De grootste wijnregio is Duitsland is Rheinhessen met ongeveer 27.000ha aan wijngaarden, ongeveer 26% van de Duitse wijngaard oppervlakte. Ook qua opbrengst loopt Rheinhessen vooral met 2.4 miljoen hl ofwel 29% van de totale opbrengst. Dit zit in het feit dat de opbrengst per hectare groter is dan in de andere wijnbouwgebieden (94hl/ha t.o.v. een gemiddelde 83hl/ha). Wat zegt ons dit? Nou dat Rheinhessen het volumemonster van het land is, maar wel één met een aantal wijn parels.
Rheinhessen ligt op de linkeroever van de Rijn in de deelstaat Rijnland-Pfalz. En ligt ingeklemd tussen Rheingau in het noorden, Nahe in het westen, de Hessische Bergstrasse in het oosten en Pfalz in het zuiden. Het is een typisch witte wijn regio. Er zijn maar liefst 11 verschillende druivenrassen toegestaan, maar de top 3 (Riesling, Müller Thurgau en Dornfelder) staan voor maar liefst 45% aangeplant. De laatste jaren winnen de pinot druiven aan belang (Pinot Gris en Blanc). Dit ten koste van de Rivaner (ofwel Müller Thurgau).
Saillant detail is dat Liebfraumilch, de wijn die Duitsland groot maakte, maar vervolgens ook wegvaagde, afkomstig is uit Worms. Deze stad ligt in het zuidelijke punt van Rheinhessen.
Geschiedenis
Rheinhessen is een van de meest traditionele teeltgebieden van Duitsland waar reeds 20 voor Christus wijn werd verbouwd. In Nierstein ligt de oudste gedocumenteerde wijngaard, de Niersteiner Glöck. Deze gaat terug tot het jaar 742.
Tot na de Tweede Wereldoorlog genoot Rheinhessen grote aanzien in de internationale wijnwereld. Vooral met haar Liebfraumilch en natuurlijk de Niersteiner Riesling e.B. Echter in het midden van de 20e eeuw schoof de nadruk naar kwantiteit in plaats van kwaliteit. Dit was een doodsteek voor de wijn in de regio. Pas tegen het eind van de 20e eeuw stond een nieuwe groep wijnmakers op die de focus terug legden op kwaliteit. Waardoor Rheinhessen weer terug op het internationale podium is gekomen. Dit is mede versterkt doordat Mainz zich in 2008 heeft aangesloten bij het GWC netwerk. De Great Wine Capitals Global Network is een netwerk van 11 grote wijnproducerende steden die kennis en ervaring delen op het gebied van marketing.
Klimaat
Het Rheinhessen kent een koeler klimaat dan bijvoorbeeld Baden. Dit klimaat in combinatie met het terroir, waarbij bodem vooral bestaat uit löss, klei en mergel, levert heel interessante heldere wijnen op met overtuigende frisheid. Het profiteert enorm van de invloeden van de Rijn die langs het hele gebied stroomt. De beste wijngaarden vind je vlak aan de Rijn die door het landschap snijdt en een steile vallei nalaat met trappen voor de wijngaarden. Deze vallei houdt de warmte vast terwijl de rivier de temperatuur matigt en het zonlicht weerkaatst.
De Taunus heuvels, het Odenwald en het Hunsrück gebergte beschermen Rheinhessen tegen barre weersomstandigheden en geeft de regio haar milde klimaat. Het klimaat is hier zachter dan in de rest van Duitsland en kent een relatief lang groeiseizoen. Wat belangrijk is voor het bereiken van de fysiologische rijpheid van de druiven. Ook kent Rheinhessen de minste regenval en is daarom de droogste wijnproducerende regio’s van het land. Wat ideaal is voor de juiste waterstress voor de planten.
Druivenrassen
Zoals aangegeven domineert de Riesling met 18% van de aanplant. Müller Thurgau (15%) en Silvaner (8%) completeren de top 3 witte druivenrassen. Terwijl Dornfelder (13%) en Pinot Noir (6%) de belangrijkste rode druivenrassen zijn. De witte Scheurebe speelde een grote belangrijke rol. Met haar oorsprong in de omgeving van Alzey, vindt haar oorsprong in het Bereich Wonnegau in het zuidelijke Rheinhessen. Deze druif staat nu nog maar voor 2.6% aangeplant, en maakt plaats voor Sauvignon Blanc. Maar is desalniettemin een rijke aromatische druif met tonen van zwarte bessen- en kruidenaroma’s met grapefruit, of citroen- en kamperfoeliekenmerken.
Regio’s
Het volumemonster Rheinhessen met haar parels kent drie regio’s ofwel Bereiche. Het onderscheidt ligt in de verschillende bodem samenstelling en verschil in wijnkwaliteit.
Bereich Nierstein
Nierstein wordt vaak beschouwd als de leider op het gebied van kwaliteit, vanwege de nabijheid van de Rijn en de rijke minerale afzettingen op de rivierbedding. De Roter Hang (rode helling), zo genoemd vanwege zijn ijzerrijke roodgekleurde zandsteen, bevindt zich hier – tussen Nackenheim en Nierstein, als onderdeel van de subregio Rheinterrasse van Rheinhessen. Deze bodem geeft de wijn haar distincte mineraalachtige karakter die zo kenmerkend is voor de Rheinhessische wijnen.
Op ongeveer 10.000ha is de dominante druif is hier Riesling en Pinot Noir voor rode wijn. Tevens zijn hier de meeste wijngaarden, variërend van slechts 2 tot 3 hectare tot enige omvang. Vanwege de gunstige ligging heeft de VDP dan ook een groot aantal Erste Lage en Grosse Lage toegekend. Grote namen zijn zoal Brudersberg, Pettenthal en Orbel.
Bereich Bingen
Bingen ligt in het noordwesten en omvat de stad Ingelheim, waar de meeste rode druiven in de regio worden verbouwd. Het Bereich omvat 8.500ha aan wijngaarden verdeeld over 6 grotere locaties en 140 wijngaarden. De twee Grosse Lage wijngaarden zijn Kirchberg en Scharlagberg. Kirchberg profiteert van haar zuid-oostelijke ligging met een klei-achtige bodem en ondergrond van kalkrijke steen. Terwijl Scharlachberg haar naam ontleent van de hoge concentratie ijzeroxide in het leisteen dat de bodem een roodachtige tint geeft. De wijngaard is bijzonder steil en ligt op het zuiden. Waardoor ze maximaal profiteert van zonneschijn maar ook de sterke wind die de wijngaard droog en vrij houdt van schimmels.
Bereich Wonnegau
Wonnegau ligt verder naar het zuiden en omvat de centra van Worms en Alzey, twee van de grootste druiventeeltgebieden in Rheinhessen. Het omvat 7.500ha aan wijngaarden. Worms is bekend van de veelbesproken Liebfraumilch die vandaag de dag nog bijzonder geliefd is in het VK en de VS als basis voor de punch.
De regio kent vele wijngaarden maar overwegend kan je stellen dat Riesling en Pinot Noir de belangrijkste druiven zijn. De bodem bestaat overwegend uit löss vermengd met mergel, kalksteen en grind.
Rheinhessen het Duitse volumemonster maar met fantastische parels
Hoewel in Rheinhessen veel wijn geproduceerd wordt, zijn er diverse wijngaarden die ver boven andere uit komen. Toch zijn er slechts 35 Grosse Gewachs wijngaarden. Deze zijn dan allemaal van de Riesling druif. En dat staat in schril contrast met de andere regio’s gelet op de grootte van Rheinhessen!
Neem bijvoorbeeld de regio rondom Nierstein. Hier vinden we Weingut Seebrich, een parel tussen het volumemonster in Rheinhessen. Haar Roter Schieffer Riesling kent een verleidelijke geur van abrikoos en perzik. Terwijl in de mond dit fruit wordt vergezeld met een zachte harmonieus zuur. Elegant en mineraalachtig in de afdronk.
Of zoek je iets uitdagender, probeer eens de Frei Körper Kultur van Bianka en Daniel Schmitt uit Betreich Wonnegau. Dit is een geweldige introductie tot hun biodynamische wijnen. Een blend van Scheurebe, Pinot Blanc en Huxelrebe op schil geweekt en geblend met direct geperste Pinot Gris en Ortega. De wijn is gerijpt in glasvezeltanks en gevuld in een fles van één liter. Goudgeel van kleur, het heeft aroma’s van boomgaardvruchten, wilde kruiden en witte specerijen. Bijzonder in geur en smaak en heerlijk verfrissend.
Zo is de keus enorm hier. In ruim 4 uur kan je al in het midden van het gebied zijn, gemeten vanaf Utrecht. Dan kan je de sfeer zelf proeven wat dit aloude en rijke gebied te bieden heeft. Maar je kan dit nu ook thuis proeven. We hebben tijdelijk de mooie wijn van weingut Paulinenhof beschikbaar, een wijngaard gelegen ten oosten van Nierstein. Wanneer je interesse hebt, neem dan contact met ons op via het formulier of whatsapp.
Vanuit het Oostenrijkse Bergland steken we de grens over naar het noordelijk gelegen Duitsland. Vooral groot geworden dankzij de zoete Liebfraumilch, waarbij je de vraagtekens kan stellen of dit echt wel wijn is. Hoe ontwikkelt Duitsland zich sindsdien als een uitstekend wijnland? Daar gaan we de komende weken ons in verdiepen.
Duitsland is natuurlijk een groots uitgestrekt land. Je associeert dit land misschien niet direct met wijn, maar bedenk dat het zuidelijk deel op dezelfde hoogte ligt als de Elzas, de Champagne, maar ook de Chablis in het noordelijke Bourgogne. En niet verrassend genoeg liggen de Duitse wijngaarden op dezelfde lijn. Maar ook hier speelt klimaatopwarming een rol. Regio’s als de Ahr, Saale-Unstrut en Sachsen liggen toch serieus wat hoger. Over de Ahr hebben we het nodige al geschreven. Terwijl Saale en Sachsen ook profiteren van het Mittelgebergte wat een extra bescherming biedt tegen de regen uit het westen.
Witte wijn land Duitsland
Ook zal het niet verrasssen dat witte wijn de boventoon voert. Het is eenmaal een koel klimaat land. Ongeveer tweederde van de geproduceerde wijn is wit. Riesling is het vlaggenschip, maar tot de jaren 90 van de vorige eeuw waren dat Müller-Thurgau ofwel Rivaner. Sindsdien is haar aandeel gaan dalen ten faveure van de internationale rassen Pinot Gris en Pinot Blanc. Andere belangrijke inheemse druiven zijn Silvaner en Scheurebe.
Rode wijn in Duitsland
Op de resterende éénderde aan wijngaarden domineert de Blauburgunder, ofwel Pinot Noir met 10% van de aanplant van rode wijn. Interessant om te realiseren is dat de Duitse Pinot Noir eenzelfde reputatie geniet als de grote wijnen uit de Bourgogne. Verder zijn Dornfelder (populair in Rheinhessen en Pfalz), en Portugieser, Trollinger en Lemberger gerenommeerde druivensoorten.
De indrukwekkende wijnproductie
Daar waar je al jaren een daling ziet in de wijnproductie van Frankrijk, is de productie en consumptie van Duitse wijn al jaren stabiel rond de 270 miljoen hl. Deze productie wordt bereikt door 13 verschillende wijnbouwgebieden. Waarbij Rheinhessen, Pfalz en Baden tweederde van het areaal voor hun rekening nemen. En dus de Moezel staat niet eens in de top drie! Terwijl de kleinste regio’s zoals Ahr en Saksen niet verder komen dan 500ha.
Wijnkwaliteit gemeten in suikergehalte
Er zijn drie kwaliteits categorieën in Duitsland, tafelwijn ofwel Deutscher wein, Qualitätswein (Qualitätswein bestimmter Anbaugebiete, QbA) en de uitgesproken Prädikatswein. Merendeel van de wijn behoort toe aan de laatste twee categoriën, die dan ook een duidelijke oorsprongsvermelding dienen te hebben. Van oudsher speelt het suikergehalte een belangrijke rol. Dit maakt het onderscheid binnen de Prädikatswein gradatie;
Kabinett
Is een lichte wijn gemaakt van rijpe druiven met een laag alcoholgehalte. Een ideale aperitief!
Spätlese
Dit zijn vollere wijnen. Omdat volledige rijping meer tijd nodig heeft, haalt met de druiven pas aan het eind van de oogst naar binnen. De wijn kan variëren van droog met volle body tot vrij zoet maar lichter. Deze wijnen kunnen goed ouderen.
Auslese
Hierbij dienen de trossen volledig rijp te zijn met enig restsuiker. De onrijpe of slechte druiven worden eruit gehaald. Deze wijn profiteert met flesrijping.
Beerenauslese
De Beerenauslese is een volle, fruitige wijn gemaakt van overrijpe druiven, die meestal een nobele rotting hebben ondergaan (Botrytis cinerea). De druiven zijn handmatig geplukt.
Eiswein
Eiswein is gemaakt van druiven die bevroren zijn geoogst en geperst. De temperatuur dient hierbij minimaal -7 graden te zijn en natuurlijk perst men alleen het natuurlijke sap.
Trockenbeerenauslese
Dit is een zeldzame, zeer geconcentreerde wijn van druiven met nobele rotting die bijna tot rozijnen zijn ingedroogd. Er is een strenge handmatige selectie tijdens de oogst.
De onofficiële classificatie
Omdat de classificatie op zoetheid eigenlijk geen weerspiegeling van de kwaliteit van de wijn is, stond er een groep wijnproducenten op die zich hard maken voor onafhankelijke kwaliteit. Ze zijn verenigd in het Verband Deutscher Prädikatsgüter (VDP). De leden hebben de wingaarden geclassificeerd naar het voorbeeld in de Bourgogne. Hierdoor is er geen twijfel mogelijk over de beste wijngaarden in Duitsland. De VDP is opnieuw in het leven geroepen omdat overal in Duitsland “kwaliteitsgebieden” in het leven werden geroepen, waardoor de naam uitgehold werd. Maar ook omdat het hierboven beschreven suikergehalte belangrijker werd. Ten slotte omdat kwaliteit niet werden gelinkt aan typiciteit als druivenras, bodem, terroir.
Een VDP wijn kan je herkennen aan het logo van een adelaar met een druiventros. Deze is vaak geplaatst op het capsule, maar soms ook op het achter etiket. Deze wijnen kunnen zowel droog als zoet zijn. Bedenk dat een VDP wijn een Qualitätswein is en niet per definitie een Prädikatswein! Maar Duitsland is hard bezig en ontwikkelt zich reeds als uitstekend wijnland.
VDP.Gutswein
De instap zijn de VDP.Gutswein. het zijn vaak de trendsetters, met andere woorden de eerste wijnen van een wijnjaar die men bottelt en verkoopt. De wijnmakers zetten er hun eigen stempel op en hebben de ruimte om te experimenteren. Een ideale wijze om van een eerste kennismaking met de wijnmaker te genieten!
VDP.Ortswein
De Ortswein is wat de naam al aangeeft, het staat gelijk aan de gemeentelijke appellatie in de Bourgogne. Dit zijn de interessante en betaalbare alternatieven voor de twee hogere kwaliteitswijnen. Omdat veel van de Ortswein van eenzelfde wijngaard afkomstig is als de Erste en Grosse Lage. Alleen regionaal toegestane druiven vinden hun weg naar de wijn en geeft de wijn haar typische terroir expressie.
VDP.Erste Lage
De druiven voor de Erste Lagen zijn met de hand geplukt, want de druiven dienen een hoge fysiologische rijpheid hebben. De droge wijn is gelabeld als Qualitätswein trocken. Deze wijn kan je vergelijken met de Premier Cru’s. Opbrengst per hectare is gelimiteerd om de kwaliteit beter tot haar recht te laten komen. De droge wijn mag pas op de markt komen in april volgend op de oogst. De zoete en edel zoete wijnen in mei volgend op de oogst.
VDP.Grosse Lage
De hoogste kwaliteit is de Grosse Lage, welke vergelijkbaar is met de Grand Cru’s. Dit zijn Duitsland’s beste wijnen. Herkenbaar aan haar individuele karakter en geven de kwaliteit van de wijngaard het beste weer. Ze kunnen vele jaren rijpen op fles. De opbrengst is verder beperkt net als de toegestane druivenrassen. De droge wijn mag niet voor 1 september van het jaar na de oogst op de markt komen, terwijl rode wijn zelfs nog 1 jaar extra moet rijpen.
De droge wijnen van Grosse Lage wijngaarden worden ook Grosse Gewachs genoemd. Deze zijn te herkennen aan het GG logo op de hals van de fles.
Andere kwaliteitskeurmerken
In navolging van VDP zijn in de regio’s ook lokale kwaliteitsaanduidingen ontstaan.
