chaptalisatie Archieven

18 juni 20242 september 2024

Mooi Bordeaux 2021

Aan het begin van elk jaar komt de nieuwste jaargang van Bordeaux beschikbaar om te proeven. Gelet op de rijpingsvereisten, zal dat de wijn van 3 jaar geleden zijn. Dus de nieuwste Bordeaux jaargang is 2021 met wijnen die mooi en levendig zijn. Maar dat was niet altijd de verwachting.

We gaan even terug

Ik kan mij voorstellen dat niet iedereen meer weet hoe het weer er uitzag in 2021. De winter was zacht en natter dan normaal, wat leidde tot vroege uitlopers in de wijngaarden begin maart. Gevolgd door een extreem droog maart en april. Helaas sloeg ook nog de vorst toe op 7 en 8 april, waardoor er veel schade werd aangericht aan de nog kwetsbare knoppen. Dit was vooral te merken in de Médoc, Saint Émilion, Pomerol, Graves en Pessac-Léognan. Diverse nachten moest men de wijngaard in om vorstbeschermende maatregelen te treffen, zoals vuurkorven en vorstventilatoren. Deze brengen immers luchtstroom op gang, waardoor de vorst minder schade kan toebrengen aan de knoppen.

Daarnaast had vooral vroegbloeiende Merlot veel hinder van millerandage. Dit is slechte vruchtzetting waarbij druiventrossen bessen bevatten die sterk verschillen in grootte en, belangrijker nog, rijpheid. De meest voorkomende oorzaak is koud, regenachtig of anderszins slecht weer tijdens de bloeifase van de wijnstokken.

Vervolgens bleef het koel en nat in mei waardoor de groei van de wijnstokken vertraagde en na de bloei vielen er eind juni en begin juli zware regenbuien. Hierdoor moesten producenten scherp zijn op meeldauw. Om deze ziekte te bestrijden werd koperspray ingezet maar ook het beschadigde fruit te verwijderen en de wijnstokken “open” te zetten zodat er meer luchtcirculatie door de wijngaard kon komen.

Eindelijk kwam het warme en droge weer in augustus en september waardoor de rijping vorderde. Ondanks dat de schil goed rijpte, zorgde het koele groeiseizoen voor een te laag suikergehalte. Daarom is in veel gevallen chaptalisatie toegepast. Vervolgens om de groene onrijpe tonen te weren uit de wijn is er een kortere maceratie toegepast, zodat de zwaar geconcentreerde tannine in de pitten niet teveel invloed zouden krijgen op de wijn.

Hoofdrol voor terroir

Terroir heeft een belangrijke rol gespeeld. Wijngaarden nabij de Gironde rivier profiteerden van de opwarming door de nabij gelegen watermassa, terwijl wijngaarden landinwaarts meer te duchten hadden van de vorst. Ook de wijngaarden op het plateau van Pomerol en op de heuvels van St Émilion bleven meer bespaard dan de lager gelegen wijngaarden, omdat vorst eenmaal zwaardere lucht heeft en dus naar het laagste punt zakt.

Hoofdbrekende oogst

De oogst leverde ook hoofdbrekens op omdat er slecht weer was voorspeld. Neem je risico op onrijpe druiven en pluk je vroeg, of neem je het risico op weersomstandigheden en pluk je later. Voor degenen die de gok namen om de pluk een week uit te stellen pakte de beslissing goed uit. Het hele jaar verliep al stroef en langzaam, dus namen de druiven ook de tijd om goed te rijpen. Het (voorspelde) slechte weer was niet gekomen en dus begon de oogst begon eind september onder druk van de Covid-19 beperkingen. De totale opbrengst is 5 tot 10% lager, maar door zorgvuldige selectie is het grootste deel van het geplukte fruit gezond.

Wat is “En primeur”

“En primeur” proeverij betekent dat de wijn nog op het vat ligt te rijpen, maar dat daar al van geproefd wordt. Op deze wijze probeert men vroeg een mening te vormen hoe de uiteindelijke wijn er uit zal zien. Hier kan men vervolgens op bieden waarbij prijs-kwaliteit heel belangrijk is. Feitelijk wanneer men biedingen uitbrengt op en primeur wijnen, koop je een recht op toekomstige wijn. In beleggingstermen zijn dit futures. Betaling vindt 18 tot 24 maanden voor de botteling plaats. Dit is voor wijnhuizen een manier om hun productie en voorraad te financieren (werkkapitaal financiering).

En primeur conclusie

De wijngaard omstandigheden zijn bijzonder uitdagend geweest. En nu komt het aan op het wijn maken hoe onderscheidend de wijnen zullen zijn. De Merlot had meer last van vorst en meeldauw-schade, terwijl de Cabernets beter op de grindbodem presteerden en de Petit Verdot genoot van de regen. Daarom is het geen “left-bank” of “right-bank” jaar aangezien de verschillen tussen Merlot en Cabernets minimaal zijn.

Het resultaat is een kleinere jaargang van goede wijnen aan de bovenkant. Deze jaargang heeft een lager alcohol percentage (12.5-13.5% ten opzichte van 14.5 tot 15%). Wijnen zijn fruitiger en lichter in tannine. Daarentegen zijn de dessertwijnen subliem.

Maar de markt is nog overspoeld door de grote jaren 2018-2020, dus de prijzen liggen naar verwachting gunstiger.

