Mousserende wijn Archieven

30 januari 202430 januari 2024

Sensationeel Mosel

Enige tijd geleden hebben we de Moezel of Mosel al geïntroduceerd in onze blog. Maar naar aanleiding van een webinar bij Wine Scholar Guild wil ik de Mosel toch nogmaals onder de aandacht brengen vanwege de zeer steile hellingen die sensationeel en adembenemende uitzichten geven. Om te beginnen de rivier de Mosel (of Moselle zoals men de rivier in Frankrijk en Luxemburg noemt) ontspringt bij de Col de Bussang in de Vogezen. Ze slingert door Frankrijk en Luxemburg voor ze in Duitsland arriveert en uiteindelijk bij Koblenz in de Rijn stroomt. De Mosel rivier is 531km lang waarvan 231km in Duitsland kronkelt. De wijngaarden liggen aan weeszijden van de rivier, voor optimale exposie juist omdat de rivier zo kronkelt. De regio het tegenwoordig Mosel, uit commerciéle overwegingen, maar tot 2013 was dit Mosel, Saar, Ruwer vernoemd naar de drie rivieren die door het wijnbouwgebied kruisen.

Wijnbouw gaat hier ver terug. De Weingut der Vereinigten Hospitien in Trier dateert uit de 7^e eeuw, maar de wijncultuur gaat terug naar de Kelten maar vooral de Romeinen hebben deze cultivering verbeterd.

Geologie van de Mosel

Het wijnbouwgebied ligt tussen twee middelgebergten: Hunsrück en Eifel in het Rheinisches Schiefergebirge. Het klimaat in deze vallei is warmer met een optimale regenval. We vinden hier vooral leisteen, schelpkalksteen, mergel en kalksteen terwijl de valleibodem vooral puin, grind en zandafzettingen kent. Hoewel de bodemopbouw enorm uiteenlopend is, overheerst vooral leisteen.

In de Mosel liggen 14% van de wijngaarden op steile (30%) tot zeer steile (50%) heuvelruggen, waardoor hier uitsluitend handmatig gewerkt kan worden (en zelfs dat is niet altijd even veilig). Gelet op het koele klimaat, spelen deze steile hellingen een belangrijke rol. Vooral in het voorjaar kan het erg koud zijn, met vorst risico. De kou zoekt altijd zijn weg naar het laagst gelegen punt, dus de koude lucht gaat door de wijngaard naar beneden, waardoor de warme lucht omhoog geduwd wordt (thermische beweging).

Daarnaast heeft deze beweging als gevolg dat er minder bewolking ontstaat en dus meer direct zonlicht voor de druiven. Voor optimale zoninval worden wijnstokken verticaal opgebonden waardoor de plantdichtheid hoger is. De warme stijgende lucht kan daardoor beter door de wijngaard gaan, meer zonlicht in de wijngaard, maar ook vermindert deze opbinding de risico op ziektes en schimmels. Erosie is een belangrijk risico voor de wijngaarden. De neerkomende regen wordt snel opgenomen door de bodem, doordat de leisteen open is en regen er makkelijk doorheen in de onderliggende bodem doordringt. Het bladbeheer heeft ook een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Bladbeheer richt zich nu op meer lucht door de wijngaard maar tevens bescherming tegen de zon die steeds intenser wordt.

Steile wijngaarden

We vinden hier de steilste wijngaarden van Europa en mogelijk zelfs van de wereld, iets wat de Mosel zo sensationeel maakt. Mosel is hoewel niet de grootste in Duitsland met 9.000ha, is het wel de meest bekende wijnregio. De grootste is Rheinhessen met een kleine 28.000ha. Wat erg opvalt in Duitsland is dat de wijnregio’s allemaal liggen aan de oevers van rivieren. Dit is geboren uit noodzaak omdat in het koele klimaat zoals Duitsland dat kent, de reflectie van het water de wijngaarden opwarmt. De meest bekende wijngaard is Bernkasteler Doctor, in het dorpje Bernkastel. De steilste wijngaard is Bremmer Calmont wat de steilste wijngaard van Europa is. Het omvat ongeveer 54ha aan wijngaarden en kent meerdere eigenaren. Kilian Franzen, eigenaar van Weingut Franzen heeft 1.5ha in beheer op de Bremmer Calmont. De wijngaard heeft een hellingshoek van maar liefst 65 graden en staat aangeplant met 85+ jaar oude stokken.

Levert wijngaarden van steile hellingen betere wijn dan van een vlakke wijngaard? Dat is een interessante vraag en moet ook in het kader van locatie gezien worden. Steile wijngaarden in koele klimaten leveren zeker bij aan de kwaliteit van de wijn. Terwijl op de vlakte de wijnen minder uitgesproken zijn. Dit heeft te maken met betere zonexposie. Echter met de klimaatopwarming zien we ook dat de steile wijngaarden.

Riesling

Riesling is de meest aangeplante druivensoort met 63% aanplant in 2022. Mosel is een echte witte druivenstreek, waar blauwe druiven slechts voor 10% te vinden zijn (en dan met name Pinot Noir ofwel Blauburgunder). Riesling is een “edel” druivenras in Duitsland. Dat wilt zeggen dat het wordt gerekend tot de allerbeste druivenrassen met een constante hoge druivenkwaliteit. Het vindt haar oorsprong in een kruising tussen Gouais Blanc en een wilde druiven variëteit (Vitis Sylvestris). Waar de naam vandaan komt is onbekend. Mogelijk van het Duitse woord “Rus” wat vrij vertaald “donker hout” betekent en een verwijzing is naar het donkerkleurige hout. Een andere theorie is de verwijzing naar “verrieseln”, wat refereert naar het vroegtijdig vallen van de bloemen en druiven door slechte bevruchting of koele natte weersomstandigheden.

Kenmerken Riesling

De eerste keer dat er over Riesling is geschreven was 13 maart 1435 in Rheingau. Maar waarschijnlijk bestaat ze al veel langer. Typische kenmerken van Riesling is dat het hout hard van structuur is en goed tegen vorst bestand is. Ze kan makkelijk -15C aan. De druif ontluikt laat om zich zo te beschermen tegen vorst. De druiven rijpen langzaam, maar de druiven kunnen lang blijven hangen. Van bloei tot pluk gaan er wel 120 dagen overheen, wat bijzonder lang is. Maar de druif heeft dit nodig om het sensationeel en delicate aroma van deze Mosel druif te ontwikkelen.

Natuurlijk is Riesling vatbaar voor noble rot ofwel Botrytis, om weelderige zoete wijnen te maken. Doordat de druif een heel hoge zuurgraad heeft en hoog suikergehalte, kan de wijn prima weggelegd worden. Wanneer je Riesling echt lang weg legt – denk aan 100 jaar – dan heb je natuurlijk geen frisse fruitige aroma’s meer, maar denk aan gember en karamel.

