We laten Galicia achter ons en steken de grens over bij Valdeorras en komen in Bierzo terecht. Deze week gaan we beginnen met het verdiepen in het noordelijke deel van de regio Castilla y Léon met verrassend mooie wijnen van Tempranillo.
Op het noordelijke deel van het Iberisch plateau vinden we Castilla y Léon. Deze administratieve regio is de grootste van Spanje. Rode wijnen domineren hier met Tempranillo, met 65% aanplant, die de druif is achter de allerbeste wijnen van de regio. Alleen Bierzo is de uitzondering, waar rode wijnen van Mencia worden gemaakt, ondersteund door Cabernet Sauvignon, Merlot en Syrah. Witte wijnen zijn een uitzondering en dan vooral van Verdejo en Viura.
Geschiedenis
De agrarische sector is altijd van groot belang geweest in Castilla y Léon. Met name graangewassen spelen hier een grote rol. Maar wijnbouw is al meer dan 2.000 jaar een belangrijke economische activiteit. In de late 20e en vroege 21e eeuw verschoof de aandacht van kwantiteit naar kwaliteit. Daardoor vertegenwoordigt Castilla y Léon een aantal van de meest gerespecteerde DO’s van Spanje. En met een productie volume van 2.1 miljoen hl speelt ze een belangrijke rol.
Kwaliteitsaanduiding in Spanje
Het classificatiesysteem is bijzonder complex in Spanje en is geregeld in nationale wetten en regionale normen. De lagere kwaliteiten vind je vooral in Spanje zelf en niet in de export markt;
De classificatie Castille y Léon Vino de la Tierra bestrijkt het hele wijngebied. Het heeft minder strenge voorschriften en een groter aanbod van druivenrassen is toegestaan. Dit geeft de kans aan wijnmakers te werken aan minder traditionele wijnstijlen, maar ook zeker te experimenteren in veranderde klimaat omstandigheden.
- Vino de Mesa (VDM); Spaanse tafelwijn van niet standaard blends met gemiddelde kwaliteit
- Vino de la Tierra (VdlT); één stap hoger in kwaliteit en onderscheidenheid. Ze voldoen vaak niet aan één of meer eisen om als premium wijn beschouwd te worden
- Vinos de Calidad con Indicacion Geografica; weer een stapje hoger, maar voldoen nog steeds niet aan lokale eisen.
De premium wijnen zijn;
- Denominacion de Origen provisional; een een opstap voor de DO classificatie. Maar slechts één of twee domeinen hebben zich de moeite getroost om de wijngaarden in te richten naar de DO wetgeving.
- Denominacion de Origen (DO); meest gebruikelijk classificatie. Regelgevende instanties stellen de normen op binnen de eigen DO.
- Denominacion de Origen Calificada (DOC); op basis van de regio’s beslist een nationaal commissie welke regio’s in aanmerking komen voor een DOC-status. Op dit moment zijn alleen Rioja en Priorat DOC-statushouders.
- Vino de Pago (VP of Pago DO) is toegekend aan wijn waarbij de druiven afkomstig zijn van één en hetzelfde domein waar ook de botteling plaats vindt.
- Cava is een opzichzelfstaande classificatie voor mousserende wijn uit (vooral) de provincie Barcelona.
Klimaat
Castilla y Léon is ontstaan in 1983 door de samenvoeging van de twee historische provincies Léon en Castilla la Vieja. Het gebied is afgeschermd van de maritieme invloed van de Golf van Biskaje door het Cordilla Cantábrica. Terwijl aan de oostkant de centrale bergen van Sistema liggen. De bodem is vaak arm vanwege de geringe regenval. Maar in de buurt van de rivieren is deze rijk aan mineralen en klei. De bekendste rivier is dan wel de Duero die haar weg vervolgt als Duoro in Portugal. Van de negen DO’s in Castilla y Léon liggen er maar liefst acht in het stroomgebied van de Duero.
