan (voor verstuiving en het gezond houden van de wijngaard), voorkomen grondverschuivingen bij grote regenval, gaan zandverstuiving tegen en houden water vast.

Het is van belang dat de planten geen concurrentie aangaan met de druiven. Dus in vruchtbare gebieden moeten de planten de groei van de druif in toom houden. Terwijl in droge gebieden de planten niet teveel water nodig mogen hebben. Terwijl door het afdekken van de bodem water juist vastgehouden wordt en niet kan verdampen. Zo kan het aanplanten van tuinbonen stikstof in de bodem vasthouden, of rogge en gerst die als deklaag ingezet kunnen worden. Zo helpt een deklaag in warme gebieden de temperatuur in de bodem te beheersen, vochtverdamping te voorkomen en overdaad aan begroeiing te beperken.

Daarnaast halen planten CO2 uit de lucht en slaan dit op in de bodem. Zolang de bodem met rust wordt gelaten, kan het helpen de stijgende temperatuur te verminderen. Ook kunnen bomen worden aangeplant rondom de wijngaard om meer biodiversiteit te verkrijgen en flora en fauna uit te breiden. Daarnaast kunnen bomen fungeren als windvangers of kan juist vocht vast houden op droge plaatsen.

Impact van wijnbouwbeheer

Wijnbouw gericht op kwantiteit of maximale opbrengst resulteert in een monocultuur. Dat wilt zeggen dat er alleen wijnstokken staan aangeplant. Het wijngaardbeheer is gericht om de kwantiteit of de kwaliteit zoveel mogelijk te verhogen. Echter een monocultuur verarmt de bodem, waardoor de kans op ziektes toeneemt. En ziektes bestrijden we met pesticiden, koper (toegestaan in biologische wijnbouw maar is vervolgens slecht voor het bodemleven) of natuurlijke middelen. Biodiversiteit kan de nadelen van een monocultuur opvangen.

Wanneer in een wijngaard 30% is aangeplant met andere planten, ontstaat er een ideale balans waarbij de kwaliteit van de bodem maar ook de druivenstokken vooruit gaan. Zoals reeds hierboven aangegeven, is het afhankelijk van de locatie wat voor soort planten gebruikt kunnen worden. Maar ook dieren zoals schapen en kippen dragen bij in het concept van regenarative wine cultuur. Ze houden de planten groei kort zonder dat er zware maaimachines door de wijngaard gaan. Tijdens het grazen wroeten ze in de grond waardoor ploegen overbodig is en bemesten ze de wijngaard op een natuurlijke wijze.

Is regenerative wine nieuw?

Sommige wijnmakers zijn erg offensive tegen regenerative wine. Omdat zij de filosofie al lang uitdragen. Er hoeft dan niets hersteld te worden, want er is in eerste instantie niets “kapot” gemaakt – iets wat het woord regenerative wel suggereert. Goede voorbeelden zijn Rosa Kruger uit Zuid Afrika (wijn consulent), Claude en Lydia Bourguignon met hun Domaine Laroque d’Antan in de Cahors of Johan Reyneke uit Zuid Afrika. En mogelijk een verrassing, ook Cheval Blanc, een icoon op de rechteroever van Bordeaux, heeft in 2021 aangekondigd regenerative wine cultuur te omarmen. Zij passen de filosofie om te het land te doorgronden en begrijpen reeds vele jaren toe. Bij de aanleg van een wijngaard moet gelet worden op de contouren van de helling en gebruik maken van de topografie. Op deze wijze voorkom je grondverschuivingen of verstuivingen, maar ook stroomt water beter naar beneden.

Regenerative wine cultuur is echt gebruik maken van de mogelijkheden die de natuur ons te bieden heeft en niet de bestaande cultuur omvormen naar wat wij mensen denken nodig te hebben.

Certificering

Of er straks ook certificeringen komen voor (re)generative agromanagement in een breder perspectief is nog niet bekend. Er zijn tenslotte al een grote hoeveelheid aan verschillende certificeringen. Denk aan biologisch, biodynamisch, CO2 neutraal of FairTrade. De wijnboeren die zich op dit moment bezig houden met regenerative wine cultuur doen het meer uit overtuiging en sustainability. Overigens bestaat er in de Verenigde Staten reeds een certificeringsprogramma vanuit de Regenerative Organic Alliance, waarbij de Tables Creek Vineyard uit Paso Robles in November 2019 als eerste wijngaard deze certificering ontving.

