Zoals aangegeven in de blog over dessert wijnen, wil ik je in een aparte blog meenemen wat port zo opwindend maakt voor veel mensen. Port is een versterkte wijn afkomstig uit de Douro vallei in Portugal. Douro betekent niet voor niets “gouden rivier”. De Douro (of Duero in Spanje) ontspringt in de Sierra de la Demanda – een oude bergketen in het westelijke deel van de regio La Rioja. Bij Salto de Castro stroomt de rivier Portugal in, vanwaar het eerst voor bijna 100km de grens vormt tussen Spanje en Portugal. Bij Barca de Alva stroomt de Douro westwaarts Portugal in. Het is één van de oudste herkomstgebieden van kwaliteitswijn; afgebakend in 1756! Leuk weetje; port is in de 18e eeuw ontdekt door Britse handelaren. Zij wilden de fermentatie stoppen om een zoete alcoholische wijn te maken die de lange reizen kon overleven.
Het gebied
Het meest oostelijke deel van het stroomgebied van de Douro is Douro Superior, waarna Cima Corgo en tenslotte de Baixo Corgo. Deze regio houdt op ter hoogte van Mesao Frio waar het Serra do Marao gebergte ligt. Deze bergrug houdt de natte Atlantische wind tegen. De Douro stroomt nog door en mondt uit in de Atlantische Oceaan bij Oporto.
De vallei is gekenmerkt door haar steile hellingen met terrassen waar de wijngaarden op gelegen zijn. De regio is door UNESCO als werelderfgoed zijn geclassificeerd. Mede vanwege de unieke vorm van stenen muren en opgevulde terrassen met een mengsel van fijne aarde en fragmenten van schisteesteen. Meeste druiven voor port staan lager gepland, waar het warmer is en dus de druiven meer warme, rijpe smaken krijgen. Terwijl de hoger gelegen terrassen bewaard worden voor de reguliere wijnen. Elke 100m stijging geeft een daling van 0.5C.
De wijngaarden kennen een classificatie systeem welke bestaat uit 13 criteria, waaronder opbrengst, druivensoort, grondsoort e.d. Classificatie A staat voor de beste kwaliteit en F voor de minste. Overigens is deze classificatie niet zichtbaar op het etiket, maar vormt de basis voor het productie controle systeem. Er staan vele druivensoorten aangeplant, maar tinta roriz, tinta barroca, touriga francesa, tinta amarela, tinto cão en touriga nacional zijn dé druiven voor port. Maar er worden wel 30 verschillende druiven voor port gebruikt.
Douro Superior
Dit is de regio van extremen; het is de heetste en droogste regio. De hellingen zijn er steil en is lastiger te bewerken. De opbrengsten zijn het laagst, maar hierdoor produceert het de krachtigste wijnen.
Cima Corgo
De rivier de Corgo die ter hoogte van Pesa da Régua in de Douro stroomt vormt de grens tussen Cima Corgo (boven de Corgo) en Baixa Corgo (beneden de Corgo). Het klimaat is droger dan in Baixa Corgo. Tevens liggen hier de meeste hoog kwaliteit van historische wijngaarden.
Baixo Corgo
Dit is het meest westelijke en natste deel van de Douro vallei. De wijngaarden genereren de hoogste opbrengsten van relatieve lichte en jonge wijnen.
Hoe wordt port gemaakt?
De basiswijn wordt gemaakt bij de wijnhuizen, echter de rijping vindt plaats bij de grote porthuizen in de havensteden Vila Nova de Gaia en Oporto. Hier waait een frisse oceaan wind, wat de temperatuur verlaagd en dus beter is voor de rijping van de port.
Basiswijn
Allereerst maakt men een gewone basiswijn. Waarbij de druiven door elkaar worden vergist – iets wat met “gewone” wijnen vaak niet gebeurd om zo de druif karakteristiek te behouden. Echter de opzet bij port is om zoveel mogelijk kleur en smaak uit de schil te onttrekken binnen de eerste 24-36 uur. Daarom gaat men op “ouderwetse” wijze de druiven stampen. Hele trossen worden in cementbakken (lagares) verzameld waarna mensen gedurende minimaal 2 uur arm in arm op blote voeten op en neer lopen. Deze wijze van “zachte” persing maximaliseert de onttrekking. Doordat vergisting reeds hier op gang komt, komt er ook CO2 vrij. Door het arm in arm lopen, heeft men snel in de gaten wanneer iemand onwel wordt en dus vervangen moet worden. Deze traditionele methode is nog steeds in gebruik voor premium port. Voor basis segment is dit geautomatiseerd.
Wanneer ongeveer de helft van de suiker is omgezet in alcohol, pompt men de wijn over in vaten. En stopt men de gisting door brandy (aguardente genaamd) toe te voegen.