Riesling is een druif die zeer gevarieerde wijnstijlen kan voortbrengen, van mousserend tot weelderig zoet. Kabinett en Spätlese wijnen zijn vaak heel licht in alcohol, denk aan 7.5 tot 8.5%. Kabinett zijn zeer lichte toegankelijke wijnen. Terwijl Spätlese iets meer diepgang hebben en beter zijn om te serveren naast gerechten. Aan het andere eind van het spectrum vinden we Trockenbeerenauslese. Deze is gemaakt van druiven die volledig zijn aangetast door Botrytis en zijn daardoor helemaal ingedroogd. Van 1ha wijngaard (en dus ongeveer 10.000 stokken) komt ongeveer 100 liter sap, wat meer te vergelijken is met siroop. Door het hoge suikergehalte is het ook erg lastig om fermentatie op gang te krijgen. Dit zijn zeldzame, bijzondere wijnen die zelden buiten Duitsland te vinden zijn.

Mousserende Riesling

Hoewel mousserende Riesling gemaakt is volgens de traditionele methode met 2^e vergisting op fles, net als champagne, kan je de wijnen toch niet vergelijken. Simpel omdat Riesling veel fruitiger en overheersender is dan de Pinot familie die de basis vormen voor champagne.

Snelgroeiend Pinot Noir

De eerste documentatie van Pinot Noir was in 884 na Christus nabij de Bodensee. Pas in de 19^e eeuw arriveerde de Pinot Noir, of Blauburgunder, in de Mosel. Echter deze druif werd vervolgens door het Nazi-regime verboden in 1933, omdat de Nazi-leider voor het Moselgebied een liefhebber van witte wijn was. Dit verbod duurde tot maar liefst 1986, doordat men deze wet was vergeten. Maar inmiddels is het enorm in opmars en vinden we hoge kwaliteit Pinot Noir wijnen in de Mosel. Er staat ongeveer 430ha (2022) aangeplant en er wordt gezegd dat er inmiddels zelfs ruim 800ha beschikbaar is!

Tips!

Het is bekend dat Mosel wijnen zeer duur kunnen zijn. Daarom hebben wij een aantal tips voor u gezocht voor meer betaalbare wijnen in de categorie tot zo’n €30.

Schloss Lieser

Probeer eens de wijn van Schloss Lieser. Deze, voor top Mosel begrippen, heeft een zeer schappelijke prijs van onder €20. De Riesling Trocken is een evenwichtige wijn met een elegante karakter. Mineraaltonen met nuances van o.a. perzik, peer, watermeloen en kumquat. In de afdronk een accent op grapefruit en nuances van kruisbes. Een pure elegante smaak. Heerlijk voor nu maar zoals met alle kwaliteits-riesling zijn de zuren zo mooi dat deze ook gerust aantal jaren kan kelderen maar waarom zou u dat doen want dit is een zeer uitnodigende wijn.

Markus Molitor

Een andere aanrader is Makus Molitor, die sensationeel mooie wijn maakt in de Mosel. Naast Kabinett (dus droge wijnen) maken ze ook geweldige spätlese. Wijn gemaakt van laat geplukte druiven dus. Deze hebben een hogere suikergehalte en zijn dus zoeter. Prijzen variëren van €15 voor Kabinett wijnen tot €30 voor spätlese.

Clemens Busch

Weingut Clemens Busch is een pionier in de Mosel als het gaat om biodymische wijnbouw. Dit is bijzonder uitdagend in een koel klimaatgebied. Het Weingut heeft 18ha onder beheer met name in Mariënburg. In 1976 stopte Clement met het gebruik van pesticiden en in 1984 is het Weingut helemaal overgeschakeld naar biologisch wijngaard management. In 2005 zijn ze overgegaan naar biodynamisch met Europese certificering.

De meeste wijnen worden droog gevinifieerd en zijn rijk, complex en vaak krachtig. Ze verouderen heel mooi en winnen aan complexiteit en textuur. Maar ook de zoete en edele zoete wijnen van het landgoed zijn indrukwekkend en behoren tot de beste wijnen die overal aan de Moezel worden gemaakt.

Leuk detail, de kleur van de capsule op de flessen geeft het type leisteen aan (blauw, grijs of rood) van de wijngaard waaruit elke wijn komt.

2 mei 20232 mei 2023

Groot wijn potentie in Tasmania

Tasmania is een eiland dat net onder Victoria ligt in het zuidoosten van Australië. Hoewel Tasmania maar een relatief klein eiland is (net iets groter dan Nederland), is het groot in faam als het gaat om wijn. Het eiland kent slechts één geografische indicatie, GI Tasmania. Desondanks zijn er verschillen op het eiland. De wijn potentie is groot en groeiende in Tasmania. Net als de overbuur Mornington Peninsula en Yara Valley zijn de toonaangevende druivenrassen de koele klimaat minnende Pinot Noir en Chardonnay.

Maar eigenlijk is Tasmania het beste te vergelijken met de wijnen afkomstig van Nieuw Zeeland. Zowel qua het koele klimaat – Tasmania ligt op dezelfde hoogte als het noordelijke deel van het Nieuw Zeelandse Zuidereiland – als qua keuze van de druivenrassen. We zien dan ook een gestage toename van Sauvignon Blanc, Riesling en Pinot Gris. Terwijl Cabernet Sauvignon, Cabernet Franc en Merlot achterblijven. Shiraz staat hier nauwelijks aangeplant wat een duidelijke afzetting is tegen het de rest van Australië.

Omdat de goudkoorts toesloeg in 1860, kwam de wijnproductie tot een halt. Ook werd in dezelfde tijd een wet aangenomen die de productie van alcohol verbood. Dit duurde tot 1950, waarna de wijnproductie langzaam opschroefde. Echter het zal nooit een kwantiteitsgebied zijn, de focus ligt meer op kwaliteit en dat is te merken! In 1990 werden nieuwe wijngaarden aangelegd en kende het eiland zo’n 90 producenten waar uiteindelijk slechts 20 echt wijn produceerden met beperkte oplage. In 2003 was er nog 800ha waar dit nu is gegroeid naar 2.100ha. Vandaag de dag zijn er ongeveer 250 producenten maar slechts 10% hebben meer dan 10ha grond. De wijn is zeer beperkt verkrijgbaar buiten het eiland.

Klimaat en bodem

Het klimaat wordt in grote mate beïnvloed de westenwinden die vanaf de zuidelijke oceanen veel regen met zich meebrengen. Eigenlijk past een tropisch regenwoud veel beter bij dit natte klimaat dan wijnteelt. Echter de westkust krijgt vele malen meer regenval dan het noorden of het oosten. Sterker nog, het oosten rond de hoofdstad Hobart, is één van de droogste regio’s in Australië. Het is daarom dat de wijnregio’s zich voornamelijk in het oosten en noorden hebben gevestigd waar een gematigder zeeklimaat heerst. Eigenlijk kan je het klimaat vergelijken met Champagne of Chablis in Frankrijk. Er valt voldoende regen gedurende het groeiseizoen en door de zuidelijke ligging profiteren de wijngaarden van veel zonuren.