Rheinhessen Silvaner
Om het imago van het oude Silvaner ras te verbeteren, heeft Rheinhessen een traditioneel gebalanceerde droge wijn geïntroduceerd. De wijn dient 100% van Silvaner gemaakt te zijn met vermelding van het oogstjaar. Het is een bijzonder droge wijn met max 4 gram restsuiker. Individuele keuring vindt plaats en het proeven vindt plaats door een speciale commissie. De wijn herken je aan het zwart-gele etiket met RS en de naam van de producent.
Selection Rheinhessen
Daar waar de RS zich richt op Silvaner, is de Selection Rheinhessen gericht op klassieke druivenrassen. Dit zijn Silvaner, Riesling, Weiss-, Grau-, Spät- en Frühburgunder (Pinot Madeleine), Gewürztraminer en Portugieser. De wijnstokken dienen minimaal 25 jaar oud te zijn waardoor meer geconcentreerde aroma’s in de druiven ontwikkelen, maar ook de opbrengst lager uitvalt. De druiven mogen van slechts één wijngaard afkomstig zijn die bovendien handmatig geoogst dienen te worden.
DC Pfalz
DC Pfalz is een herkomstbenaming verbonden met een meer dan gemiddelde kwaliteit. Het kan gebruikt worden voor wijnen van een van de vijf traditionele druivenrassen. Dit zijn Riesling, Dornfelder en de Weiss-, Grau- en Spätburgunder. Ze hebben een fruitig smaakprofiel dat typisch is voor gebied en druif. Dankzij het DC Pfalz logo zijn ze makkelijk herkenbaar.
Riesling S
De droge Rieslingwijnen van de steile leisteenhellingen langs Mosel, Saar en Ruwer kan men verkopen onder het kwaliteitsmerk “Riesling S” (of “/S”) indien de wijn voldoet aan bepaalde kwaliteitskenmerken. Zoals een late (meestal november) en selectieve pluk, volledig rijpe gezonde druiven (dus niet geïnfecteerd met Botrytis), lage opbrengst, lange vergisting en lagering op het bezinksel.
Duitse moeilijkheid
Vaak spreken we over Frankrijk en de ongelooflijk complexe appellatie structuur, maar Duitsland kan er ook aardig wat van. Ik hoop dat het nu een beetje duidelijker is. Bedenk dat een Auslese wijn een indicatie is van de zoetheid en niet van de kwaliteit van de wijn zelf, zoals we dat in andere landen zien. De zoetheid bepaalt, niet de kwaliteit van het terroir van de wijngaard noch de kwaliteiten van de wijnmaker. De VDP probeert hier meer duidelijkheid in te scheppen, echter deze is alleen toegankelijk voor haar leden. Terwijl er nog een grote groep wijnproducenten zijn die niet aangesloten zijn bij de VDP. Ook het feit dat een VDP wijn een QbA is kan veel verwarring opleveren.
Maar ontwikkelt Duitsland zich als een uitstekend wijnland? Mijn mening is van wel ja. Geholpen door de opwarming waardoor druiven nog hogere rijpheid kunnen realiseren en meer duidelijkheid naar de consument toe hoe het etiket begrepen kan worden dragen vooral bij aan deze kwaliteitsaanduiding.
In Oostenrijk vind je wijnen niet alleen in het Weinland (Niederösterreich en Burgenland), maar ook in Steiermark en alle andere kantons. Deze zijn verenigd onder de appellatie Bergland. Ooit was Bergland een grote wijnregio en van de 14e tot 16e eeuw was de wijnbouw hier op zijn top. Mede ingegeven door klimaatveranderingen en wat tegenwoordig bekend staat als de Kleine IJstijd. Sindsdien is de neergang ingezet en in het midden van de 19e eeuw kwam de wijnbouw tot een complete stilstand. Daarom is het des te interessanter om de revival waar te nemen van de verrassende wijnen uit het vergeten Bergland en vooral ook Kärnten (Karinthië).
Bergland omvat de kanton van Salzburg, Karinthië, Tirol en Vorarlberg. Wijngaarden zijn wijdverspreid en zeer schaars. Echter in Karinthië zijn er meer in opkomst, vooral rondom de stad Klagenfurt. Let op, Bergland is geen eigen appellatie; dit is gekwalificeerd als Landwein met Bergland als oorsprong. Wijn kan ook kwaliteitswijn genoemd worden wanneer deze aan de minimale vereisten voldoet.
Het koele klimaat brengt traditioneel licht witte wijn voort met hoge zuurgraad. De veelgenoemde druivensoorten zijn dan ook Chardonnay, Pinot Gris en Müller Thurgau. En als blauwe druif de Portugieser en Blauburger (een kruising tussen Portugieser en Blaufränkisch). Maar door de opwarming vindt je op de warmere wijngaarden ook de later rijpende Grüner Veltliner, Muscat, Pinot Blanc en Noir, Gewürztraminer en Zweigelt.
Opleving in Karinthië
Een document uit 822 is het eerste betrouwbare bewijs van wijnbouw in Karinthië. De kerk is hier verantwoordelijk voor het succes van de wijnbouw cultuur. Tegen het einde van de 19e eeuw herkenden de wijnboeren de schimmel Valse Meeldauw niet die vervolgens eerst de opbrengst en toen de stokken vernietigden. Sindsdien speelt wijnbouw geen rol van betekenis. Tot 1972 toen Herbert Gartner begon met een kleinschalige wijngaard. In 2000 groeide dit snel tot 4ha en tegenwoordig staat er al 125ha aangeplant met een opbrengst van zo’n 3.200hl. De ontwikkeling gaat snel in Karinthië en zal de komende jaren zeker nog verder ontwikkelen. Waardoor je nog veel mag gaan verwachten van deze wijnen!
Druivenrassen in Karinthië
Het meest opvallende is misschien wel de afwezigheid van GruVee. Daarentegen kom je hier wel de Sauvignon Blanc tegen die levendige grasachtige tonen met een klein pepertje opleveren. Verder vinden we hier wijn van Chardonnay, Riesling, Pinot Blanc ofwel Weissburgunder, Pinot Gris (Grauburgunder of Ruländer) en Traminer. In rood heb je de Blauer Burgunder (Pinot Noir) en Zweigelt.
Wijnbouw vindt plaats door heel Karinthië heen en is één van de zuidelijkste wijnbouwgebieden in het land. Wijngaarden liggen op een zuidelijke hellingen op 400 tot 750 meter hoogte. De bodemopbouw kan heel verschillend zijn zelfs binnen een dal. De Alpenrug beschermt het gebied tegen te veel nattigheid. Maar toch met 800-1.300mm neerslag is dit aanzienlijk. Hoewel tot diep in het voorjaar koude lucht uit de bergen naar beneden komt, is dit gecompenseerd door de hoge temperaturen van de zomer. Nazomer en herfst zijn vaak droog wat ten goede komt aan laatrijpende druivensoorten en de oogst natuurlijk.
Oberösterreich
Na het verval in de 19e eeuw vindt ook hier nu een soort renaissance plaats. Met een handvol wijnboeren die erg progressief zijn, begint wijnbouw weer te floreren. De zonnige omgeving van de Donauvallei en de grenzen van het Eferdingerbekken ondersteunen de wijnbouw. Maar ook het midden van Oberösterreich met het heuvelachtige centrale district en de luchtige wijngaarden van het Mühlviertel spelen een rol. In totaal staat ruim 70ha aangeplant. De wijnbouw is gericht op de witte soorten Grüner Veltliner en Chardonnay, evenals Zweigelt en Roesler voor de rode wijnen.
De onbetekende rol van Noord Tirol
In tegenstelling tot Alto Adige (Südtirol), speelt het noordelijke Tirol een kleine betekenis. Met slechts een twee dozijn geregistreerde wijnbouwers en 12 ha wijngaarden is het meer dan een schril contrast. Zelfs de meest bekende wijngaard Zirl, die al naam maakte in de 14e eeuw ligt braak.
Vandaag de dag vindt wijnbouw vooral plaats rond de plaatsen Haiming, Tarrenz en Silz. Met vooral Chardonnay en Pinot Noir druiven. Tevens is spaarzaam andere Pinot-familie aangeplant.
Vorarlberg
Het Vorarlberg tegen de grens met Zwitserland, profiteert optimaal van de ligging van de Bodensee (ook bekend als Meer van Konstanz (Lake Constance). Dit gebied vooral bekend van het Duitse Baden-Würtemburg heeft een ideale invloed op wijnbouw. Waar ooit 500ha aan wijngaarden stonden, is dit door de phylloxera uitbraak en de concurrentie met Südtirol verdwenen. Op één wijngaard van de familie Nachbaur in Röthis na.
Wijngaarden liggen op ongeveer 500 meter hoogte en één van de grootste uitdaging is toch wel de koele nachten in het midden van het groeiseizoen. Dit wordt echter gecompenseerd door het nabijgelegen Bodensee doordat het meer de warmte vast blijft houden. In Bregenz aan de voet van het Gebhardsberg liggen de wijngaarden van Sepp Möth.
Iets zuidelijker in Röthis bevindt zich wijnhuis Nachbaur. Hier perst en bottelt men biologisch gecertificeerde wijn in de 600 jaar oude wijnkelder! Zoals gebruikelijk in deze streek vindt verkoop vooral aan huis plaats.
Bijzondere vermelding is toch wel de wijngaard Z’Michele. Deze ligt in het Brandnertal op 1.000 meter hoogte!
Mozartstad Salzburg
Wijnbouw is hier bijzonder klein, met slechts 0.06ha wijngaarden kan je bijna zeggen dat dit amateuristisch is. Echter je hebt hier ook zo de interessante verhalen. Beginnende in 2001 toen de eerste wijngaarden in Grossgmain am Untersberg gereed gemaakt werden. Sindsdien produceert Reiterhaindlhof aangename wijnen. De Salzburger Hochthron bijvoorbeeld is een mooie Chardonnay met appel en een vleugje amandelen en sinaasappelschil. De sappige elegante structuur met hoog zuur. Een mooi gestructureerde wijn met fijne honing en mineralen in de afdronk.
Sinds 2008 vindt ook wijnbouw plaats op de Mönchsberg. Met een jaarproductie van slechts 500 flessen à €40, komt deze opbrengst geheel te goede aan de lokale scouting.
Steiermark
Ingeklemd tussen Kärnten in het oosten en Burgenland in het westen ligt Steiermark. Dit is de laatste wijnregio in Oostenrijk. Maar het is er wel één met veel bijzonderheden.
De regio is verdeeld in drie sub appellaties die in 2018 zijn verheven tot een DAC-status. De meest aangeplante Stiermarkse variëteit is Welschriesling. Deze wijn heeft een boeket dat doet denken aan groene appels, en heeft veel meer fans dan veel wijncritici zouden verwachten.
Liefhebbers voor weelde en body worden gelukkig van de Pinot-familie in Steiermark. Weissburgunder welke geteeld is op kalksteenrijke bodems is behoorlijk indrukwekkend vanwege zijn subtiele en verfijnde mineraliteit. Chardonnay, hier bekend als Morillon, kan met haar frisse aard behoorlijk robuust zijn en net als de beste Pinot Gris ook verbeteren wanneer je deze weg legt.
De wijnen uit Stiermark staan bekend om hun geur en sappigheid, om hun kruidigheid en mineraliteit en om hun eenvoud. Een Stiermarkse wijn wordt extreem bepaald door hun terroir. Het gematigde, windstille klimaatkent vele microklimaten. De bodem is veelzijdig met vulkanische rotsbodems, leisteen, gneis, kalksteen en zandsteen.
Weststeiermark
Het westelijk gelegen Weststeiermark heerst de Schilcher, een hartige rosé wijn die bijzonder onderscheidend is. De regio heeft 2.750ha onder wijngaard. Maar het heeft met de Schilcher een pareltje in handen. Deze wijn is gemaakt van de Blauer Wildbacher. Deze wijn is diep robijnrood met een aangename aroma van aardbeien. Het moet jong gedronken worden en is heerlijk bij een vleesplankje. Authentieke Schilcher is te herkennen aan het embleem van een wit paard.
Naast dit paradepaardje heb je ook wijnen van Pinot Blanc en Sauvignon Blanc.
Südsteiermark
Met 2.750ha is Südsteiermark de grootste regio. Hier zijn veel wijnmakers in uiteenlopende grootte, maar allen produceren bijzondere wijnen. De wijnstokken staan op zeer steile hellingen wat het werk arbeidsintensief maakt. Sauvignon Blanc is de wijn die Stiermarken groot gemaakt heeft. Het is een rijke wijn met in de neus aroma’s van limoen, nectarine en kiwi. In het smaakpalet bespeur je tonen van citrusfruit, peper en een ziltige toets met strakke frisse zuren.
Naast de Sauvignon, vind je ook druiven van Welschriesling, Weissburgunder, Muscat en Marillon (Chardonnay). Rode druiven van met name Blauer Wildbacher spelen hier een zeer kleine rol. Echter ze mogen de wijn niet Schilcher noemen, dat is alleen weggelegd aan Weststeiermark.
Vulkanland Steiermark
Dankzij de glooiende heuvels, het Pannonische klimaat en de diversiteit van het vulkanisch land vind je hier interessante wijngaarden. Deze zijn verspreid en bestaat uit een aantal kleine en middelgrote wijnbouweilanden. De ruim 1.600ha kent een ruime variëteit aan druivenrassen. Nabij Klöch staat de Traminer aangeplant, terwijl in Straden de Pinot Gris domineert. Welschriesling is met 310ha de grootste aanplant in Vulkanland. Verder heb je ook Pinot Blanc, Sauvignon Blanc, Morillon (de lokale naam voor Chardonnay dus). Ook vind je hier de rode variant in de vorm van Zweigelt en de Blauer Wildbacher. Echter binnen de DAC regels zijn alleen witte wijnen toegestaan waardoor Zweigelt dus als Stiermarken gelabeld wordt.
Vulkanland Steiermark DAC dankt zijn naam aan de geologie van het zuiden van de streek, hier liggen uitgedoofde vulkanen. Het vulkanisch gesteente komt voor als tufsteen (poreus gesteente afkomstig van gesteente dat uit de vulkaan werd geslingerd en neergedaald as) en basalt (gekoeld magma). Verder staan ook veel wijnstokken aangeplant langs de afzettingen van het grote Paratehys meer.
De belangrijkste druivenrassen in Steiermark
De Welschriesling biedt een hogere zuurgraad en een fruitig boeket van appel en citrus. Maar dit levert ook mooie zoete wijnen op. De Beerenauslese en Trockenbeerenauslese zijn goudgeel van kleur met een fijne honingnoot in de mond en aroma’s van exotisch fruit met verfijnde zuren.
De Weissburgunder ofwel Pinot Blanc en ook wel Klevner genaamd. Op goede locaties geeft de jonge wijnen een bloemig boeket met kruidige zuren en aroma’s van brood en noten. Deze wijnen kunnen lang op de fles rijpen.
Op de steile heuvels van Stiermarken voelt Sauvignon Blanc zich helemaal thuis. Het boeket is hier karakteristiek; onrijpe druiven leveren een opdringering grasachtige smaak. Terwijl rijpe druiven een verscheidenheid van aroma’s geven kan. Zoals zwarte bessen, kruisbessen en tropisch fruit. In combinatie met houtrijping ontwikkelt de wijn tot een zeer complexe wijn met secundaire en tertiaire aroma’s. Deze wijn kan zich meten met de beste wijnen uit de Loire of Bordeaux!
Het vergeten Bergland en prachtige Steiermark met hun verrassende wijnen
De bekende regio’s in Oostenrijk is vanzelfsprekend Niederösterreich en Burgenland. Het Bergenland, inclusief Karinthië hebben volledig vergeten wijngaarden, maar wat nu opnieuw is aangeplant levert verrassende wijnen op. Gelet op de kleinschaligheid is hier echt alleen maar lokaal aan te komen. En het is zeker aan te raden wanneer je er bent om deze wijnen te proberen. In Steiermark daarentegen is al langer aan de weg getimmerd. Mede dankzij de unieke geologie, vind je hier bijzonder rijke wijnen.
Door het continentaal hete Pannonische klimaat vind je in de meest oostelijke deelstaat van Oostenrijk de rijkste rode wijnen. Er is onvergelijkbare diversiteit en unieke kwaliteit in Burgenland die zich weerspiegelt in de wijn.
Burgenland kan je grofweg in 3 delen opsplitsen. Ten oosten van het Neusiedlmeer domineert de Blauwe Zweigelt met krachtige, sappige rode wijnen. Tevens leveren Blaufränkisch en Sankt Laurent ook al uitstekende resultaten op. De oostelijke helling van het Leithagebergte met zijn kalk- en leisteenbodems is ook een uniek terroir voor complexe witte wijnen. Hier vind je met name Pinot Blanc en Chardonnay, maar ook Grüner Veltliner. Fijne predicaatwijnen zoals de legendarische Ruster Ausbruch completeren de Burgenlandse wijnvariëteiten.
Op de zwaardere kleigronden van Midden-Burgenland en ook ten noorden van het Rosaliagebergte groeit Blaufränkisch met fantastisch fruit en diepgang. In het uiterste zuiden biedt de Eisenberg de beste omstandigheden voor rode wijnen van prachtige mineraliteit. Vanwege de bijzondere bodemopbouw en een vleugje van de Stiermarkse frisheid in het klimaat levert dit een onvergelijkbare elegantie van Blaufränkisch.