Nieuwe jaargang

Wanneer de wijnen opnieuw worden geproefd, kan je stellen dat er alsnog grote verschillen zijn. Op de rechteroever zijn er echt mooie wijnen voortgebracht, terwijl met name Médoc en Pessac-Léognan de druiven niet altijd goed rijp zijn gebleken en een beetje structuur missen.

Het plukmoment is ronduit bepalend geweest. Indien te vroeg is geplukt, waren de druiven niet rijp genoeg, en bespeur je tonen van paprika, die een aantal jaren afwezig was.

Bordeaux per appellatie

Laten we eens op appellatie niveau gaan kijken. Dankzij de uitdagingen zien we dat wijnhuizen hun wijn hebben gedeclasseerd. Dat wilt zeggen dat ze normaal in een hogere classificatie/appellatie hun wijn op de markt brengen. Dit geeft reeds aan dat ze voor grote uitdagingen hebben gestaan.

Médoc

In de Médoc hebben de uitdagingen vooral gelegen in de vele regenval voor de Merlot. Dat verklaart meteen waarom Cabernet Sauvignon in hogere concentratie voorkomt. De goede wijnen zijn rijp en fris maar met een vleugje paprika.

Daar waar in de en primeur de Paillac wijnen goed naar voren, maar ze lijken toch slanker te zijn. Saint Estèphe is net iets koeler met meer kleigronden, waardoor Merlot een groter deel van de blend beslaat. Saint Julien is gewoonweg goed en stabiel. Terwijl Margaux de verrassing geeft. Hier vinden we met de Bordeaux jaargang 2021 wijnen die mooi, elegant en puur zijn.

Graves

In Pessac Léognan was het een stuk lastiger en lijken de druiven toch minder rijp te zijn geweest. De schade door de vorst was hier dan ook aanzienlijk. De Sémillon lijkt het geweldig te doen. Hoewel in voorbijgaande jaren deze wijn aan zuurgraad ontbrak, is deze spanning wel te vinden in jaargang 2021. Dit is een aromatische witte wijn geworden met mooie zuren.

Ten tijde van de groei waren vorst en meeldauw rampzalig in Sauternes. Uiteindelijk hebben slechts 12 van de 26 geklasseerde chateaux een wijn op de markt gezet, vaak in zeer kleine hoeveelheden. Het welbekende en exclusieve Chateau Yquem profiteert van haar ligging op een hoge rug. Hierdoor is er meer wind (en dus minder kans op meeldauw) en minder vorstrisico. Het resultaat mag er wezen met een mooie dessertwijn die goede zuren en frisheid heeft.

Libournais

Op de rechteroever is in tegenstelling tot de linkeroever de schade aan Merlot niet zo rampzalig geweest. Daarnaast viel er in september veel minder regen, maar slechts 38mm. Het verschil met andere jaargangen is het gebrek aan zonneschijn.

Hoewel Merlot een vroegrijpende druivensoort is, heeft zelfs Merlot het lastig gehad in 2021 wanneer ze te vroeg geplukt werd. Merlot die tot in oktober geoogst is echt goed geworden.

Kortom

Het jaargang 2021 uit Bordeaux geeft u een wijn op die mooi elegant is en ook jong goed drinkbaar. Het is geen klassieke bewaar-Bordeaux. Qua palet zit het meer op rood dan op zwart fruit met veel peper, kruiden en hartige accenten. Het is een perfecte jaargang voor het restaurantwezen. Een jong drinkbare wijn die uitstekend combineert bij gerechten.

Kortom Bordeaux 2021 is een vintage met subtiele charme en energiek wat resulteert in veel drinkplezier. Maar het is mooi ingetogen zonder teveel uitbundigheid!

2 november 20212 november 2021

Geneugtes uit Weinstrasse in Pfalz

Na Rheinhessen is Pfalz het grootste wijnbouwgebied in Duitsland met ongeveer 23.700 ha en een productie van 2.1 miljoen hl. Ook hier geldt dat de gemiddelde opbrengst 96hl per ha is, slechts 1hl minder dan Rheinhessen. Door deze twee factoren dekt Pfalz met Rheinhessen 62% van de Duitse wijnproductie. Je vindt de wijngaarden vooral in het westelijk en zuidelijke deel van de deelstaat, tussen de Rijn en het Pfälzer Wald. Pfalz is sinds 2008 het grootste Rieslinggebied ter wereld! Het meest kenmerkende van de Pfalz is dat het bekend staat om haar Weinstrasse waar je mooie geneugtes vindt; de Südliche Weinstrasse en de Mittelhaardt-Deutsche Weinstrasse. Dit is de eerste wijntoerismeroute ter wereld! Daarnaast kent de Pfalz nog een kenmerkend iets; het keurmerk DC Pfalz. Districtus Controllatus waarborgt de kwaliteit en typiciteit van de wijn. Dit is ter herkennen aan het zilveren capsule met DC Pfalz.

Men produceert hier vooral Qualitätswein (78%) terwijl slechts 19% Prädikatswein is. Veruit de grootste productie is droge Qualitätswein. Maar wat is eigenlijk het verschil tussen Qualitätswein en Prädikatswein?