De bodem is zeer gevarieerd tussen de verschillende regio’s. In Derwent Valley is het overwegend zanderig. Coal River Valley kent een veenachtig alluviale en zanderige humusgrond. Daar waar Pipers River een vrij diepe drainerende brokkelige bodem kent terwijl Tamar Valley een grindachtige basalt op klei- en kalksteenbasis heeft.

Wijnregio’s

We vinden hier maar liefst 8 verschillende regio’s. Echter Tasmania kent niet dezelfde classificatie als Australië; er is slechts één regio. Tasmania is niet te vergelijken met enig andere regio in Australia. In nagenoeg alle regio’s worden zowel witte als rode wijn geproduceerd. Rode wijn voert wel de boventoon. Ook mousserende wijn is geen onbekende en met Louis Roederer’s interesse zal de wijn potentie zeker groot gaan groeien in Tasmania.

Hoewel Pinot Noir de grootste aanplant in 2022 geniet, ongeveer 47%, is de productie vooral wit. Dit ligt in het feit dat de druiven gebruikt worden voor de productie van mousserende wijn. Mousserende Tasmaanse wijn is 37.5% van de productie. Terwijl witte tafelwijn 32% omvat. De productie van 2022 was 13% lager dan 2021 dankzij klimatologische uitdagingen. Ook was er overlast van bosbranden. Echter de prijzen zijn premium, wat veel goed heeft gemaakt voor de producenten.

Noord Tasmania

Tamar Valley is met ruim 30% de grootste bijdrager, de wijngaarden liggen aan weerszijde van de rivier de Tamar. Maar vooral de wijngaarden op de oostelijke oever liggen op vlakker land en heeft feller zonlicht. Wat de druiven niet goed doet. Er zijn 32 wijngaarden die zich vooral op Pinot Noir en Chardonnay richten. Het heeft een lange wijn geschiedenis die teruggaat naar het midden van de 19^e eeuw.

Het klimaat vertoont overeenkomsten met de Côte d’Or. De maritieme invloeden zijn afkomstig van de noordelijk gelegen Bass Stait, wat Tasmanië scheidt van het “mainland” Australië. De wind koelt over deze straat en geeft de wijngaarden een ideale warmte. Met 14% van de productie komt Pipers River Valley op een 3^e plaats. Het is hier nog iets koeler dan in Tamar Valley en is meer vergelijkbaar met Champagne streek. Deze twee streken zijn wel de belangrijkste wijnstreken van Tasmania en het grootste verschil tussen de twee is dat Tamar vooral stille wijn voortbrengt, terwijl Pipers River vooral mousserende wijnen produceert. Terwijl North West slechts 2% van de productie voor haar rekening neemt verspreid over zo’n 15 wijngaarden en North East is verwaarloosbaar.

Zuid Tasmania

In het oosten en zuiden van het eiland vinden we East Coast, Coal River Valley, Huon Valley en Derwent Valley. De drie zuidelijk gelegen regio’s kenmerken zich door meer familie wijngaarden ten opzichte van de noordelijke regio’s. Coal River Valley neemt een belangrijke plaats in met 21% van de productievolume, terwijl East Coast ongeveer 13% inneemt.

Coal River Valley is een weelderig, vruchtbaar gebied van rivieren en landbouwgrond. Wijnbouw en toerisme worden steeds belangrijker voor de lokale economie. De natuurlijke schoonheid van het gebied en de nabijheid van de staatshoofdstad Hobart, heeft het een voor de hand liggende keuze gemaakt voor wijntoeristen. Derwent Valley, aan de westkant van de heuvels met een 9% productie, biedt een vergelijkbare functie. Echter Derwent kouder, natter en meer vatbaar voor vorst dan het oostelijk gelegen Coal River Valley. Huon River tenslotte staat meer bekend om haar appelgaarden dan om haar wijngaarden. Het is dus niet verwonderlijk dat minder dan 1% van de wijnproductie hier vandaan komen. Het langgerekte East Coast staat bekend om haar elegante en crisp wijnen van Pinot Noir, Riesling en Chardonnay. Natuurlijk produceert men hier ook mousserende wijnen.

Wijnvergelijk

Laten we eens gaan kijken naar twee Pinot Noirs, één uit Pipers River Valley in het noorden en de ander uit Coal River Valley in het zuiden van het eiland. Pipers River Valley is over het algemeen iets koeler dan het zuidelijker gelegen Coal River Valley. Omdat deze laatste meer beschermd ligt tussen heuvels en dus het maritieme klimaat minder vat heeft. In Pipers River Valley bereikt de temperatuur ongeveer 28C terwijl in Coal River Valley, hoewel zuidelijker en dus kouder op het zuidelijk halfrond, deze 33C kunnen bereiken. Desondanks is de gemiddelde temperatuur in januari slechts 17.2C.

Dalrymple Pinot Noir

Het domein van Dalrymple is in 1987 opgericht en ligt op de heuvels van Pipers River Valley die uitkijken over de Bass Strait. De wijngaard beslaat slechts 12ha en staat met Pinot Noir aangeplant. Men volgt het fabricageproces van Bourgogne; druiven worden met de hand gesorteerd, gevolgd door koude persing op basis van complete trossen. De vergisting vindt plaats door wilde gisten. Hierdoor behoudt de wijn haar fruitigheid en vergroot de wilde gisten de complexiteit (van zowel het wijn maken als het eindproduct…) Na de fermentatie vindt de schil weking plaats voor het onttrekken van de kleur en tannine. Aan het eind van de fermentatie worden de druiven geperst en vindt de rijping op frans eiken barriques plaats, waar de malolactische omzetting plaats vindt. Waarna de wijn gefilterd en gebotteld wordt. De wijn is veganistisch geproduceerd.

Dit resulteert in een prachtige wijn met een mooie paarse kleur en gemiddelde kleurintensiteit. Het is een bijzonder glas waar je verliefd op wordt.

Het begint allemaal met de geur. Dit is niet zomaar een wijn, dit is fantastisch. Vele geuren komen je neus tegemoet. Je ruikt bosbessen, cranberries en cassis. Maar het vriendelijke, kruidige karakter, waar de Pinot Noir om bekend staat, komt ook duidelijk naar boven in deze wijn. De geur ontwikkelt en er komen complexe geuren ten tonele. Denk aan drop en iets van zwarte olijven.

Ook in de mond komen dezelfde zwarte fruitsmaken naar boven, maar ook aangename zwarte pruimen en olijven. De fruitsmaken worden bijgestaan door een zuivere natuurlijke zuurgraad en verfijnde tannine. Het is een echte delicate en elegante wijn met aan prettige lange afdronk.

Geniet van deze wijn bij eend in madeira-saus en romige champignons. De wijn is o.a. verkrijgbaar bij Slijterij het Genoeghen voor Є 31.95.

Tolpuddle Pinot Noir

Ongeveer 20 minuten vanaf Hobart liggen de wijngaarden van Tolpuddle in Coal River Valley. De regio ligt beschut door de westelijke bergketen waardoor regenval minimaal is – slechts 500mm per jaar. De Tolpuddle wijngaard is aangeplant in 1988 op 20ha grond. De stokken zijn dus inmiddels al 35 jaar oud. Door het koelere en droge klimaat rijpen de druiven langzaam zonder risico op schimmeldruk. En dat is terug te vinden in de rijke wijn.