De Seewinkel in het zuidelijke deel met zijn bijzondere microklimaat is een van de weinige grote zoete wijnbolwerken ter wereld. Hier bevordert de hoge luchtvochtigheid in de herfst de vorming van edele rot (“Botrytis cynerea“). Zo kan hier regelmatig een grote selectie bessen en droge bessen worden verkregen. Naast enkele andere variëteiten zoals Chardonnay, Scheurebe of Traminer, bereikt met name de Welschriesling in deze vorm het hoogste kwaliteitsniveau. `Met in totaal 620.000hl wijnproductie in 2020 dat van 13.000ha afkomstig is, staat Burgenland op mijlenafstand van Niederösterreich (met ruim 27.000ha en 1.6 miljoen hl). Echter de rode wijn productie is hier 1.5x groter dan de witte wijn.
Het onvergelijkbare Neusiedlersee
Neusiedlersee is het belangrijkste wijngebied in Burgenland met 8.000ha en 380.000hl. Hier in het noorden ligt het Neusiedlersee, een onvergelijkbaar steppemeer. Het wijnbouwgebied ligt om het hele meer heen.
Het Neusiedlersee DAC, gelegen op de oostelijke oever, is alleen weggelegd voor rode wijn van Zweigelt of zoete wijn van Welschriesling. De steenachtige, zandige leemachtige bodems lenen zich uitstekend voor deze rijke krachtige wijnen. Andere belangrijke druivensoorten zijn Blaufränkisch, St Laurent, Pinot Noir en Merlot en komen op de markt als Burgenland DAC. De rode wijn van Zweigelt varieert van verfijnd en fruitig, klassieke wijnen tot krachtige topwijnen gerijpt op barrique. Terwijl de zoete wijn profiteert van de kleine zoutmeren ten zuiden van Seewinkel. Dit levert zoete wijnen voort met hoge zuurgraad en vol met fruit.
Op de westelijke oever vinden we het Leitha gebergte met haar minerale witte wijnen van Pinot Blanc, Chardonnay, Grüner Veltliner en Welschriesling. In de Leithaberg DAC zijn deze druiven als single variety or als blend toegestaan. Voor de rode wijnen wordt vooral Blaufränkisch gebruikt die gerijpt moet zijn op hout. Wijnen van andere variëteiten komen op de markt als Burgenland AOC.
De wijnen profiteren van de warme wind die over het meer waaien waardoor de druiven goed rijpen, terwijl de bergen koelere nachten brengen voor de frisheid en elegantie van de wijn en tevens het bewaarpotentieel vergroten. Dit draagt bij aan de unieke kwaliteit maar ook de onvergelijkbare diversiteit van de wijnen uit Burgenland.
Leithaberg DAC
Leithaberg DAC is grotendeels gebaseerd op de geologische eenheid van het Leithagebergte. De wijn kenmerkt zich dan ook door schelpkalksteen, leisteen en een hoger aandeel klei aan de voet van de hellingen. Daarom bevinden deze wijnen zich meer aan de elegante en minder aan de krachtige kant. Ze imponeren met hun delicatesse met zoutige noot, mineraliteit en sappig fruit.
Binnen de Leithaberg DAC vinden we ook de Ruster Aubruch DAC, sinds 2020 een eigen kwalificatie voor de zoete wijnen uit de plaats Rust. Ausbruch is een kwaliteit die alleen in Oostenrijk voorkomt en zit met haar suikergehalte tussen een Beerenauslese en Trockenbeerenauslese in. Deze wijn werd lang een gelijke beschouwd als de fameuze Sauternes en Tokaj en documentatie van deze wijn gaat terug naar de 16e eeuw.
De geüpgrade Grosslage Rosalia
Tegen Leithaberg aan ligt Rosalia DAC, een gebied die haar naam dankt aan het Rosalia gebergte en gecreëerd in 2018. Met een kleine 300ha is dit één van de kleinste gebieden. Dit was tot voor kort een collectieve wijngaard voor rode en rosé wijnen van Blaufränkisch en Zweigelt. Daarmee is dit tevens één van de weinige regio’s waar rosé wijn vandaan komt!
Door het Pannonische klimaat in combinatie met vruchtbare bruine bodems op lösssubstraat is deze regio ideaal voor haar druiven. De wijnen zijn fruitig, kruidig en tonen finesse en elegantie.
Centraal Burgenland waar Blaufränkisch op haar best is
Net ten zuiden van Leithaberg DAC vinden we Centraal Burgenland ofwel Blaufränkisch-land. Hier profiteren de 2.500ha wijngaarden van de diepe bodems met klei, de ideale omstandigheden voor deze druif. Mittelburgenland DAC verwijst naar traditionele typische Blaufränkisch-wijnen. Het landschap hier is gelijkwaardig aan Hongarije en de Panonische Vlakte domineert hier. Het continentale klimaat levert warme, zonnige en droge dagen. Welke afkoelen onder invloed van de noordelijke wind. Het lange droge rijpingsseizoen vormt een ideale basis voor de laatrijpende Blaufränkisch. Tevens biedt dit deze wijnen een aanzienlijk rijpingspotentieel. De Classic en Rieden wijnen bieden een optimaal drinkplezier in de eerste vijf jaar. In de Burgenland Reserve wijnen is het fruit nog verder ontwikkeld en gaan samen met een mooie hint van hout. De houdbaarheid van de reservewijnen ligt tussen de zeven en vijftien jaar.
In Oostenrijk ben ik de Das Federveich Zweigelt Reserve 2017 van Eichenwald tegengekomen. Een echte volle Burgenlandse wijn. Een diep paarse wijn waarbij de bramen en donkere kersen samen met een vegetale hint uit het glas springen. Het is een droge wijn met mooi afgeronde tannine, verfrissende zuren en wat stevig in alcohol. Nochtans is er een prettig balans terwijl je geniet van het zwarte fruit, munt en lichte kruiden. Met een aangename vanille toon en donkere chocolade in de afdronk. Een heerlijke onvergelijkbare wijn uit het unieke Burgenland.
Eisenberg DAC
Geheel in het zuiden van Burgenland DAC vinden we Eisenberg DAC, een gebied met golvende heuvels. Voorheen heette dit Südburgenland IPG. De steile hellingen zijn aangeplant met wijnstokken, terwijl de dennebossen deze overzien. Er is ongeveer 550ha beschikbaar, welke 18.000hl wijn voortbrengt. De term “Eisenberger” wordt traditioneel gebruikt om te verwijzen naar de wijnen van Südburgenland, vanwege hun significante minerale en aardse rode wijnen.
Ook is er aanplant van Welschriesling en Weissburgunder (Pinot Blanc), maar deze wijnen krijgen Burgenland DAC.
Conclusie
We hebben nu de tweede regio uit Oostenrijk belicht en wat opvalt is dat Burgenland vooral om rode wijn draait. Natuurlijk zijn het niet de warme druiven als Syrah of Tempranillo. Maar toch vind je Cabernet Sauvignon en Merlot toch ook in dit bergenland. Maar het draait toch vooral om druivenrassen als Zweigelt en Blaufränkisch – variëteiten die toch redelijk uniek zijn aan het land. Dit geeft toch ook al wel de onvergelijkbare diversiteit aan die het land te bieden heeft en dat in combinatie met een unieke kwaliteit.
Zoals vorige week geïntroduceerd, is Niederösterreich met ruim 27.000ha (ofwel 62%) de grootste wijnregio in Oostenrijk. De regio is onderverdeeld in drie klimaat zones; Weinviertel in het noorden, Donau Rivier regio ten westen van Wenen en Pannonian Niederösterreich in het zuidoosten. Dit is de regio van de Grüner Veltliner, ofwel Gru-Ve’s, een wijn die spannend is en barstensvol fruit en kruiden.
Zes van de acht specifieke wijnbouwgebieden onderscheiden zich door het DAC kwaliteitskeurmerk. De DAC regels hebben betrekking op de goedgekeurde druivenrassen, de stilistische stijl van de wijn en smaakprofiel. Dus wanneer je de naam “DAC” of “Districtus Austriae Controllatus” achter de naam van een gebied op het etiket ziet staan, kan je er zeker van zijn dat de fles een wijn bevat die typisch is voor de betreffende regio. Wijnen uit de DAC-gebieden die niet aan de vastgestelde regels voldoen, bijvoorbeeld omdat ze uit andere druivenrassen bestaan, heeft Niederösterreich op het etiket staan.
In alle wijnbouwgebieden dragen warme, zonnige zomers en herfstdagen met koele nachten bij aan de ontwikkeling van typische Cool Climate wijnen. Het zijn frisse en aromatische wijnen met levendige zuren, een prettige body en een fijn karakter. Iets meer dan de helft van de wijngaarden heeft een bodem van löss. Ongeveer een derde van de wijngaarden bevindt zich in de melassezone en het Weense bekken, waar losse rotsen domineren.
Het zal niet verbazen dat in een cool climate land als Oostenrijk ruim 75% druiven voor witte wijn staan aangeplant. En van deze 75% neemt Grüner Veltliner bijna 46% voor haar rekening.
Het vooruitstrevende Weinviertel
De naam zegt alles; “Wijnkwart”, maar toch. Hoewel de bodemgesteldheid uitstekend is voor wijnbouw, is de allereerste vermelding van wijnbouwactiviteiten rijkelijk laat, pas eind 11e eeuw!
De regio Weinviertel omvat bijna 14.000ha, waarvan 6.700ha Grüner Veltliner is. Andere belangrijke druivensoorten zijn Welschriesling en Riesling voor witte wijn en vooral Zweigelt en Blauer Portugieser voor rode wijn.
Zoals alle wijngebieden in Oostenrijk, ligt Weinviertel in de op één na koudste van de zeven zones in Europa is wat geschikt is voor wijnbouw. In de regio waar een vochtig, mild Atlantisch klimaat plaatsmaakt voor een droog, continentaal klimaat met Pannonische elementen, profiteert wijnbouw van een koel klimaat. Het Weinviertel ligt aan de westelijke rand van de Pannonische klimaatzone in het oosten van Oostenrijk en wordt gekenmerkt door continentale invloeden die warme, droge zomers en koude winters met weinig sneeuw brengen. Zonnige herfstdagen, koele wind uit het noorden en aanzienlijke schommelingen in de dag- en nachttemperaturen creëren perfecte omstandigheden voor verse wijnen met intense aroma’s.
De bodem bestaat uit löss dat de onderliggende kalksteen, mergel of zandsteen bedekt. Kortom een ideale bodem voor wijnranken.
In 2003 besloot het uitgestrekte Weinviertel om als eerste wijnbouwregio in Oostenrijk haar wijn uitsluitend op de markt te brengen onder de naam van de regio. Sindsdien staat de naam Weinviertel DAC op het etiket garant voor een wijn die spannend, barstensvol fruit en kruiden is, een verfrissende Grüner Veltliner (Gru-Ve’s). Daarnaast vanaf het wijnoogstjaar 2009 wordt ook Weinviertel DAC Reserve op de markt gebracht. Dit is een droge wijn met een geconcentreerde structuur, een lange afdronk en een krachtige stijl. Subtiele botrytis en eikenhouten invloed zijn toegestaan. Het minimumalcoholgehalte is 13 volumeprocent.
Het gehele (zeer) gevarieerde palet van verfrissende witte wijnen, fruitige en zelfs zoete wijnspecialiteiten uit het Weinviertel is te vinden met de oorsprongsbenaming “Niederösterreich”.
Donau Rivier regio
Ten westen van Wenen ligt de regio Donau Rivier regio. Deze regio omvat de dalen Traisental, Kamptal, Kremstal en sinds 2020 Wachau.
Traisental
Het Traisental is één van de jongste maar ook kleinste gebieden. De slechts 850ha liggen langs de rivier de Traisen op kleine terrasvormige percelen. Sinds 2006 zijn de fruitige en kruidige Grüner Veltliner en robuuste mineralige Riesling op de markt. Deze wijnen verschillen van de andere regio’s door haar kalkhoudende gesteente. Wat duidelijk waarneembaar is in de mineraalachtige wijnen met mooi gebalanseerde zuren.
Andere druiven – van Zweigelt tot Chardonnay – uit deze regio komen op de markt als Niederösterreich IPG.
Ook hier kennen ze het Bourgondische kwalificatie principe; Traisental DAC heeft minimaal 11% alcohol, Traisental + gemeentenaam DAC (Ortswein) heeft minimaal 12% alcohol. Daarentegen Traisental + gemeentenaam en wijngaard DAC (Riedenwein) kent 12.5% en de Traisental Reserve DAC 13% alcohol. Hoewel al deze wijnen droog zijn, kent de Traisental Reserve DAC delicate tonen van botrytis in de smaakprofiel.
Kamptal
Vernoemd naar de rivier de Kamp die door het dal stroomt en met haar 3.600ha wijngaarden, is het Kamptal één van het land’s meer succesvolle wijnbouwgebieden. Onder de DAC zijn alleen Grüner Veltliner en Riesling toegestaan. De wijnen vertonen hier zeer onderscheidend vermogen, ingegeven door de verschillen in expositie, hoogte en bodemsamenstelling.
Op de steile terrassen die de zuidelijke helling van de heuvel beslaan, zijn het vooral Riesling-wijnstokken die diep wortelen en krachtige, mineraalgedreven en (vooral) extreem lang levende wijnen produceren. In de richting van de Donau veranderen de bodemformaties van de wijngaarden; hier vinden verfrissende en klassieke maar ook zeer robuuste wijnen van Grüner Veltliner ideale omstandigheden op de brede löss- en leemterrassen.
Toch kent het relatief kleine gebied een uiteenlopend klimaat. In het oosten ligt het Pannonisch bekken met een heet klimaat welke met de Donau wordt meegenomen naar het westen. Terwijl in het noordwesten het klimaat beduidend koeler is. Dit samenspel tussen de hitte van de dag en de aanzienlijk lagere nachttemperaturen geeft de druiven een grote aromatische finesse en levendige zuurgraad. De meest bekende wijn is toch wel Heiligenstein, zoals Weingut Bründlmayer Ried Heiligenstein Riesling.
Kremstal
De 2.256 hectare wijngaarden in de Kremstal – de Krems-riviervallei – zijn verdeeld in drie verschillende zones: de historische stad Krems, grenzend aan Wachau, vervolgens de eigenlijke Krems-vallei met zijn machtige lössruggen in het oosten, en ten slotte de kleine wijndorpjes ten zuiden van de Donau geclusterd rond de monumentale abdij van Göttweig. Sinds 2007 staat Kremstal DAC voor een wijn die spannend is, Gru-Ve’s die barstensvol fruit en kruiden zijn en elegante, mineraalachtige Riesling. De wijnen variëren van verfrissende, klassieke stijlen tot robuuste Reserve-categoriewijnen; zoals je eigenlijk overal ziet in Niederösterreich.
Kremstal is net iets warmer dan het noordelijker gelegen Kamptal en zeker in koelere jaren bemerk je het verschil. De wijnen zijn zachter en ronder, met meer body en duidelijk meer fruit.
Net als Wachau en Kamptal profiteert Kamptal van de klimatologische samenvloeiing van het hete Pannonische klimaat in het oosten en de koele noordenwind. Wijnen zijn rijper en aromatischer.
De zeer genuanceerde structuur van de Kremstal DAC-wijnen zijn een perfecte combinatie met een breed scala aan gerechten, van klassiek geroosterd varkensvlees tot loempia’s. Kremstal Rieslings, aan de andere kant, zijn in hun ideale element naast traditionele visgerechten.
Onlangs had ik mogen genieten van deze Edlinger Optimas Grüner Veltliner. Een strogele wijn, met een neus van steenfruit en abrikoos. De volle body en mooi balans tussen verfrissende zuurgraad en alcohol laat je volop genieten van perzik, nectarine, abrikoos. Met een heerlijke kruidigheid in de afdronk. Denk aan mint, groene kruiden en witte peper.
Wagram
In dit gebied ligt meer dan 2.400ha wijngaarden waar de Donau doorheen snijdt. Ten noorden liggen de groteske hellingen, terwijl ten zuiden van de rivier klein wijndorpjes en natuurlijk de historisch wijnstad Klosterneuburg. De belangrijkste druivensoorten zijn natuurlijk Grüner Veltliner, maar ook Riesling en Roter Veltliner. De natuurlijke omstandigheden in het noordelijke deel biedt de beste omstandigheden voor het maken van rijke en aromatische wijnen. De bodem kent verschillende lagen löss welke de ondergrond van zeeafzettingen (“Wagram” komt van “Wogenrain”, wat “kust” betekent) en riviergrind (de Donau liep 10 miljoen jaar geleden noordelijker) bedekken. Ten zuiden van de Donau staan de wijngaarden op verschillende rotsen van de melasse zone. Behalve in Klosterneuburg waar de ondergrond gevormd is door Flyschrotsen. Dit verwijst naar een bodem samenstelling die beïnvloed is door modderstromen van de diepe oceaan die hier vroeger gelegen heeft.
