1001 redenen in midden Italië

We gaan deze week het bergachtige kust streken in het midden van Italië verkennen. Hier vinden we streken als Lazio – waar ook Rome gelegen is, Abruzzo – bekend van een aantal fameuze wijnen en Molise. Hier presenteren we 1001 redenen om midden Italië te bezoeken. Dit is een relatief onbekende streek wat zeker een vermelding plaats mag hebben. Daarnaast doen we de oversteek naar Sardinië om de wijnen van dit eiland te verkennen.

De geweldige Abruzzo

Wanner we verder afdalen naar het zuiden vinden we onder Le Marche de streek Abruzzo. Eigenlijk beginnen we dit artikel direct met een krachtpatser tegen scherpe prijzen. Hier vinden we de bekende Montepulciano d’Abruzzo.

1001 redenen Italië Abruzzo

Gedurende vele jaren heeft Abruzzo slechts twee appellaties gekend; Montepulciano d’Abruzzo DOC en Trebbiano d’Abruzzo DOC. Het zal je niet verrassen dat de eerste wijn gemaakt is van de Montepulciano druif terwijl de tweede van Trebbiano is gemaakt. Pas in 1990 werden de eerste stappen gedaan door de provincie Teramo om hun Colline Termane als aparte appellatie te vermelden. Dit resulteerde in de creatie van Controguerra DOC. Waarna in 2010 de bekroning plaats vond met de erkenning Montepulciano d’Abruzzo Colline Termane DOCG. Inmiddels zijn er zeven appellaties, waarvan twee DOCG’s dus, en vijf ITG’s verspreidt over ongeveer 30.000ha. Met ruim 3 miljoen hl wijn neemt ze een plek in in de top 5 van Italië.

Klimaat en terroir

De wijngaarden van de Abruzzo liggen ingeklemd tussen de Apennijnen in het westen en de Adriatische zee in het oosten. Dit levert een ideale situatie; veel zonneschijn, goede regenval en aan de kust is het warm en wat droger. Meer landinwaarts is het klimaat meer continentaal. Terwijl de hoogte de benodigde dag-nacht temperatuurverschillen oplevert voor het behoud van de zuurgraad van de druiven.

Meest voorkomende druivensoorten

Hier vind je overwegend de rode Montepulciano druivensoort, maar ook de witte Trebbiano die ook veelvuldig voorkomt in Toscane bijvoorbeeld. Verder heb je ook andere lokale soorten als Sangiovese, Passerina, Pecorino (nee niet de kaas, de naam is een ode aan de schaapsherders die in het gebied leefden) en Cococciola. Maar ook internationale rassen als Chardonnay, Cabernet Sauvignon en Merlot. Zo zie je dus ook hier veel gelijkenis met Toscane.

Genieten van een Montepulciano d’Abruzzo DOC

Deze wijn is gekenmerkt door een zachtere body dan bijvoorbeeld de Toscaanse Sangiovese. De wijn is vaak op eikenhout gerijpt. De Riserva moet minstens drie jaar rijpen waarvan minimaal 6 maanden op eikenhout.

Deze intens robijnrode wijn is zeer geliefd vanwege haar toegankelijkheid en aangename aroma’s van rood fruit, specerijen en zachte tannine.  Gall heeft een select aanbod van deze wijn maar kijk ook eens gewoon in het supermarkt schap!

De nieuwste DOCG Tullum.

Graag wil ik Tullum onder de aandacht brengen. Deze appellatie is in 2019 tot DOCG verheven. Het omvat slechts 18ha wijngaarden rondom de plaats Tollo en kent slechts drie wijnhuizen (Feudo Antica, Vigneti Radica en Cantina Coltivatori Diretti Tollo, ofwel CCDT).

De regio staat ook bekend onder de naam Terre Tollesi. Het grote verschil met een Montepulciano d’Abruzzo is dat deze wijn een beter balans kent tussen fruit, zuur, tannine en body. Dit dankt Tullum aan haar bijzondere bodem opbouw en ligging op de helling van de Apennijnen welke afloopt naar de Adriatische zee. Deze ligging geeft de streek een mild zeeklimaat met temperatuurschommelingen van de bergen. En dit vertaalt zich in de wijn! De wijngaarden dienen minimaal op 80 meter boven zeeniveau te liggen.

Er zijn vier soorten wijnen; Rosso, Rosso Riserva, Pecorino en Passerina. De rode wijn komt van Montepulciano druif en dient minimaal 14 maanden te rijpen. Terwijl de Rosso Riserva minimaal 2 jaar dient te liggen (waarvan 6 maanden op eikenhout). De Pecorino en Passerina zijn gemaakt van de gelijknamige witte druiven (minimaal 90%). Deze zijn eigenlijk alleen in midden Italië te vinden. Dat maakt het op zichzelf staand al uniek en subliem!

De Passerina is een licht gele wijn met florale aroma’s en citrus. Het heeft een volle body met kruidige, mineraalachtige afdronk.  Dit is een stevige soepele wijn die goed geserveerd kan worden met pizza met kaas, visgerechten of wit vlees.