In het glas toont de wijn zich helder met een lichte robijnrode kleur met ook nog wat paarse reflexen, duidelijk een jonge wijn.

In de neus heerlijk aromatisch geurend naar zoete kersen, aardbeien, iets vanille gebalanceerd met hartige specerijen als nootmuskaat van de houtrijping. Een geweldige zuiverheid en expressie van Pinot Noir met frisse zuren en stevige tannine. Mooi geparfumeerd met een gemiddelde body en verschrikkelijk toegankelijk en onweerstaanbaar met eindeloze verfijnde lengte!

Het is niet voor niets dat wijnkenner James Suckling de 2021 wijn waardeerde met maar liefst 98 (van de 100) punten. Helaas heeft dat ook effect op het prijskaartje. Het is zeker geen goedkope wijn met haar € 65, verkrijgbaar bij Edwin Raben.

Deze wijnen laten echt zien wat het potentie is voor wijn in Tasmania. Maar ja, voor grote wijnen, betaal je vaak ook grote prijzen. En gelet op de kleinschaligheid van de zone en versplintering van de domeinen zullen de prijzen ook niet snel gaan dalen.

22 november 202222 november 2022

Fantastisch mooi gelegen Domein Holset

Onlangs brachten wij het weekend door in zuid Nederland. Gelegen in het fantastisch mooi Zuid-Limburgse heuvelland vinden we het domein Holset. In 2017 is deze oude boerderij omgetoverd tot een mooi wijn domein met adembenemende uitzichten.

Het is een succes verhaal van een lange adem. Reeds in 2008 begon de geschiedenis van dit leuke wijnhuis. In het kleine dorpje Holset, tegen Vaals aan, liepen Marianne Blijdestein en Erik Leferink tegen een vervallen boerderij aan. Beiden hadden geen ervaring in wijn, maar wel een passie en zagen mogelijkheden. Het idee om hier druivenstokken aan te planten was al snel geboren. De bodem is uitermate geschikt voor wijnproductie. De druivenstokken wortelen in een lösslaag vermengt met vuursteen, kiezel, kalksteen en kalksteenachtige stenen.

Ongelooflijk mooi uitzicht Domein Holset — Panorama uitzicht op de wijngaard bij Domein Holset

Nu 5 jaar later vinden we hier fantastische wijnen gelabeld als Domein Holset die, interessant genoeg, alleen mousserend zijn. Op mijn vraag waarom uitsluitend mousserend, kwam het antwoord dat dit met opzet gekozen was om zich te onderscheiden. Dit is ook tot stand gekomen met medewerking van buurman en wijnprofessor Stan Beurskens van de wijngaard St Martinus. Het domein is 13.5ha groot, waarvan slechts 7ha staat aangeplant. De wijngaarden liggen in Holset en Vijlen en staan aangeplant met verschillende druivenrassen; Souvignier Gris, Cabernet Blanc, Johanniter, Chardonnay en Pinot Noir. De keuze voor de eerste drie druivensoorten heeft vooral te maken met de schimmelresistentie van deze druivenvariëteiten. Uiteindelijk zitten we nog steeds in Nederland waar het toch vaak vochtig is. En vochtigheid geeft schimmeldruk wat funest is voor een wijngaard. Daarom zijn ook hybride druivenvariëteiten ontwikkeld die beter bestand zijn tegen schimmeldruk.

Ter vergelijking, in Nederland is er ongeveer 275ha (commerciële) wijngaarden verdeeld over 165 wijnbouwers. De meeste wijnboeren zitten in Gelderland, gevolgd door Limburg. De gemiddelde opbrengst ligt op 7.700hl ofwel 1 miljoen flessen. Tijdens de jaarlijkse Wijnkeuring van de Lage Landen (dus inclusief België) deden 60 wijndomeinen mee en van de 238 ingezonden wijnen waren er 32 mousserend! Dus de populariteit is toch redelijk hoog.

Wat zijn hybride druivenstokken

Maar wat zijn nou hybride druivenstokken? In principe zijn er drie druivenrassen, Amerikaanse rassen (zoals Vitis Labrusca, Vitis Rupestris en Vitis Bicolor), de Oost-Aziatische rassen (zoals Vitis Coignetiae) en de Europese, de West- en Centraal-Aziatische rassen (Vitis Silvestris en Vitis Vinifera). Hoewel deze namen onbekend zijn, is deze laatste ras de meest bekende. Dit is het ras waar de meeste wijnen van gemaakt worden. De bekende druivensoorten Chardonnay, Cabernet Sauvignon, Merlot, Malbec en ga zo maar door vallen onder dit ras. Wanneer variëteiten die tot het Vitis Vinifera ras behoren gekruist worden, spreekt met nog steeds van een Vitis Vinifera (ofwel klassieke) druivenvariëteit. Echter wanneer een Vitis Vinifera variëteit gekruist wordt met een ander ras, spreekt men over een hybride druivenvariëteit, PiWi’s (“pilzwiderstandsfähig”) of “nieuwe druivenrassen”.

Wijn maken van een Vitis Vinifera variëteit blijkt goede wijnen tot stand te brengen. Critici kijken met argusogen naar wijn van niet-Vitis Vinifera. Echter vooral de Amerikaanse soorten hebben één groot voordeel. Ze zijn vele malen beter resistent tegen schimmels als Valse Meeldauw of Phyloxera, omdat deze schimmels reeds in hun natuurlijke omgeving voorkwamen. Het is de Phyloxera plaag die vanuit Amerika met de stoomboten eind 19^e eeuw die het gebruik van PiWi’s bevorderden. Doordat in Europa grote wijnbouwgebieden verzwolgen werden door de Phyloxera plaag, ging met de Vitis Vinifera variëteit enten op onderstokken van een PiWi.

Een ander voordeel is dat PiWi’s van nature meer suikers aanmaken, wat in koel klimaat natuurlijk een groot voordeel oplevert. Aangezien door de mindere zonuren de druiven te weinig suikers en te hoge zuurgraad hebben waardoor er geen kwaliteitswijn mogelijk is. Zelfs biologische teelt is mogelijk. Echter de keerzijde is dat veel wijnbouwers niet overtuigd zijn dat ze tot kwaliteitswijnen kunnen leiden. En dat komt vooral door de merkwaardige muskusachtige aroma die ze aan de wijn geven. Dit “foxy” aroma wordt niet overal gewaardeerd.

Terug naar domein Holset

Maar om weer even terug te gaan naar het fantastisch mooi gelegen Domein Holset. Ze produceert ongeveer 30.000 flessen wijn per jaar, verdeelt over vier series. De mousserende wijn wordt gemaakt volgens de traditionele methode, dus de methode die ze ook in de Champagne gebruiken. De gehele vinificatie gebeurd “in-house”. Dit is uniek in Nederland. In 2020 heeft Domein Holset haar eigen wijnkelder in gebruik genomen in Lemiers. Hier vindt zowel de eerste vergisting plaats als de tweede (fles)vergisting.