De belangrijkste wijnregio’s in noord Castilla y Léon
Het noorden van Castilla y Léon omvat maar liefst vijf DO’s en 1 DOP. De wijnen zijn zowel jong (joven) als gerijpt te verkrijgen. Rijping criteria volgen de normale Spaanse regelgeving.
Onderscheidend Bierzo
Tegen het Gallicische Valdeorras aangeplakt ligt rond de stad Ponferrada Bierzo DO en kan worden opgesplitst in twee gebieden. Bierzo Alto is een mineraalrijk en bergachtig terrein waar de wijngaarden op terrassen liggen. Terwijl Bierzo Bajo op de laaggelegen groene vlakte ligt. Bierzo kreeg in 1989 haar DO status en heeft in populariteit enorm gewonnen. De nabijheid van de Atlantische Oceaan heeft een diepgaand effect op het klimaat. Deze is milder dan de verder landinwaarts gelegen gebieden van de regio. Het noordelijk gelegen Cordilla Cantábrica gebergte beschermd Bierzo voldoende zodat de Mencia druif tot optimale rijpheid komt. Deze druif levert intens rode, fruitige en levendige wijnen en levert ongeveer 85% van de gehele productie in Castilla y Léon terwijl verrassend genoeg Tempranillo hier geen rol speelt.
Naast de druivensoort, onderscheid Bierzo zich ook door haar bodemgesteldheid. Deze bevat vooral leisteen en graniet. Dit stimuleert de opname van mineralen door de druivenstokken waardoor de wijn een hint van mineralen heeft.
Ook vind je hier, weliswaar zeer beperkt, witte wijnen vooral van Godello (Verdelho). Deze wijn als single variety of blend met Dona Blanca en Palomino, levert een aromatische wijn met tonen van citrus en steenfruit. Met vaak een gemiddeld tot hoge zuurgraad en levendige, frisse lengte. Ideaal bij visgerechten en paella of gewoon heerlijk om als aperitief van te genieten.
De rode wijn van Mencia kenmerkt zich door het rode kersenfruit en bloemige ondertoon van viooltjes. Het is een wijn met een volle body, een gemiddeld alcohol percentage en aangename zuurgraad. Kortom een goede wijn die past naast gerechten als carpaccio, pasta’s en paté.
Nieuw Léon DO
Léon DO die tot 2019 bekend stond als Tierra de Léon is een relatief jong wijngebied. De DO, opgericht in 2007, ligt op een zacht golvend plateau ten zuiden van de gelijknamige stad. De regio onderscheidt zich door haar inheemse vlaggenschip druif Prieto Picudo die voor ruim 70% staat aangeplant. Niet verrassend vind je ook hier Tempranillo op een goede tweede plek met 17% aanplant in de regio Castilla y Léon. De hoofdrassen worden gecompleteerd met Mencia. Rode en rosé wijnen dienen minimaal 60% uit Prieto Picudo en/of Mencia te bestaan.
Een rode Prieto Picudo kenmerkt zich door haar expressieve rode en zwart fruit, wilde bessen en kruidigheid. Er zit een klein bittertje in de afdronk. Drink deze wijn bij harde kazen en wit vlees. Wanneer je de wijn koud serveert misstaat deze niet naast stevige vis als tonijn.
Witte wijnen dienen minimaal voor 50% uit Verdejo, Albarin Branco (een inheemse soort die alleen in Léon DO te vinden is) en/of Godello. Dit levert kruidige en bloemige (vlierbloesem) wijnen op met veel fruit (passievrucht, mango, steenfruit). Het zijn breed gedragen, droge wijnen met een nadruk op frisheid en minerale karakter. Ideaal als aperitief en combineert goed met zeevruchten of salades.
De meeste wijngaarden liggen op ongeveer 800m hoogte, wat de rijping van de druiven ten goede komt en het warme klimaat te verzachten. De bodem is alluviaal met een kalkrijke ondergrond. Dit levert mooie volle wijnen op met een aangename zuurgraad waardoor de wijnen goed jong te drinken zijn, maar ook kunnen rijpen.