Bovenal rijpt de Grüner Veltliner tot stevige kruidige wijnen in de klassiek-droge versie en in de grote, karaktervolle reserves. De autochtone variëteit Roter Veltliner levert elegante en onafhankelijke witte wijnen die men bijzonder goed kan bewaren. Maar ook enkele van de rijkste rode wijnen van Neder-Oostenrijk zijn te vinden in de toonaangevende wijndomeinen, vooral van Zweigelt en Pinot Noir. Tevens vind je hier ijswijnen uit de milieubewuste gemeente Großriedenthal.
Deze wijnen hebben meer karakter en mogen echt wel wat tegenhang hebben. Schenk deze wijn bij een heerlijke wienerschnitzel of rijk groentegerecht. Maar ook Vitello Tonato of ravioli zijn er heerlijk bij.
Vrije wijngeesten in Wachau
Hoewel het in het DAC-systeem om de herkomst van de wijn draait, kent Wachau een drietal termen die over de stijl van de wijn gaan. Steinfeder is een frisse, lichte wijn, terwijl Smaragd, gemaakt van volrijpe druiven uit de beste wijngaarden, meer alcohol heeft. Federspiel zit ertussenin. Deze aanduidingen zijn handelsmerken die alleen door de leden van de wijnbouwersvereniging Vinea Wachau gebruikt mogen worden.
Hoewel de Wachau vooral bekendstaat om zijn riesling en grüner veltliner, is het aantal aangeplante rassen veel groter. Het in het leven roepen van Wachau DAC zal dat deels beperken. DAC Wachau kent drie kwaliteitsniveaus. De zogenaamde Lage- of Ried-wijnen vormen het hoogste niveau en zijn vergelijkbaar met de Bourgondische crus. Zij mogen alleen van grüner veltliner en riesling gemaakt worden. Chaptaliseren is niet toegestaan en de wijnen mogen geen merkbare barrique aroma’s en smaken hebben. Dat laatste zou het karakter van de Lage kunnen verdoezelen. Overigens is het zo dat de wijngaardnamen nu ook al op het etiket vermeld kunnen worden.
Bij de Ortsweine, oftewel de village-wijnen, zijn meer rassen toegelaten. Neuburger, Muskateller en Traminer, maar ook de internationale rassen zoals Chardonnay, Grauburgunder en Sauvignon Blanc behoren tot deze groep. In de praktijk zullen de wijnmakers de druiven van verschillende percelen moeten samenvoegen om voldoende wijn te kunnen produceren. Chaptalisering mag bij deze wijnen wel toegepast worden, maar een waarneembare geur of smaak van hout is wederom niet toegestaan.
De Gebietsweine, vergelijkbaar met de regionale AOC’s in Frankrijk. Hier zijn de restricties minimaal en is het aantal toegelaten druivenrassen nog groter, inclusief een drietal blauwe. Wijnmakers kunnen hier experimenteren.
Historie uit Pannonian Niederösterreich
Carnuntum, vernoemd naar de Romeinse basis en stad, biedt ze viticulturale schatten welke geproduceerd worden uit de ongeveer 836ha wijngaarden. Vooral de regionaal typische rode wijnen uit Zweigelt en Blaufränkisch zijn indrukwekkend. Het wijnbouwgebied Carnuntum ligt ten oosten van Wenen en strekt zich uit tot de grens met Slowakije. De wijngaarden spreiden zich uit ten zuiden van de Donau over drie heuvelachtige landschappen: het Leitha gebergte, de Arbesthaler Heuvels en het Hainburger gebergte. De bodem is ideaal voor wijnbouw met haar stevige leem- en lössgronden.
Een jonge generatie wijnbouwers heeft dit natuurlijke potentieel kunnen benutten en de regio in korte tijd naar uitmuntendheid kunnen leiden: vooral met aantrekkelijke rode wijnen die fruit en elegantie combineren. Modern van stijl, maar onderscheidend en toegewijd aan de expressie van hun oorsprong.
Zweigelt en Blaufränkisch onderscheiden zich in het bijzonder onder de rode variëteiten. Cuvées kunnen tot een derde van andere rode Qualtitätswein-druivenrassen bevatten , zoals Sankt Laurent, Cabernet Sauvignon of Merlot. In 2019 kreeg Carnuntum eindelijk de DAC-status.
Carnuntum DAC bewijst ook een consistente bron voor goed gestructureerde en robuuste witte wijnen: Chardonnay, Weissburgunder en Grüner Veltliner zijn de aangewezen witte DAC-variëteiten. Net als bij DAC-rode wijn kunnen witte cuvées tot een derde van andere witte Qualitätswein-druivenrassen bevatten.
De witte wijnen gaan heel goed bij vegetarische gerechten, vis of pastamogelijkheden vanwege hun mooie balans tussen body en structuur. Terwijl de rode wijn van Blaufränkisch of Zweigelt goede begeleiders zijn bij slow cook barbecue of perfect gegrilde biefstuk!
Tot slot
Niederösterreich heeft zich in korte tijd toch weer op de kaart gewerkt. Mogelijk niet zozeer in Nederland maar wel elders in de wereld. Eigenlijk wel een beetje jammer dat Oostenrijk nog onderbelicht is in ons land. Gelet op het koele klimaat zijn het natuurlijk de witte wijnen, zoals de Gru-Ve’s die spannend en barstensvol fruit en kruiden is. Maar vooral in het oosten vind je ook geweldige rode wijnen!
Overigens kent deze regio ook de IGP Thermenregio, 1.900ha wijnstokken ten zuiden van Wenen. Hier vind je een scala aan vooral traditionele druivensoorten zoals Zierfandler, Rotgipfler of Neuburger. Ook zeker de moeite waard van het ontdekken.
Wie het over wijn heeft associeert dit niet vaak met Oostenrijk. Toch kent Oostenrijk een grote geschiedenis met spannende geheimen als wijnland. Maar wat maakt Oostenrijk zo bijzonder? Het is niet een wijnland die in één adem wordt genoemd met Frankrijk, Italië of Spanje. Toch is de wijnbouw al langer dan 1.000 jaar actief in dit bergland. Opererend in de schaduw van andere grote wijnlanden met een eigenzinnigheid die zo typerend is voor dit land, bouwt Oostenrijk langzaam aan de wederopbouw van hun wijnen.
De geschiedenis van wijnbouw in Oostenrijk
De allereerste bewijzen van wijnbouw gaan terug tot de 10e eeuw BC. Geconserveerde druivenpitten uit de bronstijd bevestigen het bestaan van een duizenden jaren oude wijntraditie. Met name in het Traisental en in het dorp Stillfried an der March in Weinviertel. De druivenpitten die daar worden gevonden, zijn toegeschreven aan een soort Vitis vinifera en vormen dus een van de oudste dergelijke ontdekkingen in Midden-Europa.
Vervolgens berichten in Zagersdorf, in het uiterste oosten van Burgenland, zijn er druivenpitten gevonden in urnen uit 700 BC. Vooral onder de Romeinen bloeide de wijnbouw in de regio. Aangezien keizer Marcus Aurelius Probus het verbod op wijnbouw ten noorden van de Alpen ophief. Men neemt aan de Grüner Veltliner reeds in deze tijd haar faam maakte, maar echt bewijs is hier nog niet voor gevonden.
Toen het grote Romeinse rijk viel, begonnen ook de problemen voor de Oostenrijkse wijnbouw. Pas in 8e eeuw AD, na een decreet van Karel de Grote werden wijngaarden in ere hersteld.
Hoe het verder ging
In de 10e eeuw brengen monniken de Bourgondische wijncultuur naar de huidige Thermenregio in Oostenrijk. Langs de Donau waren het vooral de Beierse bisdommen en abdijen die aan de slag gingen met de ontginning en ontginning van rivierdalen. Een mooi voorbeeld is de aanleg van terrassencultuur in de Wachau.
In de 12e eeuw werd het klooster van Stift Klosterneuburg door de Congregatie van de Oostenrijkse Augustijner kanunniken in gebruik genomen. Markgraf Leopold III gaf de opdracht om hier een wijngoed te stichten. Al bij de inwijdingsplechtigheid van de basiliek in 1136 werd wijn afkomstig uit de kloosterwijngaarden gedronken. In de lange geschiedenis van het klooster bleef de wijnbouw van de allergrootste betekenis.
In de 14e eeuw werd Wenen zelfs het centrum van de wijnhandel dankzij haar strategische ligging aan de Donau. Zo zie je hoeveel wijnland Oostenrijk reeds meemaakte en spannende geheimen heeft doorstaan.
Hoe oorlogen de wijnbouw beïnvloedde
Oorlogen hebben altijd een grote invloed gehad op de Oostenrijkse wijngeschiedenis. Op een zeker moment in de 16e eeuw telde het land 170.000 hectare wijnstokken. De Dertigjarige Oorlog in de 17e eeuw en de daaropvolgende invasies door Turkse legers betekenden echter het einde van deze grootschaligheid.
In de 19e eeuw waren het geen mensen, maar biologische vijanden die de wijncultuur belaagden. De verschillende vormen van Meeldauw verspreidden zich in de wijngaarden en ruïneerden een groot deel van de gewassen. Een van de positieve gevolgen daarvan was de oprichting van een wijnschool in Klosterneuburg. Dit kennisinstituut hielp de Oostenrijkse wijncultuur vorm te geven. Het is tevens de oudste wijnbouw opleiding ter wereld! Helaas sloeg vervolgens in 1872 de druifluizenplaag toe, net als in de rest van Europa. Deze plaag verwoestte een groot deel van de wijngaarden in Centraal-Europa, en 25 procent van de Oostenrijkse druiven.
In de 20e eeuw werd het niet veel beter. Na de Eerste Wereldoorlog en de val van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk, werden de Oostenrijkse grenzen hertekend. Dit resulteerde in een verlies van wijnregio’s. Het aantal hectares liep terug van 50.000 tot 18.000. Door de Tweede Wereldoorlog en de opkomst en val van nazi-Duitsland, werden de Oostenrijkse grenzen nogmaals herzien. Helemaal toen later de Sovjet Unie prikkeldraadafscheidingen plaatste in wijngaarden om de nieuwe staatsgrenzen te markeren.
Het antivries-schandaal
Maar hetgeen wat de meeste mensen is bijgebleven is het grote antivries-schandaal. Dit is toch wel een hoogtepunt van de geheimen uit wijnland Oostenrijk die veel spannende verhalen met zich meebracht. In 1985 was er een klein groepje wijnhandelaren die besloten de wijn aan te zoeten. Dit was net op het moment dat Oostenrijkse wijnen enorm in de lift zaten. Doordat zij di-ethyleenglycol (een ingrediënt voor antivries) toevoegden aan de wijn, werd deze zoeter. En in deze tijd beoordeelde men de kwaliteit van de wijn op haar zoetheid. De handelaren vielen door de mand doordat één van hen de kosten van het product terug te krijgen van de belastingdienst. Gelukkig vielen er geen slachtoffers van deze actie, echter de Oostenrijkse wijnhandel stortte volledig in.
Oostenrijk nam vervolgens maatregelen door het invoeren van de strengste productiewetgeving in Europa. Producenten richten zich weer op kwaliteit en dat werpt haar vruchten af. In 2020 is het geschatte volume 2.4 miljoen hl wijn, met een kleine 50.000ha aan wijnbouwgebied.
Klimaat en terroir
Daar waar in de 17e eeuw wijnbouw in heel Oostenrijk voorkwam, is dit nu geconcentreerd in het oosten van het land vanwege de betere klimatologische omstandigheden. Hoewel Oostenrijk natuurlijk een berglandschap is, vind je hier toch vele kleine microklimaten. In het westen van Oostenrijk domineren de Alpen. Maar in het oosten zijn er meer vlaktes. Er heerst een koel continentaal klimaat die invloed ondervindt van koude noordelijke winden. Terwijl nabij de Hongaarse grens de gebieden opgewarmd worden door de oostelijke winden.
Het meest interessant voor wijnliefhebbers nu, is misschien wel hoe dit de terroir beïnvloedde van Oostenrijkse wijn. Wijnmakers werken veel samen met buitenlandse druiventelers. Natuurlijk is dit ook ingegeven door de vele oorlogen en verplaatsen van landsgrenzen als gevolg. De Welschriesling van Gamser gebruikt druiven die aan beide kanten van de Oostenrijks-Sloveense grens groeien, terwijl de Blaufränkisch een Hongaarse tegenhanger heeft in Kékfrankos. Het is ook een wijn die in nauwe samenwerking met Slovaakse wijnmakers geproduceerd wordt. Dit is te danken aan een ongebruikelijk systeem, ‘Historischer Doppelbesitz’, dat toestaat dat druiven aan beide kanten van de grens gebruikt worden voor Oostenrijkse wijn.
De kwaliteit en haar classificatie
Het label op een wijnfles moet de informatie bevatten die verwijst naar de herkomst, druivenvariëteit, alcohol percentage en dergelijke. De maximale opbrengst per hectare is 10.000kg ofwel 7.500 liter. Dan mag de wijn het predikaat landwijn, kwaliteitswijn of DAC dragen. Indien de opbrengst groter is, dan mag de gehele oogst van dat jaar geen classificatie op het etiket hebben staan. Er staat slechts “Wein” of voorheen “Tafelwein” op het etiket.
Landwein
Wanneer we één stapje hoger gaan, komen we in de IGP. Er is feitelijk slechts één geografische aanduiding voor Oostenrijk; “Landwein”. Andere vermelding is niet toegestaan. Hierdoor weet je als consument dus niet waar precies de wijn vandaan komt. De druiven zijn afkomstig uit één van de drie regio’s Weinland, Steirerland of Bergland die tezamen het hele land beslaan.
Qualitätswein
Aan de top van de piramide staat de “Qualitätswein”. Druiven zijn dan afkomstig uit één van de regio’s en de productie vindt er ook plaats. Tevens dient de wijn gekeurd te zijn door een Oostenrijks Proefcommissie. De kwaliteitswijn mag “Kabinett” of “Kabinettwein” op het label dragen onder strikte voorwaarden en is droog. Deze wijn mag zeker niet aangezoet worden.
Binnen de kwaliteitswijn categorie heb je de DAC ofwel “Districtus Austriae Controllatus“. Dit vormt een nadere specificatie van waar de wijn vandaan komt. Maar ook richtlijnen voor wijnstijlen die specifiek zijn voor de betreffende regio. Sinds oktober 2020 hebben 16 van de 18 specifieke regio’s een DAC status. Alleen Wagram en Thermenregion hebben geen DAC status.
Prädikatswein
Tenslotte heb je binnen de kwaliteitswijnen de “Prädikatswein”. Dit is wijn met een minimum suikergehalte en/of oogstemethodes. Deze kunnen worden aangeduid per regio of specifiek wijngebied. Prädikatswein heeft als extra voorwaarde dat een wijninspectie certificaat verleend dient te zijn (een Mostwägerbescheiningung) die de kwaliteit van de oogst bevestigt. Chaptilisatie is niet toegestaan. In volgorde van suikergehalte, gemeten in Öchsele zijn dit;
Spätlese – perfect gerijpte druiven met suikergehalte van 94Ö
Auslese – handmatige selectie van druiven om niet rijpe of aangetaste druiven te verwijderen met een suiker gehalte van minimaal 105Ö
Beerenauslese – wijn van overrijpe druiven en druiven die zijn aangetast met Botrytis, minimaal 127Ö
Eiswein – wijn van druiven die tijdens de oogst en persen volledig bevroren waren, minimaal 127Ö
Strohwein of Schilfwein – wijn van rijpe en suikerrijke druiven die minimaal drie maanden voor de vinificatie op stromatten zijn gedroogd (soort van appassimento). Minimaal 127Ö
Trockenbeerenauslese – wijn van late oogst druiven die aangetast zijn door Botrytis en deels ingedroogd met minimaal suikergehalte van 156Ö
Sekt
Sinds 2015 heeft ook Sekt haar plaatsgevonden in dit illustere lijstje. De Oostenrijkse sekt is synoniem voor verfrissende lichte mousserende wijn en is gemaakt volgens de Méthode Traditionelle. Sekt komt in drie categorieën; Klassik, Reserve en Grosse Reserve. Er wordt zelfs beweerd dat Reserve Sekt op hetzelfde niveau zit als de Italiaanse Franciacorta en Franse Champagne!
De verschillende regio’s in vogelvlucht
Oostenrijk produceert slechts 1% van de wijnen in de wereld. En maar liefst 30% van haar wijn exporteert men vooral naar buurlanden Duitsland en Oostenrijk. Op verrassende 3e plaats staat de VS. Zoals reeds in een eerdere blog vermeldt, is Grüner Veltliner de meest geliefde druif en ook nationaals trots. Maar liefst 37% van de wijngaarden staat aangeplant met deze mooie verfrissende druif.