Qualitätswein

Qualitätswein bestimmter Anbaugebiete (Q.b.A) vormt de grootste groep Duitse wijnen. Deze kwaliteitswijnen moeten voor de volle 100% uit een van de 13 Duitse wijnbouwgebieden (Anbaugebiete) afkomstig zijn. Voor iedere Qualitätswein zijn, afhankelijk van druivenras en herkomstgebied, minimum normen voor het natuurlijke alcoholgehalte vastgesteld. Het minimum mostgewicht varieert tussen 50 en 72 graden Oechsle. Evenals tafelwijnen mogen kwaliteitswijnen gechaptaliseerd worden. Deze toevoeging van suiker voor de gisting is wettelijk beperkt. Per liter mag door chaptalisatie 20 tot 28 gram extra alcohol ontstaan.

Prädikatswein

Voor Prädikatswein gelden de strengste eisen ten aanzien van druivenras, rijpheid, harmonie en elegantie. Bij deze wijnen mag geen suiker toegevoegd worden. Er zijn zes verschillende categorieën, zoals eerder toegelicht. Deze hebben telkens een verschillende minimum mostgewichten (ofwel suikergehalte) per druivenras en gebied. In zuidelijke gebieden is in de regel sprake van hogere minima dan in noordelijke.

Klimaat

Net als de Elzas in Frankrijk, is de Pfalz het zonnigste en droogste deel van het land. Met ruim 1.800 zonuren doet dit bijna mediterraan aan, echter de gemiddelde temperatuur van 20 graden brengt je weer even terug. De bergketen beschermt het wijnbouwgebied tegen extreme koude luchtinvallen. Daarnaast is het risico van vorstschade beperkt doordat de koude luchtstroom van de heuvels naar beneden rolt. Kou zoekt eenmaal het diepste punt, terwijl de wijngaarden op de hellingen staan aangeplant.

Terroir, verbinding tussen de Alpen en Pfalz

Veel mensen weten dat de Pfalz ooit Beiers was. Echter wat niet iedereen realiseert is dat de Pfalz haar verscheidenheid te danken heeft aan de Alpen. De Rijntrog is ontstaan doordat de Alpen hun gewicht op de aardmantel drukten en omhoog bogen. Er vormde een geul die zich uitstrekt over het gebied waar nu Basel en Mainz liggen. Miljoenen jaren later begon de Rijnsleuf te zinken, en later drong de zee door en veroorzaakte kalkrijke afzettingen. Vervolgens verzandde de zee. Waarna de Alpen 70km noordwaarts werden gedrukt en stegen naar het hooggebergte.

Dit alles leidde tot het landschap zoals wij het nu kennen en genieten de wijnboeren op de Haardt vandaag van een verbazingwekkende verscheidenheid aan rotsen en bodems. Deze bestaat overwegend uit een mengsel van zand, klei en mergel. Van Kallstadt tot Bad Dürkheim bijvoorbeeld liggen de toplocaties van deze regio op een kalkstenen rif. Van Wachenheim tot Gimmeldingen bepaalt een typische Pfalz-zandsteenverwering de bodem.

Mittelhaardt-Deutsche Weinstrasse

De Mittelhaardt strekt zich uit vanaf Neustadt tot aan het Zellertal. De naam Haardt is afkomstig van het Haardtgebergte, het laag gebergte, of een serie smalle heuvels, waar de wijnbouw plaatsvindt. De bodemgesteldheid is hier net iets lichter, waardoor het beter waterdoorlatend is. Wortels moeten dus dieper wortelen om water te vinden, waardoor het ook profiteert van meer mineraal opname. Het zijn de efficiënte coöperaties die hier een groot deel van de wijn produceren. Ze hebben oude traditionele methodes gemoderniseerd met een goede prijs-kwaliteitverhouding. Maar veel jongere wijnmakers hebben zich georganiseerd in organisaties die helpen het bewustzijn en zelfvertrouwen terug te krijgen voor individuele wijngaard productie. De Riesling is hier koning. Top Riesling waren in het verleden de duurste en meeste geliefde wijnen ter wereld. Maar ook vind je hier mooie Pinot Noir (Spätburgunder). Er liggen hier 15 VDP wijngaarden.

Je vindt de Einzellagen aan de heuvelige westkant. Forst is misschien wel de bekendste wijndorp waar de beste wijngaarden op waterhoudende klei liggen. Jesuitengarden en Kirchenstück zijn hier de klasse wijngaarden. Echter recent heeft Dedesheim het stokje overgenomen als beste wijndorp. Bad Dürkheim is met 800ha de grootste wijngemeente. Kwaliteit is gaat met rasse schreden vooruit en de wijnen geven een interessante weerspiegeling wat er mogelijk is in dit gebied.

Südliche Weinstrasse

De Südliche Weinstrasse strekt zich uit van Maikammer tot Schweigen bij de Franse grens. Hier kent de bodem een hogere compositie van klei. Het spaarzame water wat hier valt is dus makkelijker op te nemen voor de wortels. Doordat de druivenplant minder hard hoeft te werken voor haar wortelstokken, kan de focus liggen op vruchtzetting en is de opbrengst hier dus hoger. Ook niet verbazingwekkend is dat hier “slechts” 7 VDP wijngaarden liggen.