Klein Cigales DO
Tussen Léon DO en Ribera del Duero DO vinden we het kleine gebied Cigales DO, gelegen aan de oevers van Pisuerga. Het ligt direct ten noorden van de stad Valladolid. Hoewel ze haar DO status in 1991 ontving, gaat de geschiedenis van wijn bereiding veel verder terug. De belangrijkste druivensoorten zijn Tempranillo, Garnacha en Verdejo. Hoewel de regio bekend is door haar rode wijn, neemt rosé (of rosado) een groter deel in de productie. De rode wijnen dienen ten minste voor 50% te bestaan uit Tempranillo, Garnacha en Grenache Gris. Deze wijnen verhouden zich in het midden tussen gestructureerde, elegante wijnen uit Ribera del Duero en de krachtige warme Toro-wijnen.
Wijnbouw dateert hier sinds de Middeleeuwen. En werden de rosado’s al als de beste van Spanje betiteld. De phylloxera luis had moeite grip te krijgen op de zanderige bovengronden van Cigales, terwijl de wijngaarden in het nabijgelegen Arlanza wegvaagde.
Hitte en droogte zijn hier niet ongewoon, maar ook strenge wintervorst vormt een bedreiging. De hevige hitte tijdens het groeiseizoen is van bijzonder belang zodat de Tempranillo (ofwel Tinta del Paid) en Garnacha druiven maximale rijpheid kunnen bereiken.
De rosé wijnen zijn blends en hebben een karakter van vers rijp fruit met vegetale ondertoon. De body is vol terwijl de wijn een aangename lengte kent. Ideaal bij salades of kipgerechten.
Rode wijnen zijn fruitig en overvloedig van rijp zwart fruit, cassis en kersen. Het volle mond gevoel reflecteert zachte tannine en een lange afdronk. Bij houtrijping bespeur je de subtiele vanille en kokos van frans en amerikaans eikenhout. Een mooie wijn naast een stevig vleesgerecht.
Tevens produceert men beperkt mousserende (espumoso) en dessert wijn. De witte wijnen zijn ook zeer zeldzaam omdat de witte druiven vooral gebruikt worden voor de rosato’s.
Ribera del Duero
Waarschijnlijk is het meest bekende wel Ribera del Duero DO door de hoge kwaliteit rode wijnen die hier vandaan komen. De belangrijkste druivensoort is Tempranillo. Hoewel Ribera del Duero pas in 1982 haar DO status verkreeg, werd wijn in dit gebied reeds 2.500 jaar geleden gemaakt.
Het oudste en meest bekendste huis is Bodega Vega Sicilia die is opgericht in 1864 en heeft een grote stempel gedrukt op het wijnmaken. De naam heeft geen relatie tot het Italiaanse eiland Sicilë, maar is een samenvoeging van Vega wat vlakte betekent en Silicia refereert aan het kerkje Santa Sicilia dat op het domein staat. Ook heeft dit huis bekende fan-basis, van Winston Churchill tot Prins Charles van Engeland en koning Juan Carlos van Spanje. Het is dit huis dat eigenlijk heeft bepaald welke druivensoorten gebruikt mag worden in de regio, zoals Tempranillo, Cabernet Sauvignon, Merlot en Malbec. Het is dan ook niet verrassend dat de wijnen blends zijn van deze druiven.
Tot 1982 waren er slechts 9 wijnhuizen in deze regio actief. Vandaag de dag zijn dat er ongeveer 300. Interessant is dat de oppervlakte van wijngaarden geen gelijke tred heeft, dat is omdat het heel gebruikelijk was voor de wijnboeren om aan coöperaties te verkopen, maar nu (deels) ook voor zichzelf zijn begonnen.