Bron: UniWien Karto
Niederösterreich
Gelegen in de regio Weinland, is dit het grootste wijndistrict in Oostenrijk. Het neemt maar liefst 60% van de productie voor haar rekening. Tevens vind je hier de crème de la crème van Oostenrijks wijnen; top wijnen van “Gru-Ve” maar ook Riesling en historische wijnrassen Zierfandler en Rotgipfler. Wijnen van deze laatste twee druivensoorten zijn zeer zeldzaam.
De regio kenmerkt zich door haar warme en droge klimaat. Het zijn nochtans de grote temperatuurverschillen die een belangrijke rol spelen voor de aromatische intensiteit. Door de zonnige warme herfst verlengt het groeiseizoen waardoor druiven voldoende suikerrijpheid behalen in combinatie met een mooie zuurgraad.
Burgenland
De volgende in omvang is Burgenland, welke ook in Weinland ligt. Hier vind je vooral rode wijnen met mooie volle body van Blaufränkisch, Zweigelt of St Laurent. Ook produceert men mooie dessertwijnen zoals ijswijn of trockenbeerenauslese.
Het klimaat hier is warmen en vochtiger in vergelijking tot Niederösterreich.
Steiermark (Styria)
In de regio Steiterland vinden we Steiermark. Met ongeveer 10% van Oostenrijks wijngaarden, maken ze hier mooie wijnen van Sauvignon Blanc, Welschriesling, Gelber Muskateller (Muscat Blanc a Petit Grains) en Weissburgunder (Pinot Blanc).
Vienna of Wenen
In 2013 heeft Wenen haar eigen DAC gekregen. Gelegen in het midden van Niederösterreich heeft de kleine 600ha aan wijngaarden haar eigen status verdiend. De wijngaarden helpen de stad haar groene gordel te behouden en zijn de basis van een eerste klas wijn.
Bergland
Dit is een verzamelregio die Öberösterreich, Kärnten, Salzburg, Tirol en Vorarlberg dekt. De belangrijkste witte druivensoorten hier zijn de pinot-familie, Sauvignon Blanc, Riesling, Traminer, Grüner Veltliner, Müller Thurgau en Chardonnay. Terwijl voor rode wijn Zweigelt, Roesler en Blauer Burgunder (Pinot Noir) gebruikt worden.
Volgende week gaan we ons verder verdiepen in dit prachtige wijnland Oostenrijk met haar spannende geheimen.
De krachtpatsers met internationale faam, zoals Bolgheri en Montepulciano laten we achter ons. We arriveren in het warme zwoele zuiden. Proef de zon in de wijn van de laatste 5 Italiaanse streken!
Zwoel Puglia
Wanneer we Molise in het zuiden verlaten komen we aan in het grote Puglia. Deze streek reikt tot aan de hak van de laars van Italië. Hoewel de streek vooral bekend staat om haar olijven, is Puglia (of Apulia) één van de belangrijkste wijn producerende regio’s. Met 9 miljoen hl neemt ze een 2e plaats in! Maar liefst 90% van de opbrengst is bulkwijn terwijl slechts 5% op de markt komt als DOC of DOCG. Ze ontleent haar naam van het Romeinse woord a-pluvia, ofwel gebrek aan regen.
De regio is op te delen in drie subregio’s; Foggio in het noorden, Bari en Taranto in het midden en Brindisi en Lecce in het zuiden.
Puglia omvat maar liefst 28 DOC’s en slechts 4 DOCG’s. Daarnaast zijn er nog 6 regionale appellaties zoals ITG Murgia en ITG Salento. In deze streek zijn maar liefst 46 druivensoorten toegestaan, waarvan slechts 9 internationale soorten zijn. Meeste liggen in de regio Salento in de hak van het land. De Italiaanse inheemse druivenvariëteiten overheersen duidelijk.
In vroeger tijden werd de wijn uit Puglia gebruikt om noordelijke wijnen te versterken voor kleur en kracht, maar door de focus op kwaliteit in de laatste decennia zijn de wijnmakers eigen wijn gaan produceren. Vooral de druiven Negroamaro en Primitivo hebben hier een voortrekkersrol in gespeeld.
Klimaat en terroir
De regio kent een zeer vruchtbare bodem dat grotendeels bestaat uit terra rossa (ijzerhoudend klei met zand) met een onderlaag van kalksteen. Dit is ideale grond voor druiventeelt. Vooral de kalkstenen ondergrond draagt bij aan het vasthouden van water in de droogste periodes van het jaar.
Het noordelijke deel (boven Brindisi) is koeler doordat het heuvelachtiger is. Daardoor zijn de wijnen frisser en lichter. Terwijl het zuidelijke deel vlakker en heter is. Het is niet zonder reden dat vooral inheemse druivensoorten hier floreren. Het is simpelweg te heet voor veel internationale druivenrassen!
Het klimaat is warm tot heet maar aan de kust getemperd door een koel zeebries.
Druivensoorten
De meest voorkomende druivenvariëteiten zijn Sangiovese voor rood en Trebbiano voor witte wijn. Maar veel interessanter zijn de wijnen van Negroamaro, Primitivo en Nero di Troia voor rode wijn. En als witte druivenras de Bombino Bianco en Verdeca.
De Primitivo (ookwel bekend in Amerika als Zinfandel) en de Negroamaro zijn typische druiven van het warme Zuiden en leveren wijnen op met een intens en warm karakter. Dat is hun pluspunt, maar het hoge tannine gehalte geeft een karakteristiek bitter (amaro) en daardoor zijn dit niet de gemakkelijkste wijnen. Het is een kunst om deze wijnen met souplesse te maken.
De heftige Negroamareno
De Negroamareno betekent “zwart bitter” en het is duidelijk waarom. De druiven zijn vrij donker van kleur en de wijnen hebben een duidelijk bitter profiel. Met haar dikke schil en resistentie tegen droogte, is de negroamareno uitermate geschikt voor het hete klimaat in Puglia.
Neem de I-Muri van Farnese Vini. Gelegen in streek Salento en heeft een onstuimige groei doorgemaakt. Deze Negroamaro is robijnrood van kleur met paarse tinten. In de neus komen intense aroma’s van fruit naar voren met tonen van zwarte bessen. Deze wijn heeft een medium body, is fluweelzacht en erg lekker. Een goede balans tussen frisheid en warme gevoelens, met een lange afdronk. Heerlijk bij lamsvlees of gegrilde tonijn.
De Primitivo (wat “vroege rijping” betekent) blijkt echter iets gemakkelijker om meer souplesse in de stijl te creëren dan bij Negroamaro. De druif is minder robuust dan Negroamaro en is daarom gevoeliger voor droogte, hoge temperaturen en vorst. De Primitivo kan in dit warme klimaat nogal alcoholrijk zijn vanwege haar hoge suikergehalte, maar door zijn jam-achtige zwarte fruit en drop is hij al jong drinkbaar.
Nero di Troia
Deze zwarte druif is perfect thuis in het noordelijke deel van Puglia, vooral Foggia en noord Bari. Deze laatrijpe variëteit heeft twee groeistijlen: de compact trossen van grote bessen is geschikt voor hoge opbrengsten, terwijl de meer trossen met open structuur van kleine bessen hoge kwaliteit wijnen voortbrengen. Je ziet deze druif zelden als monocépage maar eerder toegepast als blend.
De wijn vertoont aroma’s van kersen, viooltjes en tabak. Met haar droge smaak, gemiddelde zuurgraad en hoge tannine is het desondanks een straffe wijn die echt wat tegenhang nodig heeft. De wijn is het best te serveren bij cichorei, konijn of gegrilde gekruide kip.
Verdeca
Verdeca (verwar deze niet met Verdejo) is een witte druif die bijna uitsluitend in Puglia wordt geteeld, maar langzaam uit de gratie raakt in de wijnwereld. Het is een zeer neutrale gearomatiseerde druif en werd historisch gezien het meest gebruikt in de productie van vermout. Nu is het meestal te vinden in mengsels. Maar vlak Verdeca niet uit. Het is heel gemakkelijk te drinken en verfrissend met tonen van citrus, ananas en bergamot.
Een paar bekende appellaties
Je zou bijna zeggen helaas zijn er zoveel appellaties. Er zijn er namelijk slechts een handvol die echt de moeite waard zijn om uit te lichten. Dit omvat Primitivo di Manduria en Salice Salentino.
Castel del Monte Nero di Troia Riserva DOCG
Castel del Monte is een fort bovenop een berg in het midden van de wijnstreek. Zoals de naam reeds doet vermoeden, is deze wijn volledig gemaakt van de Nero di Troia druif. Deze druif heette tot voor kort Uva di Troia en is ook bekend onder de naam Sumarello. Deze druif komt bijna uitsluitend alleen voor in Puglia en gedijt goed in het hete mediterrane klimaat. De wijn is voor 90% gemaakt van de Nero di Troia en voor deze Riserva dient de wijn 24 maanden te rijpen waarvan 12 op eiken hout. Het levert dan ook een wijn op met een volle body, gematigde zuurgraad en aroma’s van kersen, zwart fruit en pruimen. In de beste wijnen vind je ook een intrigerende noot van zoethout.
Gioia del Colle DOC
DOC Gioia del Colle is als appellatie uit Apulië de bakermat van de Primitivo, en ligt iets noordelijker dan Manduria. Ondanks dat het zo dicht aan de kust ligt, is het hier heet en droog. Veel wijngaarden liggen daarom wat hoger op de heuvels om zo te profiteren van de verschillen in dag-nacht temperatuur voor het behoudt van de zuurgraad. Binnen deze appellatie kan Primitivo als monocépage gevinifieerd worden, maar blenden met Malvasia Nera, Montepulciano, Negroamaro of Sangiovese (max 40-50%) is ook toegestaan.
De wijnen van Gioia del Colle zijn dankzij klei-kalk bodem strak met meer dan gemiddelde zuurgraad. Dit geeft een mooi contrast met het geparfumeerde zwoele volrijpe fruit. Ook zijn ze hoog in alcohol Hier wordt dus het beste van twee werelden gecombineerd: rijp sappig fruit met elegantie, beheersing en klasse.
Primitivo di Manduria DOC
Dit is de belangrijkste regio van het gebied. Gelegen op het schiereiland Salento, nabij Lecce, kom je hier veel verschillende soorten wijn tegen. Wanneer men niet voldoende aandacht besteed, slaat de wijn namelijk snel om in eenvoudige, overrijpe wijnen van gekookt fruit waarin alcohol overheerst. Echter wanneer wel met zorg en aandacht wijn wordt gemaakt, krijg je heel bijzondere wijnen. Inktzwarte wijnen met intense smaken.
Neem deze 80 Vecchi Vigne van Cignomoro. De wijn is gemaakt van meer dan 80 jaar oude druivenstokken – vandaar ook de naam. Dit geeft een laag rendement van zeer geconcentreerde Primitivo druiven. De schilweking duurt meer dan één maand. Terwijl de wijn 12 maanden rijpt op frans en amerikaans eikenhout. Daarna rijpt het nog voor 4 maanden op fles. Het levert een wijn op die diep rood kleurt. Met complexe en aanhoudende aroma’s van kaneel, tabak, cacao en koffie in combinatie met donker overrijp fruit. Compact en jammy in de mond met een vanille en chocolade achtige finish op het einde.
Je proeft de zon in deze wijn uit één van de 5 zuid Italiaanse streken voor slechts € 29.95!
Salice Salentino DOC
In het zuidoosten van het Salento schiereiland ligt het plaatsje Salice. Salice Salento DOC heeft internationaal faam gemaakt met wijnen van Negroamaro zowel in rood als rosé. Deze rosé wordt gezien als één van Italiaanse beste rosé wijnen!
Het onbekende Basilicata
Basilicata is een klein en relatief onbekende wijnregio. Ze kennen slechts vier DOC’s die slechts 2% van de wijnen opbrengt. Veruit de meeste wijn komt op de markt onder ITG of vino da tavola. Het is een bergachtig gebied waarbij de meeste wijngaarden op de vulkanische grond van Monte Vulture liggen. Met slechts 87.000hl is het één van de kleinste wijnregio’s, maar met grote faam.
De lokale Aglianico druif voelt zich hier – op een vulkanische bodem van een oude, dode vulkaan – prima thuis. De druif geeft wijnen met flinke zuren en tannine. Volle kruidige smaak van cassis, zwarte kersen, tabak en ceder en een lichte balsamico toets. De fruittonen zitten vaak wat verborgen maar uiteindelijk komen gedroogde pruimen en bramen naar boven. Kortom een heerlijke wijn om van te genieten bij een kaasplank van gerijpte kazen.
Calabrië, de speeltuin van de Grieken
Op de punt van de laars vinden we Calabrië, ten zuiden van Basilicata. Dit gebied is klein (met slechts 110.000 hl) maar fijn, met als interessantste appellation Ciro. Ook hier waren het de Grieken die de wijncultuur brachten. Calabrië had eens internationale grote bekendheid, maar toen eenmaal Bordeaux opkwam, werd het snel naar de achtergrond verdrongen. Calabrië werd vervolgens zwaar getroffen door de phylloxera uitbraak, waardoor de wijngaarden nagenoeg volledig verwoest werden. Het gevolg was dat men onbeduidende bulkwijnen begon te produceren.
Cirò is één van de weinige gebieden die overgebleven is uit de grote dagen van Calabrië. De Cirò Rosso Riserva DOC is gebaseerd op de inheemse Gaglioppo druif; een wijn met opmerkelijke finesse en uitstekende rijpingsmogelijkheden. Deze Italiaanse wijn is het ontdekken meer dan waard. Dit is een wijn met volle body, hoge tannine en een navenant alcohol percentage (14%). Hoewel de wijn bedoeld is om binnen vijf jaar te drinken, duurt het al snel 10 jaar voordat de tannine in de wijn echt zacht is.
Ook voor de witte wijnen is er een eigen druif, het oude Griekse druivenras Greco. Greco di Bianco DOC levert een koperkleurige dessertwijn gemaakt volgens de passerillage methode. Weelderig, rijk en fluweelzacht van body met een aromatisch boeket dat doet denken aan sinaasappelbloemen, citrusvruchten en gedragen door specerijen die met de jaren meer naar de voorgrond komen.
Legendarische Falerno uit Campanië
Campanië is de regio rond Napels, de grootste en bekendste stad van het Zuiden. De naam is afkomstig van Campania felix, wat “gelukkig land” betekent. Deze regio herbergt misschien wel de mooiste wijnen van het Zuiden. Ook is het een gebied wat één van de oudste wijn producerende gebieden is in Italië, geschiedenis gaat terug naar 12e eeuw voor Christus. Tevens produceert men hier de oudste Italiaanse wijn, de legendarische Falerno (Falernum). Een witte wijn die zowel als droge en zoete wijn gemaakt werd. Er bestaat een moderne versie hiervan; de Falerno del Massico DOC.
Klimaat en geologie
In het kustgebied vind je een continentaal klimaat: heet en droog. Terwijl in de binnenlanden van Campanië het koeler is en meer regen valt. De bodem van het gebied is vulkanisch vanwege de Vesuvius. Dit geeft een frisse mineraalachtige toon en zorgt voor zachte romige smaken. Hier maakt men rode en witte wijnen. De witte druivensoorten zoals Greco, Fiano en Falanghina waarderen de vruchtbare vulkanische bodem. Voor rood gebruikt men Aglianico en Piedirosso druiven.
De beste appellaties
Dynamische en innovatieve wijnmaak methodes hebben positief bijgedragen aan de kwaliteit in de regio. De belangrijkste druif is hier onmiskenbaar Aglianico die door de Grieken was geïntroduceerd en gecultiveerd door de Romeinen. Daarnaast zijn de witte variëteiten Fiano en Greco van groot belang. In totaal produceert men ongeveer 780.000hl aan wijn per jaar.
Taurasi DOCG
De beste wijnen komen uit Taurasi – deze DOCG wordt ook wel de kleine broer van Barolo en Barbera genoemd. De Taurasi wordt gemaakt van minimaal 85% Aglianico en maximaal 30 procent Piedirosso. De wijnen moeten verplicht minimaal drie jaar rijpen.
De Taurasiwijnen hebben steeds een diepe kleur, een krachtige neus vol rijp zwart fruit en een intense, geconcentreerde smaak vol fruit, leer en kruiden. Dit maakt hen uitermate geschikt om goed te verouderen. Door de wettelijke minimumvereiste van 12 maanden houtlagering krijg je soms ook wat toetsen van inkt of chocolade. De Riserva rijpt minimaal 18 maanden op houten vat, wat extra complexiteit en intensiteit geeft.
Aglianico del Taburno DOCG
DOCG Aglianico del Taburno is een herkomstbenaming die pas eind 2011 tot DOCG promoveerde. Gelegen rond Monte Taburno produceert men hier zowel rode als rosé wijnen. Ook hier speelt Aglianico een grote rol. Een belangrijk verschil met Taurasi is echter dat deze wijnen geen verplichte houtlagering moeten ondergaan. Enkel de Riserva rijpt (slechts) 12 maanden op houten vat.