De Bourgondische druivensoorten nemen een steeds prominentere plaats in, zoals Pinot Gris (Grauburgunder), Pinot Blanc (Weissburgunder) en Chardonnay. Hetgeen ook niet geheel verrassend is, aangezien de Pfalz nabij Wissembourg aan de Franse Elzas vergroeid is, maar met een warmer en droger klimaat. Een mooi voorbeeld is Schweigener Sonnenberg die elk jaar opnieuw bewijst dat de Pfalz een stukje Frankrijk, gelegen in Duitsland, is. Neem bijvoorbeeld de Weissburgunder; een wijn met een subtiele houttoon in de neus en een geur die doet denken aan rijpe appels en peren. De wijn vertoont een speels spel van zuren en groen fruit met een vol mondgevoel. Met een mooie lange mineraalrijke afdronk.

Ook de ontwikkeling van de Pfalz tot het grootste rode wijngebied van Duitsland (gebaseerd op rassen als Portugieser, Dornfelder en Pinot Noir) heeft zijn wortels in het zuiden.

Ook vind je hier de oudste wijngaard van Duitsland, Weingut Oberhofer in Rhodt unter Rietburg met meer dan 400 jaar oude Traminer-wijnstokken. Deze wijn heeft een prachtige goudgele kleur, een volle body, heerlijke geuren van ananas, mango, perzik, rijpe abrikoos, vanille, kruidnagel en rozenblaadjes. Mooi, zacht en lichtzoet met licht zuurgehalte.

Druivenrassen

De verhouding tussen wit en rode wijn is hier 66%-34%. Riesling neemt 25% van de aanplant voor haar rekening, maar het is de Dornfelder die de rode wijn domineert met 12% van de aanplant. Müller-Thurgau, eens wijds aangeplant voor de productie van Liebfraumilch, is zwaar op haar retour; er staat slechts 7%. Terwijl Pinot Gris en Blanc deze plaats innemen (beiden 7%).

Daar waar de Riesling uit Rheinhessen meer groen fruit vertoont, neigt die uit de Pfalz meer naar bloemen en geel fruit. Verder vaak een kruidige ondertoon met frisse zuren. De Dornfelder kent twee soorten wijnen. Ze zijn altijd diepdonker van kleur, maar de wijn die je jong drinkt heeft de nadruk op fruitigheid. Intense amarenekersen, bramen en vlierbessen. De andere Dornfelder is één die op hout rijpt en benadrukken de tannine en de structuur van de wijn en minder de fruitigheid.

Bijzondere geneugtes uit de Weinstrasse in Pfalz is de druivensoort St. Laurent. Deze druif is door wijnboeren uit de regio van uitsterven gered en vandaag de dag wijnliefhebbers verrukt met fluweelzachte, volle rode wijnen met vlierbes en wilde kers.

Verschil Weissherbsten en rosé

In de Weinstrasse Pfalz vind je Weissherbsten, unieke geneugtes die je moet ervaren. De Pfalz is marktleider van deze frisse, zalmkleurige zomerwijnen die meestal worden verkregen uit de Portugieser druif. Maar wat is eigenlijk het verschil met internationale rosé wijnen en Weissherbsten? Deze wijn is een monocépage, in tegenstelling de vele blends van internationale rosé wijnen. Een ander verschil zit in de gebruikte druivensoorten; Pinot Noir, Schwarzriesling of Blauer Portugieser. Ook mag niet geblend worden met druiven uit een andere streek en dient te voldoen aan de richtlijnen van de Qualitätswein.

Een Pinot Noir Weissherbsten kenmerkt zich vaak door de aardbeien expressie, sappig met milde sturen en verfijnde kruiden. De Blauer Portugieser kent naast de aardbeien ook kersen aroma’s en subtiele zuren. De Schwarzriesling Weissherbsten is een fris-aromatische wijn met zure kersen en aardbeienaroma’s. Vol van pittig karakter.

Serveer een Weissherbsten jong, want rijpen doet de wijn geen goed en net als bij rosé, koel haar tot 8 tot 10 graden. Het bijzondere aan deze wijn is dat het bij nagenoeg elk gerecht geschonken kan worden.

Vele geneugtes uit Weinstrasse in Pfalz

Mede door haar omvang, heeft de Pfalz veel te bieden. Duitsland is een echt Riesling land, dus het is niet verbazingwekkend dat deze druivensoort domineert. De wijn van Riesling verschilt hier van het noordelijkere gelegen Rheinland en het westelijk gelegen Moezel. Daar waar Rheinland koeler is en dus meer groen fruit vertoont, hebben Moezel Rieslings warmer fruittonen. De Riesling uit de Pfalz zit daar tussen met steenfruittonen. Ook de Bourgogne druiven beginnen een grotere rol te spelen. De kwaliteitskloof tussen de top van de Franse wijnen verkleint snel. En de Duitse Spätburgunder begint een goed alternatief te worden voor de vooral duur geprijsde Franse zuster.

29 december 202029 april 2021

Versterkte dessertwijnen

Met het kerstdiner vers in ons geheugen, zal mogelijk bij u ook een dessertwijn op tafel hebben gestaan. Maar dessertwijn, wat is dit en wat zijn de verschillen tussen al die zoete wijnen? Er is zoveel te kiezen, moscato, ijswijn, tokaj, noem ze maar op. En waarom is er zo een groot prijsverschil tussen al deze zoete wijnen? Vandaag gaat het artikel over de versterkte dessertwijnen.