Jackson Family Estates als rolmodel

Maar het is wel een ontwikkeling die volop in beweging is. Zo wil Jackson Family Estates in 2030 alle estate wijngaarden omvormen tot regeneratieve wijnbouw. Jackson is de 9^e grootste wijnmakerij in de US. In een interview deelde Katie Jackson, 2^e generatie eigenaar en Senior Vice President Corporate Social Responsibility bij Jackson, dat ze sinds 2015 $19 miljoen in sustainability en infrastructuur. Door deze investeringen hebben ze een kostenreductie van $26 miljoen behaald. Door renewable energy, efficiency en lichtere (glazen) flessen. Hierdoor hebben ze $4 miljoen return on investment gerealiseerd. Dit bewijst dat ook met regeneratieve wijnbouw ook resultaat te behalen valt. Uiteindelijk, wanneer je goed bent voor het land, zal het land ook goed zijn voor jou! Reeds in 2018 hebben La Canne & Lundgren een onderzoek gepubliceerd waaruit blijkt dat regeneratieve wijnbouw zeker winstgevend kan zijn.

Familia Torres als voortrekker

Miguel Torres, president van Familia Torres, is door Time Magazine uitgeroepen tot één van de 100 meest invloedbare mensen die klimaat acties op wereldwijd niveau voert, binnen de innovatie categorie. Zijn betrokkenheid in het opzetten van de Stichting International Wineries for Climate Action is geroemd. Deze stichting promoot het terugbrengen van CO2 uitstoot in de wijnindustrie.

Daarnaast spant dhr Torres zich ook in op het gebied van ecologische duurzaamheid door middel van onderzoeksprojecten, als SmartCrops 5.1, die technologie toepast om de wijnbouw aan te passen aan de huidige klimaatcontext.

Tenslotte lanceerde dhr Torres in 2008 een programma om het familiebedrijf aan te passen aan de klimaatverandering en de impact te minimaliseren door de ecologische voetafdruk te verminderen. In 2022 heeft het wijnhuis een vermindering van 36% van de directe en indirecte CO2-uitstoot per fles bereikt ten opzichte van 2008 en heeft het zich ten doel gesteld om tegen 2030 een reductie van 60% te bereiken en tegen 2040 een Net Zero-emissie wijnmakerij te worden.

Domaine Mirabeau

Een ander goed voorbeeld is Stephan Cronk die als druivenkoper onder het Mirabeau-label rosé wijnen produceert in de Provence. In 2019 heeft hij zijn eigen wijngaard aangekocht. Hij wilde de wijngaard niet biologisch beheren, omdat dat “just doing less of the bad stuff” is. In 2022 is hij mede-oprichter van de Regenerative Viticulture Foundation. Zijn Mirabeau La Reserve, afkomstig van zijn eigen wijngaard, is de eerste wijn van het domein dat gemaakt is volgens de regenerative methode.

Kan je dit in wijn proeven?

Nu natuurlijk de belangrijkste vraag, kan je dit verschil van wijnbouw in de uiteindelijke wijn proeven? Die vraag is niet direct te beantwoorden, door een gezondere wijngaard krijg je druiven van betere kwaliteit die ook een goede of zuivere expressie van de bodem kunnen weergeven. En natuurlijk zullen de druiven geen opname kennen van chemische middelen waardoor de smaak zuiverder is. Volgens Robert Hall Winery in San Luis Obispo is er wel verschil. In 2020 zijn ze begonnen met het omvormen naar regenerative farming op een perceel van 5ha na. Na slechts 2 jaar beweert partner Thomas dat druiven smakelijker zijn en de wijnen fruitiger en lager in alcohol. Kan je dit in zo een korte periode al concluderen? In mijn optiek zal dit minder in de wijn te bespeuren zijn en zeker niet voor de gemiddelde wijngenieter.

Zal je dit merken in de prijs van wijn? Ook zo een goede vraag. Doordat er andere gewassen staan aangeplant, is de dichtheid van wijnranken kleiner en dus de opbrengst minder. Aan de andere kant, door verminderde kans op ziektes, schimmels en bacteriën, is de opbrengst hoger. Streept dit tegen elkaar weg? De tijd zal het moeten leren en wijnmakers moeten het lef hebben deze overstap te maken. Door de hogere kwaliteit zal betere wijn geproduceerd worden en dat zal zeker iets zijn dat in de portemonnee te merken is.