Overigens staat de Tempranillo hier ook bekend als Tinta del Pais of Tinto Fino. Helaas heeft deze druif in elke regio weer een andere naam.
Klimaat en geologie
Het klimaat kenmerkt zich als een landklimaat met temperatuur schommelingen van -20 tot 42C. Dit vertaalt zich meteen in het gedrag van de druif. Tempranillo heeft hier een dikkere schil om beter bestand te zijn tegen de schommelingen dan dezelfde druif in het noordelijker gelegen Rioja. En kan hierdoor beter en langzamer rijpen. Dit levert tevens hogere tannine vanwege de dikkere schil.
De bodemopbouw is divers; klei dat bijdraagt aan de structuur en karakter van de wijn, kalksteen in het westen wat een belangrijke bron voor de zuurgraad en elegantie is. Terwijl de stenige bodem in het oosten zorgt voor rijpheid en zachtheid van de wijn.
Wijnen
Naast de Vega Sicilia zijn er dus ook andere wijnen die uitspringen. Neem bijvoorbeeld de Aalto. Zeker niet één van de goedkoopste en voor advies, neem even contact op.
Maar ook Gall heeft een mooie Ribera, dieprood van kleur, intens en aromatisch, met krachtige aroma’s van zwart fruit vaak ook duidelijke houttonen. In deze wijnen proef je bijvoorbeeld kersen, truffel, bramen en zelfs mokka. Heerlijk bij stevige vleesgerechten.
Arlanza
Reeds in de 10e eeuw is het bekend dat in Arlanza DO wijnbouw activiteiten plaatsvond. Deze regio ligt rondom de stad Lerma, ten zuiden van Burgos, aan de gelijknamige rivier. Ook hier heeft de phylloxera heftig huisgehouden. Alle druivenstokken waren gerooid en de herplant voltooide in 1920. In 1995 besloot een groep wijnliefhebbers te lobbyen om de wijntraditie in ere te herstellen. Met als gevolg dat de “Vino de la Tierra Ribera del Arlanza” werd erkent. En de bekroning met een eigen DO Arlanza kwam in 2007.
De wijn dient voor minimaal 50% uit Tempranillo (of lokaal Tinta del Pais genaamd) te bestaan, aangevuld met Garnache en/of Mencia. Ook Cabernet Sauvignon, Merlot en Petit Verdot staan op de lijst van goedgekeurde druivensoorten. Witte wijn is beperkt tot Viura en Albillo.
Er zijn slechts een kleine 30 wijnhuizen en producenten. Een rode Arlanza kenmerkt zich door het heerlijke intense rode fruit, vaak gerijpt op eikenhout met als gevolg tonen van kokos en vanille. Soepel in de mond met mooie zuren en een heerlijk lange afdronk. Drink deze wijn bij lamsgerechten of natuurlijk bloedworst of kazen uit Burgos. De witte wijnen zijn bijzonder zeldzaam en komen nauwelijks boven de 1% uit.
Valle de Benavete DOP
De vermelding waard omdat dit één van de weinige DOPs is. Valles de Benavente DOP ligt tussen de steden Zamora en Leon, kort bij de Portugese grens. Het is bekend dat reeds in de Middeleeuwen wijn werd verbouwd. De regio stond bekend om haar rosado de aguja rosé wijnen maar moderne wijnen zijn meestal stil. De witte wijnen zijn fris, licht en bloemig met aroma’s van groene appel. Terwijl de rosé zich kenmerken door fruitige tonen van aardbeien en framboos. De rode wijnen, vooral in hun jeugd, hebben meestal bramen- en bessenaroma’s, met name die van rijpe bramen.
Kortom
De regio Castilla y Léon herbergt veel mooie wijnen waarbij niet verrassend Tempranillo één van de toonaangevende druivensoorten is. Volgende week gaan we iets zuidelijker de gebieden langs de Duero verkennen. Waaronder de Golden Mile. Maar daar volgende week dus meer over.