Wat is dessertwijn

Een dessertwijn wordt geassocieerd met jawel het dessert! Maar ook met een kaasplankje. Een dessert is vaak een zoet nagerecht en om daar een droge wijn of een wijn met duidelijke tannine naast te zetten is geen beste combinatie. Het vult elkaar niet aan of sterker het werkt elkaar tegen. Zo zal een minder zoete wijn nog zuurder smaken door het suikergehalte in het nagerecht. Een goede wijncombinatie dient het gerecht te dragen, om de smaken tussen het gerecht en de wijn nog beter tot uiting te brengen. Daarom dient een dessertwijn ook een hoger dan gemiddeld zoet gehalte te hebben. Maar bedenk ook dat een zoete wijn niet per definitie zoet is. Tuurlijk zal je echt wel zoetheid proeven, maar een goede dessertwijn is uiterst gebalanceerd tussen zuurgraad en zoetheid. En het zal je misschien verbazen, maar dessertwijn kan ook prima een mooi hoofdgerecht dragen.

Nu in die zoetheid ligt tevens de uitdaging. Want, zoals je in het blog over wijn maak technieken hebt kunnen lezen, zet tijdens het vergistingsproces de natuurlijke suiker om in alcohol. Dus wanneer de wijn voldoende suiker en gistcellen heeft, blijft dit chemische proces doorgaan met als gevolg hoge alcohol. Laten we eens gaan inzoomen op de verschillende soorten dessertwijn. Want de productiewijze is mede bepalend welke soort wijn wordt geproduceerd.

Productie methoden voor versterkte dessertwijnen

Vroegtijdig stoppen van de vergisting

Door een destillaat (wijnalcohol) toe te voegen, kan de wijnmaker het vergistingsproces onderbreken en zelfs stoppen. Het destillaat doodt de resterende gistcellen waardoor restsuikers nog achter blijven in de wijn. Over het algemeen zijn dit wijnen die een hoger alcohol percentage hebben.

Port

Dit is misschien wel één van de meest aansprekende voorbeelden van versterkte dessertwijnen en toch ook weer niet. Bij een kaasplankje staat vaak port, maar wat veel mensen niet realiseren is dat een 30 jarige tawny niet misstaat bij wild bijvoorbeeld! Port is het waard om een aparte blog aan te wijden. Het is zo een veelzijdig product.

Madeira

Madeira is verkrijgbaar van droog tot zoet stijlen en is één van de weinige wijnen die al voor 200 jaar niet is veranderd. De unieke smaak van Madeira komt van het herhaaldelijk opwarmen van de wijn. De verwarming zorgt voor een wijn met fascinerende smaken van geroosterde noten, gestoofd fruit, karamel en toffee. De Boal en Malvasia of Malmsey is de dessertwijn variant en kunnen tientallen jaren blijven liggen. De zoete madeira is een prima match met lam of wild gerechten, maar ook stoofgerechten waar gestoofd fruit in verwerkt is.

Vin Doux Naturels (VDN)

VDNs zijn vaak jong gebotteld en daardoor bijzonder expressief. Muscat is een vaak gebruikte druif, maar let op; de duurdere Muscat Blanc à Petit Grains is meer expressief dan haar familielid Muscat of Alexandria die daardoor dus goedkoper is. Ook van Grenache kan men VDN maken. VDN is heerlijk bij vruchten dessert maar misstaat ook niet bij schimmelkazen of zelfs gerookte zalm!

Muscat

De Muscat de Beaumes de Venise in de Rhone, Muscat de Saint Jean de Minervois en de Muscat de Rivesaltes beiden uit de Languedoc zijn wel de meest aansprekende wijnen waar het gaat om Vin Doux. Ze zijn fris en fruitig en ondergaan soms wat houtrijping. De wijn is heerlijk bij oude kaas met vijgenbrood. Neem je een oude VDN (20+ jaar) denk dan ook aan ganzen/eendenlever met confituur of geroosterd kalfsvlees met een fruitige saus.

Rutherglen

De Australische regio Rutherglen staat ook bekend voor haar VDN. Hier vindt een combinatie plaats tussen late oogst en VDN, waardoor nog rijkere zoete sap kan worden geperst. De wijn ondergaat oxidatieve rijping op vaten. Hierdoor is naast het gedroogde rijpe fruit (pruim, abrikoos, rozijn) ook marmelade, karamel, noten en toffee waarneembaar.

Samos Vin Doux

Afkomstig van het Griekse eiland Samos en vol van primaire aroma’s van de Muscat Blanc à Petit Grains. Heerlijk zomers fruit, bloemen en een hint van butterscotch. Met gebak, gedroogd fruit, noten, noem maar op, kan je van een glas samos lang genieten.

Een andere wijze om vergisting vroegtijdig te stoppen is de wijn te koelen. Echter het is van belang de wijn direct te filteren om alle gistcellen te verwijderen, omdat anders de vergisting opnieuw op gang komt. Dit wordt toegepast in de premium Kabinett wijnen uit Duitsland maar ook de Moscato d’Asti.

Kabinett

Dit is de minst zoete wijn classificatie in Duitsland. Maar desalniettemin ook te gebruiken als dessertwijn. Vooral bij een fruit dessert of lichte kazen komen de zuren en lichte zoetheid goed tot haar recht. Vaak hebben deze wijnen een lager alcohol percentage (denk aan 8-9%), terwijl de drogen wijnen juist hoger zitten (12%).