De grootste wijnregio is Duitsland is Rheinhessen met ongeveer 27.000ha aan wijngaarden, ongeveer 26% van de Duitse wijngaard oppervlakte. Ook qua opbrengst loopt Rheinhessen vooral met 2.4 miljoen hl ofwel 29% van de totale opbrengst. Dit zit in het feit dat de opbrengst per hectare groter is dan in de andere wijnbouwgebieden (94hl/ha t.o.v. een gemiddelde 83hl/ha). Wat zegt ons dit? Nou dat Rheinhessen het volumemonster van het land is, maar wel één met een aantal wijn parels.

Rheinhessen ligt op de linkeroever van de Rijn in de deelstaat Rijnland-Pfalz. En ligt ingeklemd tussen Rheingau in het noorden, Nahe in het westen, de Hessische Bergstrasse in het oosten en Pfalz in het zuiden. Het is een typisch witte wijn regio. Er zijn maar liefst 11 verschillende druivenrassen toegestaan, maar de top 3 (Riesling, Müller Thurgau en Dornfelder) staan voor maar liefst 45% aangeplant. De laatste jaren winnen de pinot druiven aan belang (Pinot Gris en Blanc). Dit ten koste van de Rivaner (ofwel Müller Thurgau).

Saillant detail is dat Liebfraumilch, de wijn die Duitsland groot maakte, maar vervolgens ook wegvaagde, afkomstig is uit Worms. Deze stad ligt in het zuidelijke punt van Rheinhessen.

Geschiedenis

Rheinhessen is een van de meest traditionele teeltgebieden van Duitsland waar reeds 20 voor Christus wijn werd verbouwd. In Nierstein ligt de oudste gedocumenteerde wijngaard, de Niersteiner Glöck. Deze gaat terug tot het jaar 742.

Tot na de Tweede Wereldoorlog genoot Rheinhessen grote aanzien in de internationale wijnwereld. Vooral met haar Liebfraumilch en natuurlijk de Niersteiner Riesling e.B. Echter in het midden van de 20^e eeuw schoof de nadruk naar kwantiteit in plaats van kwaliteit. Dit was een doodsteek voor de wijn in de regio. Pas tegen het eind van de 20^e eeuw stond een nieuwe groep wijnmakers op die de focus terug legden op kwaliteit. Waardoor Rheinhessen weer terug op het internationale podium is gekomen. Dit is mede versterkt doordat Mainz zich in 2008 heeft aangesloten bij het GWC netwerk. De Great Wine Capitals Global Network is een netwerk van 11 grote wijnproducerende steden die kennis en ervaring delen op het gebied van marketing.

Klimaat

Het Rheinhessen kent een koeler klimaat dan bijvoorbeeld Baden. Dit klimaat in combinatie met het terroir, waarbij bodem vooral bestaat uit löss, klei en mergel, levert heel interessante heldere wijnen op met overtuigende frisheid. Het profiteert enorm van de invloeden van de Rijn die langs het hele gebied stroomt. De beste wijngaarden vind je vlak aan de Rijn die door het landschap snijdt en een steile vallei nalaat met trappen voor de wijngaarden. Deze vallei houdt de warmte vast terwijl de rivier de temperatuur matigt en het zonlicht weerkaatst.

De Taunus heuvels, het Odenwald en het Hunsrück gebergte beschermen Rheinhessen tegen barre weersomstandigheden en geeft de regio haar milde klimaat. Het klimaat is hier zachter dan in de rest van Duitsland en kent een relatief lang groeiseizoen. Wat belangrijk is voor het bereiken van de fysiologische rijpheid van de druiven. Ook kent Rheinhessen de minste regenval en is daarom de droogste wijnproducerende regio’s van het land. Wat ideaal is voor de juiste waterstress voor de planten.

Druivenrassen

Zoals aangegeven domineert de Riesling met 18% van de aanplant. Müller Thurgau (15%) en Silvaner (8%) completeren de top 3 witte druivenrassen. Terwijl Dornfelder (13%) en Pinot Noir (6%) de belangrijkste rode druivenrassen zijn. De witte Scheurebe speelde een grote belangrijke rol. Met haar oorsprong in de omgeving van Alzey, vindt haar oorsprong in het Bereich Wonnegau in het zuidelijke Rheinhessen. Deze druif staat nu nog maar voor 2.6% aangeplant, en maakt plaats voor Sauvignon Blanc. Maar is desalniettemin een rijke aromatische druif met tonen van zwarte bessen- en kruidenaroma’s met grapefruit, of citroen- en kamperfoeliekenmerken.

Regio’s

Het volumemonster Rheinhessen met haar parels kent drie regio’s ofwel Bereiche. Het onderscheidt ligt in de verschillende bodem samenstelling en verschil in wijnkwaliteit.