De wijnen van Domein Holset hebben de classificatie BOB Mergelland en BOB Vijlen. BOB staat voor Beschermde Oorsprong Benaming wat gelijk is voor het France AOC. BOB Mergelland omvat de streek van Maastricht – Nuth – Vaals – Eijsden. De bodem is opgebouwd met mergel in de diepere lagen en löss als bovenlaag met plaatselijk tertiaire lagen, pleistocene formaties en oude rivierafzetting. Binnen de regels van de BOB zijn alleen Vitis Vinifera variëteiten toegestaan. Vanzelfsprekend zijn er verder nog meer beperkingen die je hier kan vinden.

De BOB Vijlen daarentegen is interessanter. Deze 419ha grootte BOB heeft slechts 2 geregistreerde aanvragers, te weten St Martinus en Domein Holset. De bodem dient een bovenlaag van löss te hebben vermengd met stenen zoals vuursteen, kiezel en kalksteen. En daar verschilt het in met BOB Mergelland waar de bodem meer uit mergel bestaat. Hier zijn naast de Vitis Vinifera variëteiten Chardonnay, Pinot Gris en Pinot Noir, zijn ook PiWi’s toegestaan zoals Johanniter, Solaris, Sauvignon Gris, Cabernet Blanc en voor rood Monarch, Cabernet Cortis, Baron en Pinotin.

Recentelijke uitdagingen

Vorig jaar werd Domein Holset, gelegen op een mooi glooiende heuvel met ongelooflijk uitzicht, geconfronteerd met enorm veel regenval. Waarbij de weg die voor het domein loopt, omgetoverd werd in een niet misverstaande wildwaterbaan. De wijngaard worstelde met de meeldauw die in de wijngaard begon te ontwikkelen als gevolg van de hoge vochtigheid. Bij het domein dachten ze “dit nooit meer!” met als gevolg dat in dit jaar men zich richtte op meer natuurlijke ventilatie in de wijngaard. Door meer bladeren weg te knippen, die het vocht vast kunnen houden, ontstaat meer luchtstroom en dus minder kans dat vocht wordt vastgehouden. Echter een jaar als 2022 had en dan ook niet op gerekend. En een ander risico deed haar intrede. Door de overvloedige zon met hoge UV straling ontstond er zonnebrand op de druiven. Juist omdat de natuurlijke bescherming tegen direct zonlicht (het bladerdek) was weggeknipt.

Tenslotte hadden ze bij Domein Holset één groot voordeel. Doordat men zich alleen richt op mousserende wijnen, moeten druiven vroeg geplukt worden. De zuurgraad moet namelijk hoger zijn dan bij stille wijnen. Hierdoor werd in september, voordat de heftige regen en onweersbuien hun intrede deden, geplukt. Daar waar andere wijngaarden meer schade ondervonden vanwege een latere pluk, waardoor druiven opzwollen, openbarstten of rotten, lagen de druiven van Domein Holset reeds veilig in de wijnkelder.

De wijnen

Zoals aangegeven richt men op kwalitatief hoogwaardige wijnen en tot op heden allemaal single-vintage. Dus de wijn is van één jaargang afkomstig. Domain Holset brengt 4 mooie wijnen op de markt. De Dot, een frisse blend van Johanniter en Cabernet Blanc, de Dame, een single variety van Chardonnay. En verder de Prins, een blend van Sauvignon Gris en Johanniter en tenslotte de Classic welke een klassieke blend is van Chardonnay en Pinot Noir. Wat mij ook erg aanspreekt zijn de stijlvolle ingetogen etiketten.

Dot

De Dot is licht geelgroen van kleur, met een neus van appel, kruisbes munt en een vleugje witte peper. Het is een frisse fruitige wijn dat 24 maanden weggelegd is op gist. En met 12.5% alcohol aan de gemiddelde kant. De mousse is een beetje stevig maar prettig en de wijn heeft een gemiddeld+ zuur. Het is een droge wijn met 4gr per liter dosage. De wijn heeft een mooi balans tussen fruit en zuurgraad, gedragen door de mousse. Heerlijk als aperitief op een zonovergoten dag.

Dame

De Dame doet haar naam eer aan. De druiven worden voorzichtig met de hand geplukt. De wijn rijpt 30 maanden op haar gist en ook kort op eikenhouten barrique (225lt vaten). Ze is licht goudgeel van kleur met een neus van toast, bloemen, citrus en mango. In de mond bespeur je daarnaast een prettige zachte vanille toets. De mousse is zacht en prettig. De wijn heeft slechts 3gr/lt dosage. De afdronk is aangenaam en verfrissend, waarbij de balans tussen fruit en zuurgraad erg goed is, nadat de toast een beetje naar de achtergrond is gegaan. Persoonlijk is dit toch echt wel een favoriet, terwijl mousserende wijnen normaal niet zo aan mij besteed zijn. Hoewel onze eerste keus op de Prins viel om te proeven, werd deze Dame ons als verrassing extra ingeschonken

Prins

De Prins is een stevige blend van Sauvignon Gris (80%) en Johanniter (20%). De wijn rijpt 36 maanden op haar gist. Deze wijn heeft een krachtige uitgesproken bubbel, is goudgeel van kleur. In de neus bespeur je vooral perzik en abrikoos met een vleugje kruidigheid. Het is een droge wijn met slechts 2gr/lt dosage. Persoonlijk vond ik de afdronk wat kort.

Classic

Afkomstig van de kalkrijke bodems in Voerendaal vinden we de Classic van Holset. Deze valt niet onder de BOB Vijlen of BOB Mergelland, maar kent de classificatie BOB Limburg. Het is een Brut Nature, wat wilt zeggen dat er geen suiker is toegevoegd aan deze wijn (0 gr/lt dosage). De wijn is gemaakt van 70% Chardonnay en 30% Pinot Noir en kent een diepe goudgele kleur met een koperen gloed. In de neus kan je rood fruit, tonen van citrus fruit en hazelnoot bespeuren. Terwijl in de mond naast deze aroma’s ook de vanzelfsprekende toast of brioche te herkennen valt door de autolyse van de 36 maanden gistrijping. Het alcohol percentage is iets bovengemiddeld met 13% wat ook terug te merken valt in de volle body van de wijn. Natuurlijk is het genieten om deze wijn zo te drinken, maar ook naast een zalmgerecht misstaat deze wijn niet.

18 oktober 20221 november 2022

Prachtig mooie eilanden wijn van droog tot zoet

In de Egeïsche Zee tussen Griekenland en Turkije vinden we vele eilanden waar ook prachtig mooie wijn vandaan komen. Hoewel op de eilanden gedurende enkele duizenden jaren wijn wordt geproduceerd, zijn het vooral de Samos wijnen die weelderig zoet zijn en droge mineraalachtige Santorini met haar wijn die mineraalachtig droog zijn, die wijd bekend staan.