Moscato d’Asti

Deze mousserende wijn heeft een laag alcohol percentage (~5.5%). De wijn ondergaat slechts één vergisting waardoor er veel restsuikers achter blijven. Doordat zowel de wijn als de mousse niet overheersend zijn, wordt de wijn gebruikt als digestivo; het neutraliseert het pallet na de maaltijd en voor het dessert.

Toevoegen van druivensap

Het aanzoeten van wijn, het zogenaamde “Süssreserve” is toegestaan in Duitsland voor de Prädikatswein. Echter dit wordt alleen toegepast op Kabinett, Spatlese of Auslese wijnen, en dan niet altijd. Wijnmakers vinden dat het aanzoeten inbreuk doet op de wijn en haar minder harmonieus maakt dan wanneer de wijn niet wordt aangezoet. Helaas is het niet altijd te herleiden voor de consument of de wijn is aangezoet. Noteer dat Süssreserve niet hetzelfde is als chaptilisatie.

Volgende week gaan we verder in deze serie over dessertwijnen. Waarbij de nadruk niet ligt op versterkte dessertwijnen maar andere productie methoden voor dessertwijn.

17 november 202013 oktober 2024

Wat is het verschil tussen mousserende wijnen?

Je hoort het misschien wel vaker, “het is altijd tijd voor champagne! Er hoeft geen speciale gelegenheid te zijn, met champagne bouw je altijd een feestje”. Maar wat is nou champagne, en wat is cava, prosecco, spumante? Tegenwoordig heb je ook mousserende wijn uit Amerika, Zuid Afrika. Wat is nu het verschil tussen mousserende wijnen, behalve de prijs dan?

Productie van mousserende wijn

Je kan grofweg zeggen dat er vijf verschillende productie methodes zijn voor het maken van mousserende wijnen;

Traditionele methode
Transfer methode
Tank methode
Asti methode
Koolzuurinjectie

Vuistregel is dat de druiven een relatief laag suikergehalte moeten hebben vergeleken met stille wijnen, omdat de tweede vergisting, die de meeste wijnen hun belletjes geven, ook de alcohol verhoogt. Daarnaast moeten de druiven een hoog zuurgehalte hebben vanwege de frisse stijl van de wijn. Echter onrijpe druiven (die hoog zuur hebben), hebben ook de ongewenste groene, plantaardige kenmerken.

Deze vereisten maken het niet makkelijk voor het telen van druiven voor mousserende wijn. Het klimaat dient koel te zijn omdat daar de suiker- en zuurgehalte zich langzaam ontwikkelen. In een warm klimaat is het dus zaak om vroeg te plukken, maar loopt men het risico dat die groene, plantaardige kenmerken nog in de druif zitten omdat deze nog niet de juiste fysiologische rijpheid heeft verkregen.

Traditionele methode of Méthode Champenoise

De traditionele methode is de enige methode om champagne te maken. Andere regio’s en landen maken ook gebruik van dit proces om een hoge kwaliteitswijn te maken. Echter die mogen dus geen champagne heten. In Frankrijk staan deze bekend als Crémant met de naam van de regio, zoals Crémant de Loire of Crémant de Bourgogne en in bijvoorbeeld Zuid Afrika Cap Classique.

Champagne

Alleen een mousserende wijn uit de Champagne streek in Frankrijk mag de naam champagne dragen. Champagne is een beschermde oorsprongsbenaming (BOB). Dit dateert terug naar 1908 toen BOB Champagne officieel erkend werd. Er zijn ongeveer 16,100 wijnboeren actief in de streek. Er zijn 360 grande maisons, champagnehuizen, die slechts 10% van de wijngaarden in handen hebben, terwijl ze 70% van de wijn produceren. Veel druiven worden dus ingekocht.

Interessant weetje is dat 66% van de druiven gebruikt in champagne van de pinot noir en pinot meunier afkomstig zijn, welke blauwe druiven zijn. Om schilcontact en dus extractie te beperken, dienen deze blauwe druiven zo snel mogelijk (zacht) geperst worden. De andere bekende druif in champagne is chardonnay. Champagne gemaakt van 100% witte druiven heet Blanc de Blanc.

Plukken en persen

De Franse wet schrijft voor dat druiventrossen hand geplukt moeten zijn. Het persen van de trossen gebeurd in twee stappen; de eerste 2,050 liter die van 4,000 kg druiven afkomt, heet “Coeur de Champagne” of Cuvée en houdt men apart voor de duurdere wijnen. De tweede persing van 500 liter sap heet “taille”. Deze is voor de goedkopere wijnen bedoeld omdat het sap al wat wranger en donkerder is.

Vergisting

Het geperste sap wordt, na de bezinking van de vaste delen zoals pitjes en stukjes schil, opgevangen als een witte wijn. Tijdens de vergisting zet de most zich om in een wijn van ongeveer 10.5% alcohol. Men mag suiker toevoegen om het percentage boven de 11% te verkrijgen. Dit noemen ze “chaptaliseren”.

De wijnmaker kan ervoor kiezen om malolactische vergisting te laten plaatsvinden. Omdat de invloed op de wijn zo veel bepalend is, is dit een belangrijke beslissing voor het wijnhuis. Hierna vindt klaring plaats om een stille basiswijn ofwel Vin Clair te maken. Deze wijn kent een enorm hoge zuurgraad en is dus niet aangenaam om te proeven.