De Pecorino is een bleek gele wijn met frisse aroma’s van citrus, gevolgd door rozemarijn, zoethout, perzik en wat pompelmoes. Het is een intense wijn met volle, mineraalachtige afdronk en een vleugje exotisch fruit. Dit misstaat niet naast vis- of wit vlees gerechten of stevige kazen.

Lazio het thuis van het oude Rome

Traditioneel zijn de wijnen uit Lazio dikker, voller in de mond. Echter de laatste jaren vindt hier een omslag plaats om meer toegankelijkere wijnen te maken. Hier heerst de witte wijn van vooral Trebbiano, Malvasia di Candia en Malvasia Puntinata. Deze wijnen zijn bedoeld om jong te drinken. De frisse wijnen met hoge zuurgraad zijn een ideaal combinatie naast plaatselijke gerechten als porchetta (geroosterd varken met kruiden) of abbachio (lam).

Maar ook de rode wijn begint aan een opmars. Vooral wijnen van Sangiovese, Cesanese en Montepulciano. Echter bedenk dat er in totaal ruim 200 druivensoorten zijn toegestaan onder de wetgeving!

Lazio

Lazio herberg maar liefst 3 DOCGs, 27 DOCs en 6 IGPs. Maar er zijn slechts 3 witte DOCs die echt het noemen waard zijn.

Rijkdom in Frascati DOC

De appellatie Frascati ligt net ten zuidwesten van Rome en omvat tevens twee DOCG appellaties. Frascati Superiore DOCG voor droge witte wijn en Cannelino di Frascati voor dessertwijnen (van botrytis geïnfecteerde druiven). Beiden zijn in 2011 erkend als aparte appellaties.

Frascati kan je vinden als witte wijn en als spumante. De wijn is een blend van minimaal 70% Malvasia druif, max 30% Bellone Bianco, Bombino Bianco, Greco en/of Trebbiano. Ook mag max 15% van enig andere witte druivensoort in de blend meegenomen worden.

Castelli Romani DOC

Ten zuidoosten van Rome vinden we Castelli Romani DOC. Deze regio is vernoemd naar een groep dorpen op de heuvels en nabij de meren in de heuvels van Colli Albani (Castelli Romani). Hier verbleef de adel van het oude Rome.

Hier overheerst witte wijn die is gemaakt als blend van Trebbiano en Malvasia. Welke de klassieke druiven in Lazio zijn. De wijnen zijn overwegend frisser en lichtvoetiger dan andere wijnen uit de regio, omdat de stokken hoger staan.

Ook de rode wijn is interessant. De Castelli Romani Rosso is een blend van vijf druivensoorten; Sangiovese en Montepulciano als Italiaanse rassen en Merlot. Echter wat het interessant maakt zijn de lokale rassen Cesanese en Nero Buono in deze blend. De Cesanese is een lastige druif die laat rijpt. Wanneer deze niet volledig rijp is, herken je dat in de waterige dunne wijnen. Maar wanneer de druif wel goed rijpt, krijg je rijke rijpe kersen smaken, florale karakters met een hint van rode peper. Ze hebben zachte tannine en rijping op hout is daarom niet aan te raden. De Nero Bueno is zelfs nog zeldzamer. Deze druif brengt veel wijngaard-werk met zich mee door de uitbundige groei. Maar geeft ook veel kleur en zwart fruit aan de wijn.

Est!Est!!Est!!! di Montefiascone DOC

Nabij het Bolsena meer op de nabij gelegen vukaan gronden ligt Est!Est!!Est!!! di Montefiascone DOC. Hier maakt men witte wijn van Trebbiano en Malvasia Bianca. Er zijn twee Trebbiano variëteiten toegestaan, Dit zijn de Trebbiano Giallo (lokaal Rossetto genoemd) en Trebbiano Toscano (ofwel Procanico). De wijn toont de milde kenmerken van appel met een verfrissende zuurgraad. De belangrijkste wijnen zijn seco (droog), abboccato (halfdroog), amabile (“beminnelijk” ofwel zoetere wijn) en spumante. Soms vind je ook nog een passito (zie hierboven).

De streek dankt zijn bijzondere naam aan een grillig verhaal. In het jaar 1111 toen koning Henry V gekroond zou worden in Rome, ging een Duitse bisschop Fugger op rondreis door de streek. Hij stuurde een bediende vooruit om de accommodaties met goede wijn te vinden. Deze bediende schreef het woord “Est!” (het is!) op de deur van de accommodaties die een goede wijn schenkt. Omdat de bediende zo gecharmeerd was van de wijn uit Montefiascone, schreef hij “Est! Est!! Est!!!” op de deur. Vandaar dat deze appellatie zo genoemd is.