Deze krachtige wijn met stevige tannine en frisse zuurgraad verrast je met rijp sappig donker fruit zoals bramen, kersen en gedroogde pruimen. Verder bespeur je zoethout, koffie en peper. De wijn heeft een aangenaam lange afdronk. Echter karafferen is hier op zijn plaats. Om de wijn echt goed tot haar recht te laten komen heeft deze wijn zuurstof nodig.
Fiano di Avellino DOCG
DOCG Fiano di Avellino is een appellatie voor witte wijn. De herkomstbenaming schrijft minimaal 85% Fiano voor. Fiano di Avellino kan aangevuld worden met Greco Bianco (een andere druif dan greco!), Coda di Volpe of Trebbiano. Deze wijnen leveren steevast intens geparfumeerde, frisfruitige witte wijnen op, knetterend van het witte steenfruit met vaak nog wat amandeltoetsen er bovenop.
Greco di Tufo DOC
Ook Greco di Tufo is een appellatie voor witte wijn. De herkomstbenaming schrijft minimaal 85% Greco voor. De wijnen mogen enkel aangevuld worden met wat Coda di Volpe, en zijn steevast intens geparfumeerd, frisfruitig en knetterend van het witte steenfruit, met vaak nog wat amandeltoetsen er bovenop. Greco di Tufo is doorgaans een tikkeltje mineraler en delicater dan DOCG Fiano di Avellino.
Falerno del Massico DOC
Zoals al aangegeven is DOC Falerno del Massico de moderne versie van de mythische wijn Falernia. De huidige herkomstbenaming genoot gedurende vele jaren geen al te beste reputatie. Producenten realiseren dat kwaliteit verbetert dient te worden. En de heuvelachtige wijngaarden met perfecte expositie naar de zon scheppen alle voorwaarden voor een top wijn. Je vindt hier lokale druiven (minimum 85% Falanghina voor wit en 60% Aglianico voor rood) die hier uitstekend op in spelen.
Sicilië
En tenslotte Sicilië. Met 4 miljoen hl neemt het eiland een vierde plaats in terwijl met haar 115.000ha wijngaarden in grootte de grootste regio is. Hoewel Sicilië lang een ondergeschikte rol heeft gespeeld, is sinds 1773 daar een ommekeer in gekomen. Door de ontdekking van de versterkte wijn marsala heeft Sicilië zich weer in de kaart gespeeld in wijnland. Vervolgens hebben de cantina sociale (ofwel coöperaties) een belangrijke rol gespeeld in de kwantiteit. Waarna na de jaren 80 veel producenten kwaliteit voorop gingen stellen. Desondanks komen de meeste wijnen nog op de markt onder ITG Terre Siciliane of Sicilia DOC.
Desondanks kent het eiland een indrukwekkende 23 DOC’s en 1 DOCG kwalificatie. Verder kent het eiland nog zeven ITG’s. Het klimaat is erg uiteenlopend; in het noorden van de Etna is het gematigd fris, terwijl in het zuiden het bijna subtropisch is onder invloed van de Sahara. Rond de Etna is de bodem vanzelfsprekend vulkanisch, terwijl elders de bodem klei en kalkrijk is.
Sicilia DOC
Om maar meteen met de grootste en vreemdste DOC te beginnen. DOC Sicilia omvat het hele eiland en is ontstaan uit de bestaande ITG Sicilia. Maar liefst 26 druivenvariëteiten zijn toegestaan zowel in monocépage als in blend. Dit creëert een grote reeks van wijnstijlen die de consument meer in verwarring achterlaat dan duidelijkheid schept.
De wijngaarden van Feudo Arancio liggen aan de zuid kust van Sicilië in Sambuca di Sicilia. Nogthans hebben ze het predikaat Sicilia DOC. In 2001 nam Mezzocorona deze volledig verwaarloosde wijngaarden over en toverde dit om in een nieuw modern wijnbedrijf met groot respect voor omgeving en natuur. Duurzaamheid staat hier centraal, van het gebruik van zonnepanelen tot verminderen van het gebruik van chemicaliën in de wijngaard.
Feudo Arancio Nero d’Avola Een soepel-fruitige Italiaanse rode wijn van Nero d’Avola. De kleur is diep robijnrood. Met een intense geur van allerlei fruit: rode besjes, kersen, wilde aardbeien en granaatappel. De zachte, fluwelige tannines maken de wijn zwoel en soepel. Ook in de smaak is weer veel rood fruit te ontdekken. Verkrijgbaar voor slechts € 7.95
Feudo Arancio Grillo Siciliaanse witte wijn van de nog wat onbekende, maar steeds geliefdere Grillo druif. De kleur is geel als de zon. De wijn heeft geuren van verrukkelijk tropisch fruit als mango, papaja en pompelmoes, maar ook jasmijn en andere witte bloemen. Smaakrijk in de mond, met een goede balans tussen het rijpe fruit en de milde zuren. Verkrijgbaar voor slechts € 7.50
Moscato di Pantelleria DOC
Ver ten zuiden van de stad Marsala vinden we het piepkleine eilandje Pantelleria. Hier maakt men dessertwijn van de Zibibbo druif, ofwel Muscat d’Alexandrie. De wijnstokken groeien op zanderige gronden afkomstig van lava. Dit zijn overwegend strogele wijnen met een neus van rijp steenfruit, gecombineerd met oranjebloesem. De frisse mineraalachtige wijn brengt de aangename zoetheid mooi in balans. Drink deze wijn bij fruit salades of hartige kazen.
Zonnige streken met mooie wijnen
Nu we deze mooie reeks afsluiten, is het duidelijk dat in elk van de 5 zuid Italiaanse streken de zon in de wijn proeft. Maar geen wijn is hetzelfde. Dat is zo mooi van Italië. Het is zo een mooi land, met honderden verschillende druivensoorten en een zeer gevarieerd aanbod aan bodemsoorten. Door ook de blend soms net anders te maken krijg je een grote verscheidenheid aan wijnstijlen.
Kortom, ga op ontdekkingsreis en bewandel de paden waar we de zon niet op hebben laten schijnen. Het land van eten en drinken maar bovenal genieten. Ik zou zeggen Proost op het leven en neem een fles wijn uit één van deze 5 Italiaanse streken en proef de zon.
We gaan deze week het bergachtige kust streken in het midden van Italië verkennen. Hier vinden we streken als Lazio – waar ook Rome gelegen is, Abruzzo – bekend van een aantal fameuze wijnen en Molise. Hier presenteren we 1001 redenen om midden Italië te bezoeken. Dit is een relatief onbekende streek wat zeker een vermelding plaats mag hebben. Daarnaast doen we de oversteek naar Sardinië om de wijnen van dit eiland te verkennen.
De geweldige Abruzzo
Wanner we verder afdalen naar het zuiden vinden we onder Le Marche de streek Abruzzo. Eigenlijk beginnen we dit artikel direct met een krachtpatser tegen scherpe prijzen. Hier vinden we de bekende Montepulciano d’Abruzzo.
Gedurende vele jaren heeft Abruzzo slechts twee appellaties gekend; Montepulciano d’Abruzzo DOC en Trebbiano d’Abruzzo DOC. Het zal je niet verrassen dat de eerste wijn gemaakt is van de Montepulciano druif terwijl de tweede van Trebbiano is gemaakt. Pas in 1990 werden de eerste stappen gedaan door de provincie Teramo om hun Colline Termane als aparte appellatie te vermelden. Dit resulteerde in de creatie van Controguerra DOC. Waarna in 2010 de bekroning plaats vond met de erkenning Montepulciano d’Abruzzo Colline Termane DOCG. Inmiddels zijn er zeven appellaties, waarvan twee DOCG’s dus, en vijf ITG’s verspreidt over ongeveer 30.000ha. Met ruim 3 miljoen hl wijn neemt ze een plek in in de top 5 van Italië.
Klimaat en terroir
De wijngaarden van de Abruzzo liggen ingeklemd tussen de Apennijnen in het westen en de Adriatische zee in het oosten. Dit levert een ideale situatie; veel zonneschijn, goede regenval en aan de kust is het warm en wat droger. Meer landinwaarts is het klimaat meer continentaal. Terwijl de hoogte de benodigde dag-nacht temperatuurverschillen oplevert voor het behoud van de zuurgraad van de druiven.
Meest voorkomende druivensoorten
Hier vind je overwegend de rode Montepulciano druivensoort, maar ook de witte Trebbiano die ook veelvuldig voorkomt in Toscane bijvoorbeeld. Verder heb je ook andere lokale soorten als Sangiovese, Passerina, Pecorino (nee niet de kaas, de naam is een ode aan de schaapsherders die in het gebied leefden) en Cococciola. Maar ook internationale rassen als Chardonnay, Cabernet Sauvignon en Merlot. Zo zie je dus ook hier veel gelijkenis met Toscane.
Genieten van een Montepulciano d’Abruzzo DOC
Deze wijn is gekenmerkt door een zachtere body dan bijvoorbeeld de Toscaanse Sangiovese. De wijn is vaak op eikenhout gerijpt. De Riserva moet minstens drie jaar rijpen waarvan minimaal 6 maanden op eikenhout.
Deze intens robijnrode wijn is zeer geliefd vanwege haar toegankelijkheid en aangename aroma’s van rood fruit, specerijen en zachte tannine. Gall heeft een select aanbod van deze wijn maar kijk ook eens gewoon in het supermarkt schap!
De nieuwste DOCG Tullum.
Graag wil ik Tullum onder de aandacht brengen. Deze appellatie is in 2019 tot DOCG verheven. Het omvat slechts 18ha wijngaarden rondom de plaats Tollo en kent slechts drie wijnhuizen (Feudo Antica, Vigneti Radica en Cantina Coltivatori Diretti Tollo, ofwel CCDT).
De regio staat ook bekend onder de naam Terre Tollesi. Het grote verschil met een Montepulciano d’Abruzzo is dat deze wijn een beter balans kent tussen fruit, zuur, tannine en body. Dit dankt Tullum aan haar bijzondere bodem opbouw en ligging op de helling van de Apennijnen welke afloopt naar de Adriatische zee. Deze ligging geeft de streek een mild zeeklimaat met temperatuurschommelingen van de bergen. En dit vertaalt zich in de wijn! De wijngaarden dienen minimaal op 80 meter boven zeeniveau te liggen.
Er zijn vier soorten wijnen; Rosso, Rosso Riserva, Pecorino en Passerina. De rode wijn komt van Montepulciano druif en dient minimaal 14 maanden te rijpen. Terwijl de Rosso Riserva minimaal 2 jaar dient te liggen (waarvan 6 maanden op eikenhout). De Pecorino en Passerina zijn gemaakt van de gelijknamige witte druiven (minimaal 90%). Deze zijn eigenlijk alleen in midden Italië te vinden. Dat maakt het op zichzelf staand al uniek en subliem!
De Passerina is een licht gele wijn met florale aroma’s en citrus. Het heeft een volle body met kruidige, mineraalachtige afdronk. Dit is een stevige soepele wijn die goed geserveerd kan worden met pizza met kaas, visgerechten of wit vlees.
De Pecorino is een bleek gele wijn met frisse aroma’s van citrus, gevolgd door rozemarijn, zoethout, perzik en wat pompelmoes. Het is een intense wijn met volle, mineraalachtige afdronk en een vleugje exotisch fruit. Dit misstaat niet naast vis- of wit vlees gerechten of stevige kazen.
Lazio het thuis van het oude Rome
Traditioneel zijn de wijnen uit Lazio dikker, voller in de mond. Echter de laatste jaren vindt hier een omslag plaats om meer toegankelijkere wijnen te maken. Hier heerst de witte wijn van vooral Trebbiano, Malvasia di Candia en Malvasia Puntinata. Deze wijnen zijn bedoeld om jong te drinken. De frisse wijnen met hoge zuurgraad zijn een ideaal combinatie naast plaatselijke gerechten als porchetta (geroosterd varken met kruiden) of abbachio (lam).
Maar ook de rode wijn begint aan een opmars. Vooral wijnen van Sangiovese, Cesanese en Montepulciano. Echter bedenk dat er in totaal ruim 200 druivensoorten zijn toegestaan onder de wetgeving!
Lazio herberg maar liefst 3 DOCGs, 27 DOCs en 6 IGPs. Maar er zijn slechts 3 witte DOCs die echt het noemen waard zijn.
Rijkdom in Frascati DOC
De appellatie Frascati ligt net ten zuidwesten van Rome en omvat tevens twee DOCG appellaties. Frascati Superiore DOCG voor droge witte wijn en Cannelino di Frascati voor dessertwijnen (van botrytis geïnfecteerde druiven). Beiden zijn in 2011 erkend als aparte appellaties.
Frascati kan je vinden als witte wijn en als spumante. De wijn is een blend van minimaal 70% Malvasia druif, max 30% Bellone Bianco, Bombino Bianco, Greco en/of Trebbiano. Ook mag max 15% van enig andere witte druivensoort in de blend meegenomen worden.
Castelli Romani DOC
Ten zuidoosten van Rome vinden we Castelli Romani DOC. Deze regio is vernoemd naar een groep dorpen op de heuvels en nabij de meren in de heuvels van Colli Albani (Castelli Romani). Hier verbleef de adel van het oude Rome.
Hier overheerst witte wijn die is gemaakt als blend van Trebbiano en Malvasia. Welke de klassieke druiven in Lazio zijn. De wijnen zijn overwegend frisser en lichtvoetiger dan andere wijnen uit de regio, omdat de stokken hoger staan.
Ook de rode wijn is interessant. De Castelli Romani Rosso is een blend van vijf druivensoorten; Sangiovese en Montepulciano als Italiaanse rassen en Merlot. Echter wat het interessant maakt zijn de lokale rassen Cesanese en Nero Buono in deze blend. De Cesanese is een lastige druif die laat rijpt. Wanneer deze niet volledig rijp is, herken je dat in de waterige dunne wijnen. Maar wanneer de druif wel goed rijpt, krijg je rijke rijpe kersen smaken, florale karakters met een hint van rode peper. Ze hebben zachte tannine en rijping op hout is daarom niet aan te raden. De Nero Bueno is zelfs nog zeldzamer. Deze druif brengt veel wijngaard-werk met zich mee door de uitbundige groei. Maar geeft ook veel kleur en zwart fruit aan de wijn.
Est!Est!!Est!!! di Montefiascone DOC
Nabij het Bolsena meer op de nabij gelegen vukaan gronden ligt Est!Est!!Est!!! di Montefiascone DOC. Hier maakt men witte wijn van Trebbiano en Malvasia Bianca. Er zijn twee Trebbiano variëteiten toegestaan, Dit zijn de Trebbiano Giallo (lokaal Rossetto genoemd) en Trebbiano Toscano (ofwel Procanico). De wijn toont de milde kenmerken van appel met een verfrissende zuurgraad. De belangrijkste wijnen zijn seco (droog), abboccato (halfdroog), amabile (“beminnelijk” ofwel zoetere wijn) en spumante. Soms vind je ook nog een passito (zie hierboven).
De streek dankt zijn bijzondere naam aan een grillig verhaal. In het jaar 1111 toen koning Henry V gekroond zou worden in Rome, ging een Duitse bisschop Fugger op rondreis door de streek. Hij stuurde een bediende vooruit om de accommodaties met goede wijn te vinden. Deze bediende schreef het woord “Est!” (het is!) op de deur van de accommodaties die een goede wijn schenkt. Omdat de bediende zo gecharmeerd was van de wijn uit Montefiascone, schreef hij “Est! Est!! Est!!!” op de deur. Vandaar dat deze appellatie zo genoemd is.
De zeldzame Molise DOC
Molise is een bergachtige streek direct ten zuiden van Abruzzo. Overschaduwt door de wijnen uit Abruzzo. Molise was onderdeel van Abruzzo tot 1963 (onder de naam Abruzzi e Molise). Inmiddels timmert ze hard aan haar weg en heeft Molisse drie eigen DOCs op haar naam staan. Dit zijn Biferno, Pentro di Isernia en Tintilia del Molise. Slechts 2% van de wijn uit Molise krijgt het stempel DOC.
Deze regio kent een gevarieerde topografie. De wijngaarden op de heuvels zorgen voor een uitstekende blootstelling aan de overvloedige zonneschijn waar de druiven van profiteren. De meeste wijnstokken zijn te vinden in de zuidelijke heuvels en valleien. De combinatie van morene en kalkrijke bodems zorgen voor een ideale mineraliteit en waterretentie voor de wijnbouw. De ligging tussen de Apennijnen en de Adriatische Zee zorgt voor meerdere klimaattypes. Langs het smalle kustgedeelte is dit maritiem. Terwijl het klimaat meer gematigd is in de hogere valleien en continentaal verder landinwaarts rond de bergachtige gebieden.
Biferno-wijnen omvatten rode, witte en rosé wijnen. De witte blends bestaan voornamelijk uit Trebbiano Toscano met een klein beetje Bombino. Terwijl de rode wijnen neigen naar Montepulciano die geblend is met een beetje Aglianico en wat Trebbiano Toscano.