Rijping
Voordat de wijn naar de opslag in Oporto of Vila Nova de Gaia wordt getransporteerd, evalueert de wijnmaker de wijn om de uiteindelijke wijnstijl van de port te bepalen. In het voorjaar na de oogst transporteert men de wijn naar de havensteden via grote tankers (en niet meer via de karakteristieke zeilboten (barcos rabelos).
Hier in de opslag onder invloed van de koele, vochtige oceaanwind rijpt de wijn gelijkmatiger dan in het warme binnenland. Het warme en droge klimaat bij de wijnmakerij versnelt de veroudering en het kleurverlies van de wijn. In geval van tawny port kan dit gewenst zijn, maar is zeker niet altijd het geval.
Eenmaal in de opslag gaat de port welke lang rijpt over in grote eikenhouten vaten. Dit is geen nieuw hout omdat die teveel smaak afgeven. Ruby en sommige vintage port komen ook in RVS tanks. Om zo het fruitige karakter van de wijn te behouden. Overigens, bij een jonge port bemerk je het uitgesproken warme karakter van de alcohol vanwege de door de toevoeging van de brandy.
Welke stijlen zijn er en wat maakt port zo opwindend
Er zijn enorm veel verschillende stijlen van port. Je kan bijna zeggen voor ieder wat wils! Hieronder gaan we in op port en haar opwindende, expressieve stijlen.
Witte port
Witte port is niet gemaakt van één van de traditionele rassen, maar van uitsluitend witte druiven. Om de wijn te maken, blendt de wijnmaker de wijn van meerdere jaargangen (non-vintage wijn). Deze wijn wordt over het algemeen jong gedronken. De wijn heeft een gouden kleur, heeft een lage zuurgraad en kenmerkt zich door smaken van honing en noten door de opzettelijke oxidatie.
Ruby port
De basis ruby port is een goedkope jonge, non-vintage wijn die direct drinkbaar is. Ze is fruitig en diep van kleur en hebben zelden meer dan 4 jaar gerijpt. Reserve ruby port is een blend van een hogere kwaliteit, van één of meerdere jaargangen, welke tot 5 jaar houtgerijpt zijn. Het is een wijn met volle body en rijker fruit. De alcohol is door de rijping beter geintegreerd. Late bottled vintage port (LBV) is een ruby port van een specifiek jaar dat 4 tot 6 jaar gerijpt heeft voordat deze is gebotteld.
Tawny port
In vergelijking met ruby, zijn tawny ports bleker en bruiner van kleur. Maar ze hebben tevens de mooiste complexe aroma’s door de oxidatieve rijping. De basis tawny port is net als ruby zelden meer dan 4 jaar gerijpt en in bulk geproduceerd. Ze is direct op dronk. Vaak zijn deze afkomstig van het nattere Baixo Corgo en is een mindere kwaliteit vergeleken met haar zussen. Reserve tawny port kent 7 jaar rijping op vat. Hierdoor is de wijn significant meer complex en heel zacht. De kleur is meer taan. Normaal zijn dit wijnen geblend van meerdere jaargangen en is direct drinkbaar. Tawny port met jaar indicatie mag gelabeld worden (zoals 10, 20, 30 of 40 jaar) indien de wijn consistent is met de karakteristieken die typerend zijn voor een wijn met zulk een leeftijd. Dit betekent dus dat niet de jongste wijn zo oud moet zijn, maar dat de leeftijd een gemiddelde is van de blend. Het jaar van bottelen is relevant aangezien deze wijnen haar frisheid verliezen wanneer ze op de fles zitten. Dit zijn de meest complexe en geconcentreerde port wijnen. Door de oxidatieve rijping verliest de wijn haar kleur en gaat deze meer richting bruin. De aroma’s daarentegen geven noot tonen, coffee, chocolade en karamel. Ze is gefilterd en dus direct op dronk en niet bedoelt om te bewaren.
De Colheita port is een zeldzame port wijn. Deze zijn ven een enkel jaar en hebben minimaal 8 jaar op hout gerijpt tot net voor de verkoop. Feitelijk zijn dit vintage gedateerde tawny port wijnen.
Vintage port
Dit is een port welke bedoeld is om verder op fles te ontwikkelen en is dus niet gefilterd! Ze kennen maar een korte rijping op vat (1 ½ tot 3 jaar) voordat ze gebotteld worden. Deze wijnen kunnen enorm lang op fles door ontwikkelen. Wanneer ze jong zijn, zijn ze vol van body, rijk van smaak maar ook hoog in tannine. Ze ontwikkelen zich langzaam op fles en bereiken hun piek niet eens voor 20 jaar flesrijping. Single Quinta vintage port is een vintage port van één wijnhuis of quinta. De naam is dan ook vermeld op het etiket.
Zoals je wel ziet, de wereld van port is een zeer uitgebreide wereld. Maar wat maakt port nu zo opwindend? Nou, het is een product dat je zowel heel jong (ruby) als bijzonder oud (meer dan 50 jaar!) kan verkrijgen en dan nog is het een wijn om lang van te genieten. Maar ook een wijn die van simpel tot enorm complex kan zijn.