Bereich Nierstein

Nierstein wordt vaak beschouwd als de leider op het gebied van kwaliteit, vanwege de nabijheid van de Rijn en de rijke minerale afzettingen op de rivierbedding. De Roter Hang (rode helling), zo genoemd vanwege zijn ijzerrijke roodgekleurde zandsteen, bevindt zich hier – tussen Nackenheim en Nierstein, als onderdeel van de subregio Rheinterrasse van Rheinhessen. Deze bodem geeft de wijn haar distincte mineraalachtige karakter die zo kenmerkend is voor de Rheinhessische wijnen.

Op ongeveer 10.000ha is de dominante druif is hier Riesling en Pinot Noir voor rode wijn. Tevens zijn hier de meeste wijngaarden, variërend van slechts 2 tot 3 hectare tot enige omvang. Vanwege de gunstige ligging heeft de VDP dan ook een groot aantal Erste Lage en Grosse Lage toegekend. Grote namen zijn zoal Brudersberg, Pettenthal en Orbel.

Bereich Bingen

Bingen ligt in het noordwesten en omvat de stad Ingelheim, waar de meeste rode druiven in de regio worden verbouwd. Het Bereich omvat 8.500ha aan wijngaarden verdeeld over 6 grotere locaties en 140 wijngaarden. De twee Grosse Lage wijngaarden zijn Kirchberg en Scharlagberg. Kirchberg profiteert van haar zuid-oostelijke ligging met een klei-achtige bodem en ondergrond van kalkrijke steen. Terwijl Scharlachberg haar naam ontleent van de hoge concentratie ijzeroxide in het leisteen dat de bodem een roodachtige tint geeft. De wijngaard is bijzonder steil en ligt op het zuiden. Waardoor ze maximaal profiteert van zonneschijn maar ook de sterke wind die de wijngaard droog en vrij houdt van schimmels.

Bereich Wonnegau

Wonnegau ligt verder naar het zuiden en omvat de centra van Worms en Alzey, twee van de grootste druiventeeltgebieden in Rheinhessen. Het omvat 7.500ha aan wijngaarden. Worms is bekend van de veelbesproken Liebfraumilch die vandaag de dag nog bijzonder geliefd is in het VK en de VS als basis voor de punch.

De regio kent vele wijngaarden maar overwegend kan je stellen dat Riesling en Pinot Noir de belangrijkste druiven zijn. De bodem bestaat overwegend uit löss vermengd met mergel, kalksteen en grind.

Rheinhessen het Duitse volumemonster maar met fantastische parels

Hoewel in Rheinhessen veel wijn geproduceerd wordt, zijn er diverse wijngaarden die ver boven andere uit komen. Toch zijn er slechts 35 Grosse Gewachs wijngaarden. Deze zijn dan allemaal van de Riesling druif. En dat staat in schril contrast met de andere regio’s gelet op de grootte van Rheinhessen!

Neem bijvoorbeeld de regio rondom Nierstein. Hier vinden we Weingut Seebrich, een parel tussen het volumemonster in Rheinhessen. Haar Roter Schieffer Riesling kent een verleidelijke geur van abrikoos en perzik. Terwijl in de mond dit fruit wordt vergezeld met een zachte harmonieus zuur. Elegant en mineraalachtig in de afdronk.

Of zoek je iets uitdagender, probeer eens de Frei Körper Kultur van Bianka en Daniel Schmitt uit Betreich Wonnegau. Dit is een geweldige introductie tot hun biodynamische wijnen. Een blend van Scheurebe, Pinot Blanc en Huxelrebe op schil geweekt en geblend met direct geperste Pinot Gris en Ortega. De wijn is gerijpt in glasvezeltanks en gevuld in een fles van één liter. Goudgeel van kleur, het heeft aroma’s van boomgaardvruchten, wilde kruiden en witte specerijen. Bijzonder in geur en smaak en heerlijk verfrissend.

Zo is de keus enorm hier. In ruim 4 uur kan je al in het midden van het gebied zijn, gemeten vanaf Utrecht. Dan kan je de sfeer zelf proeven wat dit aloude en rijke gebied te bieden heeft. Maar je kan dit nu ook thuis proeven. We hebben tijdelijk de mooie wijn van weingut Paulinenhof beschikbaar, een wijngaard gelegen ten oosten van Nierstein. Wanneer je interesse hebt, neem dan contact met ons op via het formulier of whatsapp.

Tag: Greater Wine Capitals

Regenerative wine of niet