Pentro di Isernia produceert ook alle drie de wijn types. De rode blend bestaat uit een mix van Montepulciano en Tintilia. De witte blend bestaat uit Trebbiano Toscano aangevuld met Bombino Bianco (30-40%). De wijnen verschillen enigszins met die van Biferno omdat ze een lagere zuurgraad vertonen maar meer body hebben vanwege het terroir.
Tintilia del Molise is een DOC speciaal in het leven geroepen druivensoort Tintilia. Dez rode wijn moet minimaal voor 95% bestaan uit deze druivensoort.
Sardinia
Sardinië ligt 240km west van Toscane en Lazio. Het heeft een rijke geschiedenis waarbij het eiland in veel verschillende handen is geweest. Mede hierdoor heeft het haar eigen cultuur gecreëerd ten opzichte van Italië zelf. Dit is pijnlijk zichtbaar in de wijncultuur waar wijn een onbelangrijkere rol speelt. Productie en consumptie is zich pas in de laatste eeuwen gaan ontwikkelen en de focus op kwaliteit zelfs pas de laatste 20 jaar.
Druivenrassen
Dit zie je weer terug in de druivenrassen. De rassen die zo kenmerkend zijn voor Italië (zoals Sangiovese, Trebbiano, Montepulciano) komen hier nauwelijks voor. Daarentegen zie je wel grote hoeveelheden druivenrassen van Franse en Spaanse afkomst. Zoals Grenache (lokaal Cannonau genoemd), Carignan, Cabernet Sauvignon voor rode wijn. En voor witte wijn Malvasia en Vermentino (ookwel in Frankrijk Rolle genoemd). Naast deze bekende druivensoorten kent het eiland ook haar eigen exclusieve soorten, zoals Nuragus, Monica of Nasco. Dit drietal heeft haar eigen DOC gekregen in Cagliari. De Nuragus is vernoemd naar de nuraghe (typische Sardijnse bouwsels).
Over DOC’s gesproken, Sardinië heeft maar liefst 1 DOCG, 20 DOC’s en 4 IGT appellaties. Vermentino di Gallura DOCG is de enige wijn die het DOCG predikaat heeft. Het ligt in het noorden van het eiland, nabij de jetset locatie Costa Smeralda. De Vermentino is een droge wijn met een delicaat boeket van witte bloemen. De wijn heeft een palet met florale tonen en een mineraalachtige afdronk. De zuurgraad blijft hoog. Deze wijn staat hoog aangeschreven en past goed bij romige kip gerechten.
De 1001 redenen om midden Italië te proeven
Het is en blijft Italië, geen streek is hetzelfde, alle (lokale) wijnen zijn bijzonder en er is een enorm ruime keus. Dit maakt het voor de consument lastig kiezen. Daarom ons advies? Geniet van de 1001 redenen om wijnen uit midden Italië te proeven! In het midden van Italié vind je voor elk wat wils. Simpel omdat de keuze zo overvloedig is. Er zijn ontelbaar veel appellaties en nog veel meer druivenrassen die gebruikt worden. Je hebt monocépages maar ook blends. Je hebt wijn echt gericht op de fruit smaken. Maar ook wijn die houtlagering gehad hebben of die je nog vele jaren weg kan leggen.
We bevinden ons in een overgangszone naar het echte warme klimaat. Hier vind je nog wijnen die fris en slank zijn. In het zuiden komen we aan bij de wijnen die zwaar, zwoel en overlopen van overrijp fruit. De wijnen zijn uniek. En hoewel men ook internationale druivenrassen gebruikt, kan je de wijn lastig vergelijken. Een Chardonnay uit de Abruzzo is bijvoorbeeld eenmaal niet een wijn uit Frankrijk.
Deze week gaan we meer het midden van Italië verkennen, met welluidende streken als Toscane en Le Marche. We gaan proosten op de verrassende Sangiovese.
Emilia Romagna
Wanneer we afzakken naar het zuiden, is Emilia Romagna de eerste regio die we tegen komen. Deze ligt gecentreerd rondom Bologna. Met de Po delta in het noorden, de Adriatische zee in het oosten en de Appenijnen gebergte in het zuiden, ontstaat er hier een heel specifieke geografische mix.
Het heeft de toepasselijke bijnaam “de buik van Italië” gekregen. Mede dankzij de vele culinaire specialiteiten die in de verschillende steden gemaakt worden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de parmaham, Mortadella di Bologna, de Parmezaanse kaas en de ravioli.
Wijnbouw
De wijnbouw mag dan niet zo bekend zijn zoals Chianti of Prosecco, maar met 53.000ha aan wijnbouwgebied, is het één van de toonaangevende streken waar de wijnbouw terug gaat naar de 7e eeuw voor Christus. En met ongeveer 7 miljoen hl neemt ze een derde plaats in qua wijnproductie in Italië. Eén van de kenmerken van de wijnen uit Emilia is dat ze vrijwel nooit zwaar alcoholisch zijn, maar juist licht en fris. Dit heeft te maken met het klimaat en de plek van de verschillende wijngaarden. Denk aan de Lambruso en de Gutturnio.
In Romagna worden daarentegen steeds forsere wijnen gemaakt. Althans door die boeren die de massa productie achtte zich hebben gelaten en zich op kwaliteit concentreren. Hun Sangiovese di Romagna vormt inmiddels een serieuze concurrent voor de de grote Toscaanse wijnen.
Klimaat en geografie
Het klimaat kenmerkt zich door een maritiem mediterraans klimaat, met warme zomers en zachte winters. De bodem opbouw bestaat uit vruchtbare leemgrond en alluviale laagvlaktes. Terwijl kalk en zandsteen overheersen op de heuvels en bergen. De wijngaarden liggen over het algemeen op de noordelijke hellingen van de Appenijnen en langs de rivieren.
De appellaties van Emilia Romagna
Ongeveer 30% van de wijn is gelabeld onder één van de 21 DOCs of 2 DOCGs. De overige wijn komt op de markt als één van de 9 IPG of gewoonweg als vino da tavola.
Hoewel de verdeling tussen rood en wit redelijk gelijk oploopt, is de regio toch vooral bekend van haar Sangiovese en Lambrusco wijnen. Andere druivensoorten zijn Malvasia, Trebbiano, Barbera en Bonarda. Hoewel er toch ook een behoorlijke aanplant van internationale druiven is, staan de appellaties toch wel bekend vanwege de zeldzame lokale wijnen. In totaal zijn 27 druivensoorten toegestaan in de regio.
Hieronder een aantal appellaties uitgelicht.
De zacht mousserende Lambrusco DOC
De wijnen van het wijngebied Emilia-Romagna zijn over het algemeen niet zo opwindend. Lambrusco is lange tijd een populaire wijn uit de Emilia (welke ook deels doorloopt in Lombardijse Montova). Na jaren van neergang is het nu wachten op de een nieuwe hype. De producenten zijn er klaar voor: nooit was de Lambrusco zo lekker. Overigens realiseer je dat Lambrusco gemaakt is van zes verschillende lambrusco druiven en vaak geblend is met andere druivenvariëteiten die structuur, body, kleur en dergelijke toevoegen. De Lambrusco druivensoorten zijn echte Vitis Vinefera soorten en verwar ze niet met Vitis Labrusca, wat een inheemse Amerikaanse hybride druivensoort is. Lambrusco variëteiten zijn misschien wel één van de enige inheems Italiaanse druivensoorten. Dit was een soort wilde druivensoort. Andere druivensoorten komen uit Mesopotamië en de Kaukasus.
De eerste witte appellatie Albana Romagna DOCG
De hoogst aangeschreven witte wijn is de Albana di Romagna, gelegen net ten noorden van San Marino. De eerste Italiaanse witte wijn met de DOCG-status in 1987. De wijn dient gemaakt te zijn van ten minste 95% van de Albana druif. Er zijn vijf verschillende soorten van droog tot sensationeel zoete Passito’s. De Romagna Albana Passito is zoet en heeft intense karakteristieke aroma’s. Terwijl de Romagna Albana Passito Riserva een goudgele kleur met amber reflecties heeft met intense aroma en duidelijke fruit tonen.
De mousserende en zoete wijnen van Colli Bolognesi Pignoletto DOCG
Colli was sinds 1997 een DOC welke in 2010 is gepromoveerd naar DOCG en ligt ten westzuidwest van Bologna. Deze appellatie omvat alleen droge witte wijnen. In het heuvelachtige landschap liggen de wijngaarden op oost-zuidoostelijke hellingen. Hierdoor hebben ze maximale blootstelling aan zonlicht en dankzij de grote schommelingen in dag-nacht temperatuur brengt het zeer mooie frisse wijnen voort. De Colli Bolognesi Pignoletto Frizzante en Spumante wijnen zijn mousserend van aard van de Grechetto druif (min 85% respectievelijk 95%). Heerlijk als appetizer of bij kleine visgerechten.
De Colli Bolognesi Pignoletto Superiore en Classico Superiore zijn droge tot zoete witte wijnen met florale tonen en rijp geel fruit met een hint van amandelen. Deze wijn gaat goed bij groente gerechten of jonge kazen.
Overigens een ander mooi initiatief is de orange wines in Albana. Lees hier meer daarover!
Sangiovese di Romagna
In Romagna vind je vooral heel veel Sangiovese. Afhankelijk van de opbrengst per hectare levert ze heel lichte bulk, of wijnen die zich kunnen meten met de beste Toscaners. Sangiovese di Romagna is een mooi voorbeeld. De wijn dient ten minste te bestaan van 85% Sangiovese en leveren wijnen die zich kenmerken door jamachtige fruit smaken, specerijen zoals kruidnagels. Heerlijk gebalanceerd zuur en tannine met een aangenaam lange afdronk. Ideaal bij een eendeborst gerecht!
De ondergewaardeerde Le Marche
Gelegen tussen Florance en Rome langs de Adriatische kust, ten zuiden van Emilia Romagna, vinden we Le Marche. Met slechts 25.000ha en 800.000hl is het een relatief kleine regio, maar onderscheidend door haar organische en bio-dynamische focus.
Het klimaat is zeer divers; in het noorden neigt het naar continentaal, terwijl het zuiden van de regio meer Mediterraans/maritiem klimaat kent. Met zo’n 15 DOC en 5 DOCG appellaties, is het toch een speler van belang. Echter slechts 20% van de wijn komt in aanmerking voor deze appellaties, het gros komt op de markt als IGT of tafelwijn. Er zijn eenmaal veel specifieke subgebieden die een eigen appellatie waard zijn!
De meest bekende zijn misschien wel Verdicchio Castelli di Jesi DOC en Verdicchio di Matelica. Aangeplant op glooiende heuvels van kalksteen, klei en kalkrijke bodem vinden we één van de winderigste regio’s. Dit is ingegeven door de Adriatische zee en twee rivieren; Cesano en Esino. Het levert vele verschillende kwaliteiten, maar er is één noemer; mooie frisse strogeel gekleurde wijnen met een hint van groene appel en bittere amandel in de afdronk. Een fantastische wijn bij veel van de visgerechten!
Ook vind je hier rode wijn van vooral Montepulciano druif. Helaas wordt deze overschaduwt door andere regio’s. Maar probeer zeker eens een Rosso Conero Riserva DOCG, het zal je verstelt doen staan.
Toscane
Gaan we naar het westen komen we terecht in Toscane. Het mooie Toscane met haar glooiende hellingen, prachtige weer. Met steden als Florance, Pisa, San Gimignano en Sienna die een grote toeristische aantrekkingskracht hebben.
Net als deze mooie steden, kent ook de wijn een enorme aantrekkingskracht. Samen met Piedmonte behoort Toscane tot de beste wijnstreek ter wereld. Wijnen als Chianti, Brunello di Montalcino, Vino Nobile de Montepulciano of de Super-Tuscans als Tignanello, Ornellaia en Sassiscaia staan zeer hoog aangeschreven in de hele wereld. Over deze laatste is reeds uitgebreid uitgeweid in een eerder artikel.
Veneto mag het commerciële centrum voor wijn zijn en Piemont de mooiste gastronomische hoogstandjes, maar Toscane kent de hoogste concentratie van ambitieuze wijnmakers.
Bron: Vineyards.com
Sangiovese, de koning van Toscane
Het klimaat speelt hier een grote rol voor het wijn succes. Het warme gematigde kustgebied kent een groot contrast met de glooiende heuvels van het binnenland waar men grote dagelijkse temperatuurverschillen kent. Dit helpt de wijn om haar suikers, zuurgraad en aroma’s in een mooi balans te brengen. Vandaar dat de Sangiovese druif hier zo goed gedijt en fantastische wijnen voortbrengt.
Maar liefst 85% van de rode wijn uit Toscane is afkomstig van Sangiovese en tweederde van de aanplant. Deze druif heeft veel zon nodig om haar tannine te verzachten. Om het nog makkelijker te maken, kent Sangiovese veel verschillende benamingen. In Brunello di Montalcino DOCG heet deze druif Brunello. In Vino Nobile di Montepulciano DOCG is de lokale naam Prugnolo Gentile. Terwijl in Morellino di Scansano de druif Morellino heet. En dit dus in éénzelfde regio, Toscane! Met de komst van de Super-Tuscans die een eigen appellatie hebben afgedwongen zie je ook meer internationale druivenrassen als Cabernet Sauvignon, Merlot en Syrah.
De belangrijkste witte wijn komt van Trebbiano (ofwel Ugni Blanc) gevolgt door Malvasia en Vermentino.
Er zijn maar liefst 41 DOC’s en 11 DOCG’s in deze regio te vinden. Wat ook geheel verklaard kan worden door de rijke variatie aan bodem en subklimaten (of te wel terroir). We verdiepen ons in een aantal.
Gewilde Chianti
Wie Toscane zegt, zegt Chianti. Hier vind je de tanninerijke wijnen gemaakt van Sangiovese. Deze wijnen kennen een hoog zuur en de betere wijnen kunnen echt wel even weggelegd worden voor ze goed op dronk zijn.
Chianti is veruit de grootste regio gelegen in het hart van Toscane met ongeveer 7.200ha aan wijngaarden. Je kan het splitsen in Chianti DOCG en Chianti Classico DOCG. Classico levert de hoogst gewaardeerde wijnen en is gelegen in het Chianti gebied. Het is dus geen apart gebied. Verder zijn er zeven plaatsen die een dusdanig hoge kwaliteit leveren dat ze hun plaatsnaam mogen toevoegen aan het etiket. Chianti Rufina DOC ziet men als de second best wijn van de regio.
De Fattoria di Basciano Chianti Rufina is een wijn van 93% Sangiovese en 7% Colorino van de familie Masi sinds begin 1900. Het ligt op een heuveltop op 300m uitkijkend over de Argomenna vallei. De 35ha wijngaard heeft een steenachtige bodem en kent een micro-klimaat welke zeer droog is en grote dag-nacht temperatuur verschillen kent. Dit is ideaal voor de Sangiovese druif om tot goede rijping te komen.
Deze Chianti Classico is een prachtige en complexe wijn. De kleur is diep donker rood, met in de geur een bouquet van rood fruit en viooltjes. De smaak is rijk en licht kruidig door de houtlagering van ca. 6 maanden. Mooi afgerond met soepele tannines en een aangename afdronk.
Lekker bij rood vlees (wild) en bij rijpe kazen. Ook zonder begeleiding een prima glas wijn!
Natuurlijk is er al veel geschreven over Bolgheri. Maar ik wil je graag deze mooie instap wijn onder de aandacht brengen.
Gemaakt van 67% Merlot 20% Cabernet Sauvignon en 13% Sangiovese is deze Le Volte tot stand gekomen volledig in de filosofie van Ornellaia. Na de oogst zijn de druiven, per soort gescheiden, in stalen vaten gegaan voor het gistings- en rijpingsproces. Vervolgens rijpt de wijn deels in Frans eiken barriques en deels in betonnen vaten, voor een periode van 10 maanden, waardoor er een mooie balans is ontstaan tussen de tanninestructuur en het fruit.
Le Volte is elegant en uitnodigend. Kenmerkend zijn de hints van fruitaroma’s en een rijke volle smaak met een voortreffelijk lange afdronk. Het is heerlijk proosten met deze le Volte waar ook de verrassende Sangiovese in zit!
Heerlijk als aperitief of bij gril gerechten en rijpe kazen. Nu als introductieprijs slechts € 22.95.
Vanzelfsprekend wanneer u meer interesse heeft in de Tenuta dell Ornellaia of de Le Serre Nuove dell’Ornellaia, neem dan even contact met ons op.
Vino Nobile di Montepulciano
Even ten zuiden van Siena ligt het stadje Montepulciano, gelegen op een heuvel en ingeklemd tussen twee rivieren – de Ocria en Chiana. Hier is ook Sangiovese de belangrijkste druif. Interessant te weten is dat in de 19e eeuw Montepulciano enige tijd gelabeld werd als Chianti. Mede omdat Montepulciano ligt in de Chianti Colli Senesi regio. Maar in de 60er jaren toen de DOC wetgeving in het leven werd geroepen, werd Montepulciano in haar eigen glorie hersteld en in 1980 in een eigen DOCG verheven.