Assemblage

Tijdens de assemblage blend de wijnmaker de verschillende Vin Clairs om de huisstijl van te maken. Zelfs door gebruik te maken van basiswijnen van andere jaren. Hierbij is natuurlijk in acht genomen wat de eigenschappen van de onderliggende druiven zijn; voor chardonnay is dat frisheid en verfijndheid, voor pinot noir kracht/body en diepere aroma’s en voor pinot meunier is dat soepelheid en fruitigheid.

Vervolgens vindt botteling en vervolgens gisting en rijping op fles plaats. In dit proces ontstaan de bubbels die zo kenmerkend zijn voor mousserende wijnen. De liquor de tirage, een mengsel van suiker, gist en hulpstoffen wordt toegevoegd, welke de druk op de fles bepaald.

Tweede vergisting

De flessen sluit men af met een kroonkurk en weggelegd (“sur latte”). In de fles vindt nu de tweede vergisting plaats waarbij suikers en gist worden opgezet naar CO2, welke nu echter niet kan ontsnappen, zoals bij de eerste vergisting. De vergisting duurt tussen 14 en 60 dagen waarbij hoe langzamer de omzetting is, hoe complexer de wijn wordt en hoe verfijnder de bubbel zal zijn. Na de vergisting blijven de flessen nog ruim 1 jaar liggen rijpen. Gistcellen gaan dood en lossen langzaam op wat een toast smaak geeft aan de wijn. Voor gisting en rijping staat wettelijk minimaal 15 maanden voorgeschreven voor non-vintage wijnen. En 36 maanden voor vintage wijnen (millésime). Dit zijn wijnen gemaakt van druiven uit één enkel oogstjaar.

Remuage en degorgement

Vanzelfsprekend dienen de overgebleven dode gistcellen nog verwijderd te worden. Dit gebeurd in twee stappen, remuage en degorgement. Tijdens het remuage draait men de fles met de hals naar beneden, zodat alle bezinksel zich ophoopt in de flessenhals. Dit proces duurt ongeveer één maand. Tijdens het degorgement bevriest men de flessenhals, verwijdert men de afdichting en het ijsblokje met het bezinksel schiet eruit door de druk in de fles. Dit is overigens een heel kostbaar proces.

Dosage

Tenslotte vindt de dosage plaats. De fles vult men aan met de liqueur d’éxpédition (de basiswijn aangevuld met opgeloste rietsuiker) welke de zoetheid van de champagne bepaald;

Extra brut (max 6 gram suiker per liter)
Brut (max 12 gram suiker per liter)
Extra Dry (12-17 gram suiker per liter)
Sec (17-32 gram suiker per liter)
Demi-sec (32-50 gram suiker per liter)
Doux (meer dan 50 gram suiker per liter)

Waarna de typische kurk erop gaat (bouchage) en de muscelet – het korfje. Om vervolgens nog enige maanden in de kelders te liggen rijpen zodat de liqueur d’éxpédition zich beter met de rest van de wijn kan mengen.

Crémant

Zoals vermeld zijn er meerdere Franse regio’s waar men mousserende wijn maakt. Zo heb je Crémant d’Alsace (gemaakt van auxerrois en pinot blanc), Crémant de Bourgogne (gemaakt van chardonnay, gamay, pinot noir en alligoté), Crémant de Loire waar vooral Saumur AC (gemaakt van chardonnay, chenin blanc, cabernet franc en lokale druivenrassen) en Vouvray AC (gemaakt van chenin blanc) het meest bekend zijn. De crémant hebben minimaal negen maanden op lie doorgebracht.

Cava

Cava is de mousserende wijn uit Spanje. Het bijzondere is dat cava niet uit een aaneengesloten gebied afkomstig is, zoals de champagne en crémant in Frankrijk. Net als de crémant moet deze wijn ook minimaal negen maanden op lie rusten. Traditionele druivenrassen die men gebruikt zijn macabeo (of viura), xarel-lo en parellada voor witte wijnen en garnacha en monastrell voor rosé. Tevens wordt meer en meer chardonnay en pinot noir toegevoegd, hoewel niet iedereen blij is met het blenden van internationale rassen.

Méthode Cap Classique

In Zuid Afrika heb je hele goede mousserende wijn gemaakt via de Méthode Traditionelle met het label Cap Classique. De druiven kunnen uit de hele West-Kaap komen en de beste wijnen bevatten overwegend chardonnay en pinot noir. De hogere ligging aan de kust (met koele zeewind) compenseert het over het algemene warme klimaat.

Nieuwe wereld

Vanzelfsprekend kennen ook Australië, Nieuw Zeeland en de Verenigde Staten mousserende wijn gemaakt volgens de Méthode Traditionelle. In Australië komen deze uit de koelere klimaatzones van Yarra Valley, Adelaide Hills en Tasmanië. Meestal gemaakt van chardonnay en pinot noir.

In Nieuw Zeeland wordt mousserende wijn in nagenoeg alle wijngebieden geproduceerd van de klassieke druiven. Terwijl in Amerika de beste wijnen afkomstig zijn uit de koelere klimaten van AVA Los Carneros en AVA Anderson Valley. Deze krijgen vaak een lange lie rijping van vijf jaar of meer en hebben geconcentreerde, complexe smaken en hoog zuurgehalte.