Echter op veel van de prachtig mooie eilanden produceert men de zoete maar verfrissende wijn op basis van Malvasia. Vooral tijdens de Venetiaanse overheersing op Paros, Rhodos en Kreta in de Middeleeuwen werden deze wijnen over heel Europa geëxporteerd. Door de daarop volgende Ottomaanse overheersing zakte deze markt echter flink in. De Ottomanen (Turken) mogen weliswaar vanuit religieuze overweging geen alcohol drinken, maar geheel verbieden deden ze ook niet.

Stabiel klimaat

Het mediterrane klimaat is zeer mild en droog. De stevige noorden en zuiden winden teisteren de wijnbouw. Om deze reden worden de wijnstokken laag bij de grond in een gobelet-stijl getraind om deze invloeden te verminderen. Deze wind draagt ook bij aan het verlagen van de effecten van de warme zonneschijn en verlengen de rijpingsperiode. Hierdoor behouden de druiven hun zuurgraad en kunnen ze complexe aroma’s ontwikkelen. De wijngaarden op de vele verschillende eilanden hebben één ding gemeen; ze liggen allemaal vlak bij zee en genieten van een overvloedig aantal zonuren tijdens het groeiseizoen.

De meeste wijngaarden liggen op onvruchtbare vulkanische bodem op de steile terrassen die uit de bergen zijn gesneden. Deze terrassen staan bekend onder de naam pezoules en helpen de erosie in de bodem te verminderen en weinige water dat valt vast te houden. Door de arme bodems, kent de druivenstok een lagere groeikracht waardoor de bladerengroei vermindert. Hierdoor concentreert de druivenrank zich op de voortplanting en dus concentratie van hoogwaardige druiven.

Er zijn maar liefst 42 verschillende druivensoorten toegestaan, veelal inheemse soorten. Maar vooral de witte Assyrtiko en Athiri en de rode Mandilaria en Fokiano zijn zeer geliefd op de eilanden. De wijnen zijn droog en zoet wit en rosé. Tevens vinden we hier mousserende wijnen.

Classificaties in een vogelvlucht

Wijn van prachtig mooie Griekse eilanden

Er zijn maar liefst 9 PGI’s en 8 PDO’s verdeeld over de vele eilanden. En alle eilanden produceren wijn onder de classificatie PGI Egeïsche Zee. De PDO’s zijn op de bekende eilanden; Limnos, Samos, Paros, Santorini en Rhodos.

Limnos

Net ten zuiden van Grieks Macedonië ligt het eiland Limnos. Uit kloosterarchieven blijkt dat wijnbouw dateert uit de Byzantijnse periode. Sinds 1982 vinden we onder de naam PDO Muscat van Limnos witte wijn die weelderig zoet is van Muscat d’Alexandrie. Deze zijn gemaakt volgens de vin doux naturel stijl. Ook kom je de vermelding Grand Cru tegen. Dat mag onder de voorwaarden dat alle druiven van de één wijngaard afkomstig is met beperkte opbrengst per hectare. De droge witte wijnen komen op de markt onder de naam PDO Limnos en is ook van de Muscat d’Alexandrie. De wijngaarden liggen vooral in het centrale en zuidelijke deel van het eiland, goed beschermd tegen de stevige noordelijke winden. De temperaturen zijn hier net iets lager dan op het vaste land.

Vanaf 2011 zijn er ook droge rode wijnen van Limnio beschikbaar. Deze staan lokaal bekend onder de naam kalampaki. Wijnen gemaakt van deze druivenvariëteit hebben een interessante, frisse smaak, een kleur van gemiddelde diepte, elegante aroma’s die zowel de neus als de mond stimuleren, gedomineerd door tonen van verse kruiden en rood fruit. In de mond hebben ze een gemiddelde tot hoge zuurgraad, knapperige tannine en ongeveer 12,5-13% alcohol. Ook gebruikt men Limnio om versterkte zoete wijnen te produceren, deze zijn een blend van 90% Limnio en 10% Muscat d’Alexandrie.

Vanwege de gunstige klimatologische omstandigheden, zijn veel van de wijnen biologisch gecertificeerd. Saillant detail is dat er meerdere regio’s zijn die refereren naar de Muscat druif. Echter Limnos is de enige regio die gebruikt maakt van Muscat d’Alexandrie. In de andere regio’s staat Muscat Blanc à Petit Grains.

Historisch produceerde Limnos meer rode wijn dan witte. Pas in de jaren 1900 werd de Muscat geïntroduceerd. Doordat deze druif zo goed aansloeg met het lokale terroir, overschaduwde de Muscat druif alle andere druivensoorten.

Mooi Samos

Op één van de mooiste Griekse wijnzones vinden we PDO Samos. De meeste wijngaarden vinden we aan het noordelijke deel van het eiland. De wijngaarden liggen vooral op stenen terrassen rondom de berg Karvounis en de noordoostelijke helling van de berg Kerki. De hoogten kunnen oplopen tot wel 900m om het warme klimaat te temperen. Het aanzienlijke verschil tussen dag- en nachttemperatuur vertraagd de rijping wat ten goede komt aan de zuurgraad en de aroma ontwikkeling.

Tot 2016 was de Unie van Wijnbouwcoöperaties van Samos de enige producent en heeft de weelderig zoete wijn van Samos internationaal op de kaart gezet. De enige toegestane druivenras is Muscat White, beter bekend als Muscat Blanc à Petit Grains en lokaal als Moschata Aspro. Van de ongeveer 1.400ha wijngaarden, staat 98% aangeplant met deze druivensoort.

De wijnproductie op Samos gaat terug naar de 5^e eeuw voor Christus. De beroemste periode is echter de 19^e eeuw toen Europa geteisterd werd door phylloxera. De West Europeanen keken naar de zoete Griekse Muscats en in het bijzonder naar Samos.

De zoete wijnen kunnen gemaakt worden volgens het principe van Vin Naturellement Doux (zongedroogde druiven), Vin Doux Naturel of Vin Doux zijn. De Vin Naturel Grand Cru is afkomstig van wijngaarden die op 400m of hoger zijn aangeplant.

Paros

Centraal gelegen in de Egeïsche Zee vinden we het eiland Paros, dat onderdeel is van de Cycladen-eilandenketen. Op dit winderige, door bergen gedomineerde eiland vinden we vooral de Monemvasia-druivensoort. Hoewel deze vaak wordt aangezien als Malvasia Bianco, is onlangs uit DNA onderzoek gebleken dat er geen relatie is tussen de twee soorten. Wat bijzonder is, is dat phylloxera zich nooit heeft genesteld op Paros. Hierdoor vinden we hier zeer oude en diepgewortelde wijnstokken.

Alle wijngaarden op het eiland vallen onder de PDO Paros die in 1981 in het leven is geroepen en zowel rode als witte wijnen kent.