De wijn bestaat voor minimaal 70% uit Sangiovese of lokaal ook Prugnolo Gentile. En is aangevuld met alleen andere lokale druiven, zoals Canaiolo en Mammolo. Ook mag tot 5% Malsavia (ja de witte druif) worden toegevoegd aan de blend. De wijn dient minimaal 24 maanden te rijpen (en 36 maanden voor de Riserva), waarvan 12 maanden op eikenhout.
De wijn heeft een rode kleur en met oudering een oranje gloed. De neus onthult zwarte kersen, pruimen en rijpe aardbeien. De wijn heeft een gemiddelde body, stevige tannine en hoge zuurgraad waardoor ze uitermate geschikt zijn om weg gelegd te worden.
De enige witte DOCG wijn uit Toscane, Vernaccia di San Gimignano DOCG
Ook wilde ik even stil staan bij San Gimignano. Naast dat dit een fantastisch mooi UNESCO World Heritage plaatsje is net ten noorden van Siena, is dit het thuis van de enige witte DOCG wijn van Toscane. De 43ha wijngaarden mogen niet hoger dan 500m boven zeeniveau gelegen zijn en groeien op een krijtrijke bodem. Dit geeft de wijnen haar befaamde mineraalachtige karakter. De Vernaccia wordt gezien als één van Italiaanse oudste en nobelste wijnen. Het staat bekend om zijn goudkleurige kleur, krachtige en volle karakter, fantastisch bloemenboeket, droge, frisse en aanhoudende smaken, hoge zuurgraad en een karakteristieke bittere nasmaak. Het weerspiegelt ook zijn terroir en biedt minerale kenmerken van steen (met name vuursteen) van de zandsteenbodems waar de druiven worden verbouwd.
San Gimignano produceert naast deze witte wijn ook rood en heeft een mooie dessert wijn (Vin Santo). De rode wijn is een blend van minimaal 60% Sangiovese (wat anders) met internationale druivenrassen.
De Vin Santo (ofwel heilige wijn omdat deze als miswijn werd gebruikt) bestaat uit minimaal 50% Malvasia del Chianti en Vernaccia met Trebbiano Toscano. De rode variant, bekend als Occhio di Pernice bestaat uit minimaal 50% Sangiovese. Deze dessertwijn is gemaakt volgens de appassimento methode.
Umbrië
Tenslotte Umbrië, gelegen ten zuiden van Toscane en westelijk van Le Marche. Deze regio staat het best bekend om haar witte wijnen. Hier domineert Orvieto DOC waar een wijn vandaan komt gebaseerd op de Trebbiano druif. Ruim 10% van de wijn uit Umbrië komt uit Orvieto. Deze wijn varieert van droog (Secco) via halfzoet (Amabile) tot dessert wijnen.
Met 11 DOC’s en naast Umbri IGT nog 5 andere IGT’s als regionale appelaties produceert men ongeveer 425.000hl wijn en is men duidelijk een kleine speler.
Conclusie
De veelzijdigheid van Toscane is alom bekend. En de faam van wijnen als Chianti en Bolgheri is internationaal erkend. Hoewel je de wijnen niet kan vergelijken, maar ze worden vaak in één adem genoemd met de beste Bordeaux. Italianen weten wat lekker eten is maar weten nog beter wat je erbij hoort te drinken. Alle wijnen zijn gericht op lokale gerechten die elkaar alleen maar versterken.
Ik zou zeggen, proosten op de verrassende Sangiovese! Eén druif die zoveel verschillende soorten wijnen maakt en allemaal hun eigen unieke stempel bijdragen, gewoon fantastisch.
Nadat we vorige week kennis hebben gemaakt met de krachtige Barolo en verfijnde Barbaresco wijnen, richten we onze blik op het noordoosten. Hier vinden we de welbekende mousserende Prosecco. Maar ook de magistrale wijnen uit Valpolicella en nog veel meer moois.
De mousserende wijnen van Lombardia
Wanneer je naar Lombardije kijkt, zijn er twee opvallende invloedrijke factoren; de Alpen in het noorden en de meren Lago Maggiore, Lago Como, Lago Iseo en Lago Garda, die het klimaat temperen. Wie Lombardije zegt, denkt mogelijk eerder aan de industrialisatie en modestad Milaan. Toch zijn hier heel mooie wijngebieden te vinden, die vooral lokaal bekendheid genieten. Overigens zie je hier naast de wijnstokken ook vaak moerbeien staan. Reeds sinds de Middeleeuwen wordt de moerbei gebruikt om zijdewormen aan te trekken die op hun beurt zorgen voor de fameuze Italiaanse zijdedraad, vanwaar Milaan haar status als modestad te danken heeft.
Ook hier waren het de Etrusken die de wijnbouw introduceerden, net als in noordwest Italië.. Tot ze waren verjaagd door de Galliërs met hun lange baarden (Langobards waar Lombardia naar refereert).
De appellaties in Lombardia
De regio herbergt 21 DOC’s en 5 DOCG’s en 15 IGT’s verspreidt over drie gebieden; Valtellina in het noorden, Oltrepò Pavese in het zuidwesten en in het centrum en zuidoosten liggen Bergamo, Brecia en Lago di Garda district. Hier produceert men 1.3 miljoen hl wijn waarbij het leeuwendeel afkomstig is uit Oltrepò Pavese.
De meest bekende wijn afkomstig uit Lombardia is toch wel Franciacorta DOCG. Deze mousserende wijn, gelegen nabij Lago Iseo, is gemaakt volgens de Méthode Traditionelle en kan zich meten met de beste champagnes. De wijn is gemaakt van een blend tussen Chardonnay, Pinot Nero (Noir) en Pinot Bianco. De wijn heeft een licht zoete afdronk.
Een andere mooie mousserende wijn komt uit Oltropò Pavese Metodo Classico DOCG. Dit is een blend van minimaal 70% Pinot Nero met Chardonnay, Pinot Bianco en Pinot Grigio. De wijn ligt minimaal 15 maanden op lie. Ze zijn verkrijgbaar in zowel witte mousserende wijn als rosé mousserend.
Tevens is er een derde mousserend product in deze regio, maar kan je het wijn noemen? Ik duid dan op Lambrusco, welke in het uiterste zuidoosten geproduceerd wordt. Het is een goedkope variant met heel licht alcohol. Leuk als aperitief, maar verder vind ik persoonlijk deze wijn niet al te bijzonder.
Natuurlijk brengt Lombardia niet alleen mousserende wijn, er is een grote verscheidenheid gelet op de vele druiven die zijn toegestaan. Een andere curiositeit is de Sforzato di Valtellini DOCG. Hier maken ze rode wijn van de Chiavennasca druif, de lokale benaming voor Nebbiolo. Het is een volle droge wijn gemaakt van ingedroogde druiven (recioto). Het drogen duurt ongeveer 100 dagen op rekken waarna de wijn 20 maanden rijpt. Uiteindelijk zijn deze wijnen te vergelijken met Amarone wijnen uit Veneto.
Trentino Alto Adige het dak van Italië
Wijnbouw op het dak van Italië zo kan je Trentino Alto Adige wel definiëren. Op steile terrassen die wel reiken tot boven de 1.000m. Slechts 15% van het land kan bewerkt worden voor wijnbouw, staat Trentino toch stevig in de middenmoot met 1 miljoen hl aan wijn productie. Het grootste risico is hier misschien wel verbranding van de druiven – zonneschade. Daarom is bladbeheer hier belangrijk. Overigens is hier ook een duidelijk tweedeling zichtbaar, Trentino en Alto Adige (ofwel Zuid Tirol).
Van oudsher zijn de lokale rode druivensoorten Lagrein en Schiave van belang, echter die hebben inmiddels plaats gemaakt voor de witte soorten Pinot Grigio en Chardonnay. Er zijn negen DOC’s te vinden. Alto Adige DOC en Trentino DOC zijn de overkoepelende benamingen. Hier kan men experimenteren binnen de limieten van de ruime regelgeving. In Zuid Tirol kent men daarnaast Caldaro DOC/Lago di Caldaro DOC (Kalterersee DOC) en Valdadige DOC. Interessant is dat Lago di Caldaro DOC volledig gericht is op Schiava (Vernatsch of Trollinger). Deze geeft lichte elegante rode wijnen met een boeket van rozen en aardbeien. Zeker een interessante wijn wanneer je een keer in Alto Adige bent!
Trentino DOC levert veelal de commerciële wijnen op, maar ook deze dessertwijn misstaat niet.
Probeer eens de Castel Firmian Moscato Giallo van Mezzacorona (ja in deze Corona tijd, is dit geen grap!). Deze strogele zoete wijn gemaakt van Moscato Giallo druif. De geur is zwoel en tropisch met perzik en honing meloen. Echter het is een elegante wijn, aangezien in deze niet een te zoet pallet heeft met mooie zuren. De wijn bouwt haar suikers op doordat een deel van de druiven pas laat geoogst worden.
Het is een heerlijke combinatie bij zoet brood, noten crumble of gedroogd fruit.
En wat dacht je van Trento DOC waar ook een mousserende wijn vandaan komt! Zoals deze mooie Rotari Spumante. Een pure Chardonnay wijn die doet denken aan perzik, abrikoos, amandelen en hazelnoten. Heerlijk naast een kaasplankje.
Deze spumante is gemaakt volgens de Methode Traditionelle, gelijk aan Champagne. En dus verschilt van de Prosecco.
De ondergewaardeerde Friuli Venezia Giulia
Helemaal in het noordoostelijke hoekje ligt Friuli Venezia Giulia verstopt. Geplakt tegen de Oostenrijkse en Sloveense grens. Vaak afgekort als Friuli. Deze kleine regio produceert één Italiaanse beste witte wijnen verdeelt over vier DOCGs, 12 DOCs en 3 IGPs. Zo’n 77% van de wijn hier is wit met als signatuur druif Friulano. Dit geeft fruitige wijn met tonen van citrus, vegetatie en amandelen met een hint van mineralen. Helaas is de Friulano overschaduwd door internationale rassen als Pinot Grigio en Sauvignon Blanc. Ook vind je een kleine hoeveelheid rode wijn voornamelijk van Merlot.
Het veelzijdige Veneto
Als laatste regio van noord Italië direct ook de grootste van het land met 11 miljoen hl; Veneto. Om meteen met de deur in huis te vallen, hier ligt het 205ha grootte Prosecco DOC gebied (wat ook nog deels doorloopt in Friuli Venezia Giulia). Prosecco DOC is goed voor maar liefst 440 miljoen flessen mousserende wijn dat bij het grote publiek geliefd is. De productie methode van Prosecco is hier reeds uitgebreid aan bod gekomen. Nu zijn er veel voor- en tegenstanders van Prosecco, maar neemt niet weg dat het een alleraardigste bubbel is. Binnen Prosecco DOC ligt het Valdobbiadene Asolo DOCG wat 80ha omvat en zo’n 100 miljoen flessen voortbrengt. Deze mousserende wijn is van nog betere kwaliteit als Prosecco. En binnen Valdobbiadene Asolo vinden we dan nog Conegliano Valdobbiadene Superiore DOCG.
Naast Prosecco komen hier nog meer topwijnen vandaan. Met in totaal zo’n 26 DOC’s en DOCG’s is zijn regiogebonden wijnen hier goed vertegenwoordigd. De streek kan je opdelen in drie delen. In het noordwesten aan de voet van de alpen, nabij het Gardameer vinden we het koelere alpine klimaat. Hier komen de verfrissende witte wijn van Bianco di Custoza DOC en Garda DOC maar ook de lichte verfijnde rode wijnen van Bardolino DOC en de iets robuustere Bardolino DOCG rondom het Gardameer. Deze wijn is een blend van Corvina en Rondinella en kenmerkt zich door haar rode kleur met een neus van kersen. Mooie volle wijn met weinig tannine. Heerlijk voor op het terras.
De magistrale Valpolicella
Ten oosten van het Gardameer en ten noorden van de staf Verona ligt de Valpolicella streek. Hier komen de Valpolicella Classico DOC, Valpolicella Ripasso DOC, Amarone della Valpolicella DOCG en Recioto della Valpolicella DOCG vandaan. Al deze magistrale wijnen zijn een blend van Corvina, Corvinone, Rondinella en Molinara maar de methodes zijn anders.
De Classico is een robijnrode wijn met levendige tonen van rode bessen, bramen en viooltjes. Het zijn altijd wijnen met een mooi balans, verfijnde zuren en geen overheersende tannine.
De Ripasso is eigenlijk een blend van twee wijnen; de Classico en de overgebleven gist restanten van de Amarone (amarone pommace). Door deze samen te voegen gaat de wijn een tweede keer vergisten die het alcohol percentage verhoogt. Maar ook de tannine stijgt en de wijn krijgt meer kleur, smaak en textuur. Je kan zeggen dat dit een voordelig zusje van de Amarone is.
Wat dacht u van Ugolini Monte Solane Valpolicella Ripasso. Tenute Ugolini is een oude boerderij met 22ha wijngaarden en 0.7ha aangeplant met olijfbomen. De Monte Solane wijngaard ligt op een hoogte van 650 meter rond San Giorgio di Valpolicella.
De wijn wordt geperst op de dag van de oogst om een elegante frisse wijn voort te brengen. In maart vindt een tweede vergisting plaats door Amarone wijn toe te voegen. Dit voegt structuur en smaak toe. Vervolgens vindt de 20 maanden rijping in kleine frans eiken vaten plaats.
Dit levert een intense robijnrode wijn met aroma’s van rijp rood fruit, zwarte peper, tabak en cacao. Verder bespeur je aangename geur van balsamico azijn en mediteraanse kruiden. Kortom een warme, uitgebalanceerde wijn van hoge kwaliteit met een zeer aangenaam lange afdronk!
De bijzondere Amarone della Valpolicella en Reciotto
Dan komt dus de Amarone della Valpolicella DOCG. Deze duurdere zus kost al snel €50 tot €90! De reden? Simpel, de druiven drogen gemiddeld 120 dagen voordat deze geperst worden. Het sap is dus geconcentreerder, rijker van smaak en je hebt meer druiven nodig om een fles te vullen. Deze methode heet appassimento. Ze heeft een gemiddeld hoge zuurgraad, hoog alcohol en is echt een zware wijn. Vol van kersen, vijgen, amandelen, chocolade. Heerlijk bij hertenbiefstuk of een plankje van gerijpte kazen.
Tenslotte de Reciotto. Deze volgt hetzelfde appassimento proces als Amarone, maar is vergist tot een zoete wijn in tegenstelling tot de Amarone. Naast deze magistrale wijnen van Valpolicella is hier nog meer moois, wat dacht je van Soave!
Fantastische witte Soave
Ten oosten van Valpolicella vinden we Soave DOC, het thuis van de fameuze witte wijn van Garganega en Trebbiano druiven. Daar waar de Soave DOC zich bevindt op de vlakte van de Po, heb je Soave Classico DOC en de Soave Classico Superiore DOCG aan de voet van de alpen. De wijnen kenmerken zich door de lage zuurgraad en boeket van witte bloemen, amandelen, citrus, perzik en honing. Minder bekend is de Recioto di Soave DOCG, wat een zoete dessert wijn is.
Het tweede gebied is centraal Veneto; dit is meer de Po vlakte en omliggende heuvels (waar de betere wijn vandaan komt). Dit kan je zien als de massaproductie in de regio alsmede het gebruik van internationale druivenrassen. Hier vind je onder andere IGT Veneto waar onze Neropasso vandaan komt. Een wijn gemaakt van deels appassimento druiven waardoor deze licht zoet is en heerlijk weg drinkt.
Tenslotte in het uiterste noordoosten vinden we Piave DOC. Hier regeert de eerder genoemde Prosecco gemaakt van de Glera druif.
Conclusie
In deze tweeluik over noord Italië hebben al veel soorten wijn de revue gepasseerd en is enorm veel te vertellen over deze regio. Eigenlijk hebben we alleen het topje van de ijsberg besproken. Zeker met de magistrale wijnen uit Valpolicella en het moois uit Soave bijvoorbeeld. Zoals zo vaak met Italië, je zal er naar toe moeten gaan om het echt te ervaren. Vaak zijn wijnen internationaal niet verkrijgbaar, maar er is zoveel moois te ontdekken hier!
Deze site maakt gebruik van cookies, zodat wij je de best mogelijke gebruikerservaring kunnen bieden. Cookie-informatie wordt opgeslagen in je browser en voert functies uit zoals het herkennen wanneer je terugkeert naar onze site en helpt ons team om te begrijpen welke delen van de site je het meest interessant en nuttig vindt.
Strikt noodzakelijke cookies
Strikt noodzakelijke cookie moet te allen tijde worden ingeschakeld, zodat we je voorkeuren voor cookie instellingen kunnen opslaan.
Als je deze cookie uitschakelt, kunnen we je voorkeuren niet opslaan . Dit betekent dat elke keer dat je deze site bezoekt het nodig is om cookies weer in te schakelen of uit te schakelen.