De zeldzame Molise DOC

Molise is een bergachtige streek direct ten zuiden van Abruzzo. Overschaduwt door de wijnen uit Abruzzo. Molise was onderdeel van Abruzzo tot 1963 (onder de naam Abruzzi e Molise). Inmiddels timmert ze hard aan haar weg en heeft Molisse drie eigen DOCs op haar naam staan. Dit zijn Biferno, Pentro di Isernia en Tintilia del Molise. Slechts 2% van de wijn uit Molise krijgt het stempel DOC.

Molise

Deze regio kent een gevarieerde topografie. De wijngaarden op de heuvels zorgen voor een uitstekende blootstelling aan de overvloedige zonneschijn waar de druiven van profiteren. De meeste wijnstokken zijn te vinden in de zuidelijke heuvels en valleien. De combinatie van morene en kalkrijke bodems zorgen voor een ideale mineraliteit en waterretentie voor de wijnbouw. De ligging tussen de Apennijnen en de Adriatische Zee zorgt voor meerdere klimaattypes. Langs het smalle kustgedeelte is dit maritiem. Terwijl het klimaat meer gematigd is in de hogere valleien en continentaal verder landinwaarts rond de bergachtige gebieden.

Biferno-wijnen omvatten rode, witte en rosé wijnen. De witte blends bestaan voornamelijk uit Trebbiano Toscano met een klein beetje Bombino. Terwijl de rode wijnen neigen naar Montepulciano die geblend is met een beetje Aglianico en wat Trebbiano Toscano.

Pentro di Isernia produceert ook alle drie de wijn types. De rode blend bestaat uit een mix van Montepulciano en Tintilia. De witte blend bestaat uit Trebbiano Toscano aangevuld met Bombino Bianco (30-40%). De wijnen verschillen enigszins met die van Biferno omdat ze een lagere zuurgraad vertonen maar meer body hebben vanwege het terroir.

Tintilia del Molise is een DOC speciaal in het leven geroepen druivensoort Tintilia. Dez rode wijn moet minimaal voor 95% bestaan uit deze druivensoort.

Sardinia

Sardinië ligt 240km west van Toscane en Lazio. Het heeft een rijke geschiedenis waarbij het eiland in veel verschillende handen is geweest. Mede hierdoor heeft het haar eigen cultuur gecreëerd ten opzichte van Italië zelf. Dit is pijnlijk zichtbaar in de wijncultuur waar wijn een onbelangrijkere rol speelt. Productie en consumptie is zich pas in de laatste eeuwen gaan ontwikkelen en de focus op kwaliteit zelfs pas de laatste 20 jaar.

Druivenrassen

Dit zie je weer terug in de druivenrassen. De rassen die zo kenmerkend zijn voor Italië (zoals Sangiovese, Trebbiano, Montepulciano) komen hier nauwelijks voor. Daarentegen zie je wel grote hoeveelheden druivenrassen van Franse en Spaanse afkomst. Zoals Grenache (lokaal Cannonau genoemd), Carignan, Cabernet Sauvignon voor rode wijn. En voor witte wijn Malvasia en Vermentino (ookwel in Frankrijk Rolle genoemd). Naast deze bekende druivensoorten kent het eiland ook haar eigen exclusieve soorten, zoals Nuragus, Monica of Nasco. Dit drietal heeft haar eigen DOC gekregen in Cagliari. De Nuragus is vernoemd naar de nuraghe (typische Sardijnse bouwsels).

Over DOC’s gesproken, Sardinië heeft maar liefst 1 DOCG, 20 DOC’s en 4 IGT appellaties. Vermentino di Gallura DOCG is de enige wijn die het DOCG predikaat heeft. Het ligt in het noorden van het eiland, nabij de jetset locatie Costa Smeralda. De Vermentino is een droge wijn met een delicaat boeket van witte bloemen. De wijn heeft een palet met florale tonen en een mineraalachtige afdronk. De zuurgraad blijft hoog. Deze wijn staat hoog aangeschreven en past goed bij romige kip gerechten.

De 1001 redenen om midden Italië te proeven

Het is en blijft Italië, geen streek is hetzelfde, alle (lokale) wijnen zijn bijzonder en er is een enorm ruime keus. Dit maakt het voor de consument lastig kiezen. Daarom ons advies? Geniet van de 1001 redenen om wijnen uit midden Italië te proeven! In het midden van Italié vind je voor elk wat wils. Simpel omdat de keuze zo overvloedig is. Er zijn ontelbaar veel appellaties en nog veel meer druivenrassen die gebruikt worden. Je hebt monocépages maar ook blends. Je hebt wijn echt gericht op de fruit smaken. Maar ook wijn die houtlagering gehad hebben of die je nog vele jaren weg kan leggen.

We bevinden ons in een overgangszone naar het echte warme klimaat. Hier vind je nog wijnen die fris en slank zijn. In het zuiden komen we aan bij de wijnen die zwaar, zwoel en overlopen van overrijp fruit. De wijnen zijn uniek. En hoewel men ook internationale druivenrassen gebruikt, kan je de wijn lastig vergelijken. Een Chardonnay uit de Abruzzo is bijvoorbeeld eenmaal niet een wijn uit Frankrijk.