Monemvasia is de enige witte druivensoort van het eiland. Witte wijnen geclassificeerd onder de Paros PDO-appellatie moeten 100 procent Monemvasia zijn. Ze zijn meestal knapperig en droog van stijl. In 2011 is de Malvasia Paros PDO geïntroduceerd als classificatie voor zoete wijn van minimaal 85% zongedroogde (Vin Naturellement Doux) Monemvasia en maximaal 15% Assyrtiko. Deze wijn moet minimaal 24 maanden op houten vaten rijpen voordat ze gebotteld mogen worden. Verwarrend genoeg verwijst de PDO naam naar Malvasia, waar dit niet de druif betreft maar de wijnstijl. In de Middeleeuwen tijdens de Venetiaanse overheersing produceerde de Egeïsche Zee regio een populaire zoete wijn onder de naam “Malvasias Oenos”. De beide namen Malvasia en Monemvasia zijn afgeleid van de havenplaats Monemvasia op het schiereiland Peloponnesos.

PDO Paros is de enige Griekse classificatie die een rode wijn toestaat die een blend is met een witte druivensoort. Om de onstuimigheid van de rode Mandilaria in balans te brengen, blendt de wijnmakers van Paros deze met de witte Monemvasia.

Oud Santorini

Santorini is het meest zuidelijke eiland van de Cycladen-groep. Het eiland is geologisch gezien het overblijfsel van een oude vulkanisch kegel waarvan de uitbarsting de kliffen en lagune creëerde. Het eiland staat bekend om haar frisse droge witte wijnen en zoete vinsanto van Assyrtiko. Maar produceert ook rode wijn van Mandilaria en Mavrotragano.

Rijke Santoriaanse geschiedenis

De wijnbouwgeschiedenis op Santorini gaat terug naar 1653 voor Christus. In dat jaar had een vulkaanuitbarsting de stad Akrotiri onder as begraven en opgravingen hebben bewijs opgeleverd dat in die tijd er een bloeiende wijnbouw activiteit bestond. Drie eeuwen later heeft men opnieuw druivenstokken aangeplant op dit eiland. En dankzij het hoge zandgehalte in combinatie met het weinige klei en organische materiaal in de bodem (met als gevolg veel mineralen), overleefden de wijnstokken de phylloxera plaag in de 19^e eeuw. Hierdoor vinden we hier wortelstokken die ouder dan 300 jaar zijn!

Klimaat

Tijdens het groeiseizoen kent Santorini nagenoeg geen regenval. Daarnaast teisteren sterke warme westenwinden het eiland. Om die reden traint men de wijnstokken in een spiraalvormige kroonachtige vorm, zogenaamde “mand” wijnstokken die beter bestand zijn tegen deze winden. Het hete droge klimaat geeft als gevolg een lagere opbrengst, maar wel van hoge kwaliteit met veel suiker en zuren.

Diverse Wijnstijlen

De wijnstijl voor droge witte wijn op Santorini is verfrissend, fris en aromatisch. Deze minerale en citrus geurende wijnen worden voornamelijk gemaakt van Assyrtiko, met een beetje Athiri en Aidani. Wanneer ze op eikenhout rijpen zijn ze nog complexer met een vleugje van noten en kruiden. De meest complexe wijnen zijn Nykteri, gemaakt van overrijpe druiven. Deze rijpen 3 tot 10 maanden op vat. Ze zijn genoemd naar “de hele nacht werken” omdat ze traditioneel ’s nachts worden geoogst om complicaties te voorkomen die wel ontstonden wanneer de druiven bij dag werden geoogst. Het verschil tussen Nykteri en gewone Santorini is dat deze wijnen rijker zijn met aroma’s van tropisch fruit en kamperfoelie.

Zoete Vinsanto is misschien wel de belangrijkste bijdrage van Santorini aan de wijnwereld. Deze rijke dessertwijn combineert zuurgraad en intense zoetheid met aroma’s van gedroogde citrusschil, vijgen, abrikozen en toffeepudding. De naam Vinsanto kan worden teruggevoerd tot de 16e eeuw, toen wijn werd geëxporteerd van het eiland in vaten gemerkt als wijn (vin) uit Santorini (Santo). Hoewel het vaak verkeerd vertaald wordt als “Heilige Wijn”, is het heel anders dan het Italiaanse “Vin Santo”. In 2002 verleende de Europese Unie Santorini exclusieve rechten op de naam “Vinsanto”, hoewel Italië nog steeds “vin santo” mag gebruiken.

Tenslotte de rode wijn van Mandilaria en Mavrotragano zijn diep rood van kleur, met zachte tannine en fruitige aroma’s. Vaak hebben ze iets van rokerigheid en overrijp fruit. Sommige mensen associëren deze wijn met de Italiaanse Amarone-stijl.

Beroemd Rhodes

Rhodos is zo niet het meest beroemde eiland in Griekenland en ligt slechts op 20km afstand van Turkiye. De vondst van amforen die uit de 7^e eeuw voor Christus afkomstig zijn, levert bewijs dat de wijncultuur hier reeds 2.400 jaar oud is. Een andere bijzonderheid was dat ten tijde van de Ottomaanse heerschappij Rhodos specifiek goedkeuring kreeg om wijn van Malvasia te blijven verhandelen.

Vandaag de dag omvat dit slechts twee appellaties op het eiland, PDO Rhodos voor rode Mandilaria (lokaal Amorgiano) wijn en droge witte Athiri wijn en PDO Muscat van Rhodos voor zoete witte wijn van de Muscat Blanc à Petit Grains (ookwel Moschato Aspro) in een Vin Doux Naturel stijl of Vin Naturellement Doux (zongedroogde druiven)-stijl. Verder is Rhodos een belangrijke bron van mousserende wijn volgens de tank-methode. De stijl is zeer toegankelijk en charmant met aroma’s van rijp fruit. Tevens zijn er rosé versies die mogelijk tot de beste van de Middellandse Zee gebied behoren.

De berg Attavyros speelt een centrale rol in deze cultuur. Op de golvende hellingen en uitlopers vinden we de meeste wijngaarden. Rhodos heeft één van de droogste en warmste klimaten van Griekenland met haar mediterrane klimaat. Tijdens het groeiseizoen koelt de zuidelijke zeebries met name de hooggelegen wijngaarden op de Attavyros. Op deze hoogte vinden we daarom vooral de Athiri witte druivensoort die laag gesnoeid wordt om bescherming te bieden aan de stevige wind. Deze wind geeft de verkoeling die de rijping vertraagd wat de ontwikkeling van de zuurgraad en aroma’s bevordert. De rode Amgiano staat lager op de uitlopers van de berg aangeplant waar de temperaturen hoger zijn en de fenolische rijpheid bevorderen.

Conclusie

Bijna iedereen kent wel de Samos wijn en Vinsanto wijn van Santorini die heerlijk weelderig en zoet zijn met aroma’s van rijp fruit en mooie zuren. Heerlijk bij lichte fruit gebakjes of gele kazen.

Terwijl de zeer prijzige Santorini wijnen zijn mineraalachtig en droog. En ze zijn rijk van smaak zijn met aroma’s van citrus, gevolgd door abrikoos, mediterrane kruiden en een lichte vanilletoets. Deze wijnen zijn heerlijke bij traditionele Griekse gerechten inclusief lamsvlees. Maar ook quiches, pasta met romige sauzen of stoofpotjes.