Transfer methode of Méthode Charmant

Deze methode om mousserende wijn te maken wijkt niet veel af van die van de traditionele methode. Echter in plaats van de rijping op fles na de tweede vergisting, wordt de mousserende wijn overgepompt naar een een afgesloten druktank alwaar de filtering plaatsvindt. Het dure proces van remuage en degorgement is vermeden en kan de wijn goedkoper in de markt zetten. De liqueur d’expédition wordt toegevoegd en de wijn wordt gebotteld in nieuwe flessen. Wijn gemaakt volgens transfer methode kan men herkennen aan de vermelding “vergist op fles”.

Indien de druk in de fles onder de 3 bar ligt, heet de wijn frizzante, indien de druk boven de 3 bar ligt is de wijn spumante genaamd. Dit is merkbaar in de bubbel welke lichter is bij een frizzante.

Tankmethode

Het grote verschil tussen de bovenstaande methodes en de tankmethode ligt in het feit dat er geen flesvergisting plaats vindt en dus de wijn de nadruk legt op de smaken uit de basiswijn. De tonen van toast en brood vanuit de tweede vergisting spelen hier een beduidend mindere rol. Deze rol is ideaal voor wijn gemaakt van druiven met sterke smaken.

De productie is hetzelfde tot aan het maken van de basiswijn en blenden. Overigens wordt MLF en houtrijping vaak overgeslagen, om de fruitige smaken te behouden. In plaats van bottelen, gaat de wijn over in een afgesloten druktank voor de tweede vergisting. Autolyse is niet toegepast waardoor de wijn geen lie kent (en dus de tonen van brioche en toast). Tenslotte filtert en bottelt men de wijn.

Prosecco

Deze wijn is wel de meest bekende mousserende wijn gemaakt volgens de tankmethode en is afkomstig uit noordoost Italië. De DOC Prosecco is afkomstig uit Friuli en Veneto. De betere prosecco komt uit DOCG Conegliano-Valdobbiadene, verbouwd op de steile kalkstenen heuvels noordwesten van Venetië. De wijn is gemaakt van de druif glera. Voorheen heette deze druif prosecco, maar is om verwarring te voorkomen en de 2 regio’s te beschermen heeft deze naamswijziging plaats gevonden. De wijn heeft een gemiddeld zuurgehalte en frisse aroma’s van groene appel en meloen. Deze wijnen moet je jong drinken en zijn ongeschikt voor flesrijping.

Sekt

Duitsland kent een grote markt voor mousserende wijn. Groot deel van de sekt is gemaakt van basiswijn uit Frankrijk en Italië en wordt in Duitsland omgezet in mousserende wijn. Deutscher Sekt daarentegen komt van uit Duitsland geteelde druiven. De topkwaliteit Deutscher Sekt is afkomstig van riesling.

Nieuwe wereld

In de warmere gebieden in Australië, zoals Riverina, wordt goedkopere mousserende wijn gemaakt middels de tankmethode. Ze zijn fruitig van stijl en hebben verschillende gradaties van zoetheid. In Nieuw Zeeland kan je ook mousserende wijn via tankmethode vinden gemaakt van sauvignon blanc om de intense aroma’s van dit druivenras te behouden.

In de Verenigde Staten worden grote hoeveelheden goedkope mousserende wijn geproduceerd met name in de warme gebieden zoals Central Valley. Deze zijn vaak fruitig en halfzoet tot zoet.

Asti methode

Deze methode wordt voornamelijk gebruikt in de regio Asti in Piemonte, Italië. Wijnen gemaakt volgens deze methode leveren zoete, fruitige mousserende wijnen op, kenmerkend voor de gebruikte druif muscat blanc à petits grains en kent slechts één alcoholische vergisting. Het sap wordt, na het persen gekoeld en tot gebruik opgeslagen. Wanneer het gebruikt wordt, wordt het verwarmd en voltrekt de vergisting zich in druktanks. In eerste instantie kan CO2 ontsnappen, maar wanneer de vergisting enige tijd op gang is, zal men de tank sluiten zodat de CO2 niet meer weg kan. De vergisting gaat door tot het alcoholgehalte ongeveer 7% is. Door de wijn te koelen, stopt de vergisting vroegtijdig, waarna deze onder druk wordt gefilterd en gebotteld.

Koolzuurinjectie

Bij deze methode wordt in de basiswijn koolzuur ingespoten onder druk. Om vervolgens onder druk te bottelen. Dit is veruit de goedkoopste wijze om mousserende wijn te produceren. Deze wijn is gekenmerkt door de hardere of grotere bubbel in de wijn waarbij de fruitige tonen van de druif behouden zijn.

Conclusie

Er zijn mousserende wijnen in alle vormen en stijlen, maar ook in alle prijsklassen. Een deel van de prijs is nu wel verklaard, gelet op het productieproces wat veelomvattend is bij champagne. Maar realiseer ook zeker dat champagne prijzen kunstmatig hoog worden gehouden door de grote huizen.

Afhankelijk van de gekozen methode zijn er duidelijke verschillen in wat je kan verwachten van de wijn.

Met deze blog heb ik een tipje van de sluier opgelicht waar de verschillen tussen mousserende wijnen vandaan komen. En ik raad jullie zeker aan om zelf de verschillen te ontdekken!