De rode wijnen van de eilanden zijn ook goed aan de prijs (20€+) en heerlijk bij de traditionele Griekse vleesgerechten of rijpe gele kazen.

Je blijft gewoon genieten op deze prachtig mooie eilanden, of het nou het uitzicht, de natuur, het eten of de wijn is!

17 november 202022 januari 2023

Wat is het verschil tussen mousserende wijnen?

Je hoort het misschien wel vaker, “het is altijd tijd voor champagne! Er hoeft geen speciale gelegenheid te zijn, met champagne bouw je altijd een feestje”. Maar wat is nou champagne, en wat is cava, prosecco, spumante? Tegenwoordig heb je ook mousserende wijn uit Amerika, Zuid Afrika. Wat is nu het verschil tussen mousserende wijnen, behalve de prijs dan?

Productie van mousserende wijn

Je kan grofweg zeggen dat er vijf verschillende productie methodes zijn voor het maken van mousserende wijnen;

Traditionele methode
Transfer methode
Tank methode
Asti methode
Koolzuurinjectie

Vuistregel is dat de druiven een relatief laag suikergehalte moeten hebben vergeleken met stille wijnen, omdat de tweede vergisting, die de meeste wijnen hun belletjes geven, ook de alcohol verhoogt. Daarnaast moeten de druiven een hoog zuurgehalte hebben vanwege de frisse stijl van de wijn. Echter onrijpe druiven (die hoog zuur hebben), hebben ook de ongewenste groene, plantaardige kenmerken.

Deze vereisten maken het niet makkelijk voor het telen van druiven voor mousserende wijn. Het klimaat dient koel te zijn omdat daar de suiker- en zuurgehalte zich langzaam ontwikkelen. In een warm klimaat is het dus zaak om vroeg te plukken, maar loopt men het risico dat die groene, plantaardige kenmerken nog in de druif zitten omdat deze nog niet de juiste fysiologische rijpheid heeft verkregen.

Traditionele methode of Méthode Champenoise

De traditionele methode is de enige methode om champagne te maken. Andere regio’s en landen maken ook gebruik van dit proces om een hoge kwaliteitswijn te maken. Echter die mogen dus geen champagne heten. In Frankrijk staan deze bekend als Crémant met de naam van de regio, zoals Crémant de Loire of Crémant de Bourgogne en in bijvoorbeeld Zuid Afrika Cap Classique.

Champagne

Alleen een mousserende wijn uit de Champagne streek in Frankrijk mag de naam champagne dragen. Champagne is een beschermde oorsprongsbenaming (BOB). Dit dateert terug naar 1908 toen BOB Champagne officieel erkend werd. Er zijn ongeveer 16,100 wijnboeren actief in de streek. Er zijn 360 grande maisons, champagnehuizen, die slechts 10% van de wijngaarden in handen hebben, terwijl ze 70% van de wijn produceren. Veel druiven worden dus ingekocht.

Interessant weetje is dat 66% van de druiven gebruikt in champagne van de pinot noir en pinot meunier afkomstig zijn, welke blauwe druiven zijn. Om schilcontact en dus extractie te beperken, dienen deze blauwe druiven zo snel mogelijk (zacht) geperst worden. De andere bekende druif in champagne is chardonnay. Champagne gemaakt van 100% witte druiven heet Blanc de Blanc.

Plukken en persen

De Franse wet schrijft voor dat druiventrossen hand geplukt moeten zijn. Het persen van de trossen gebeurd in twee stappen; de eerste 2,050 liter die van 4,000 kg druiven afkomt, heet “Coeur de Champagne” of Cuvée en houdt men apart voor de duurdere wijnen. De tweede persing van 500 liter sap heet “taille”. Deze is voor de goedkopere wijnen bedoeld omdat het sap al wat wranger en donkerder is.

Vergisting

Het geperste sap wordt, na de bezinking van de vaste delen zoals pitjes en stukjes schil, opgevangen als een witte wijn. Tijdens de vergisting zet de most zich om in een wijn van ongeveer 10.5% alcohol. Men mag suiker toevoegen om het percentage boven de 11% te verkrijgen. Dit noemen ze “chaptaliseren”.

De wijnmaker kan ervoor kiezen om malolactische vergisting te laten plaatsvinden. Omdat de invloed op de wijn zo veel bepalend is, is dit een belangrijke beslissing voor het wijnhuis. Hierna vindt klaring plaats om een stille basiswijn ofwel Vin Clair te maken. Deze wijn kent een enorm hoge zuurgraad en is dus niet aangenaam om te proeven.

Assemblage

Tijdens de assemblage blend de wijnmaker de verschillende Vin Clairs om de huisstijl van te maken. Zelfs door gebruik te maken van basiswijnen van andere jaren. Hierbij is natuurlijk in acht genomen wat de eigenschappen van de onderliggende druiven zijn; voor chardonnay is dat frisheid en verfijndheid, voor pinot noir kracht/body en diepere aroma’s en voor pinot meunier is dat soepelheid en fruitigheid.

Vervolgens vindt botteling en vervolgens gisting en rijping op fles plaats. In dit proces ontstaan de bubbels die zo kenmerkend zijn voor mousserende wijnen. De liquor de tirage, een mengsel van suiker, gist en hulpstoffen wordt toegevoegd, welke de druk op de fles bepaald.

Tweede vergisting

De flessen sluit men af met een kroonkurk en weggelegd (“sur latte”). In de fles vindt nu de tweede vergisting plaats waarbij suikers en gist worden opgezet naar CO2, welke nu echter niet kan ontsnappen, zoals bij de eerste vergisting. De vergisting duurt tussen 14 en 60 dagen waarbij hoe langzamer de omzetting is, hoe complexer de wijn wordt en hoe verfijnder de bubbel zal zijn. Na de vergisting blijven de flessen nog ruim 1 jaar liggen rijpen. Gistcellen gaan dood en lossen langzaam op wat een toast smaak geeft aan de wijn. Voor gisting en rijping staat wettelijk minimaal 15 maanden voorgeschreven voor non-vintage wijnen. En 36 maanden voor vintage wijnen (millésime). Dit zijn wijnen gemaakt van druiven uit één enkel oogstjaar.

Remuage en degorgement

Vanzelfsprekend dienen de overgebleven dode gistcellen nog verwijderd te worden. Dit gebeurd in twee stappen, remuage en degorgement. Tijdens het remuage draait men de fles met de hals naar beneden, zodat alle bezinksel zich ophoopt in de flessenhals. Dit proces duurt ongeveer één maand. Tijdens het degorgement bevriest men de flessenhals, verwijdert men de afdichting en het ijsblokje met het bezinksel schiet eruit door de druk in de fles. Dit is overigens een heel kostbaar proces.

Dosage

Tenslotte vindt de dosage plaats. De fles vult men aan met de liqueur d’éxpédition (de basiswijn aangevuld met opgeloste rietsuiker) welke de zoetheid van de champagne bepaald;

Extra brut (max 6 gram suiker per liter)
Brut (max 12 gram suiker per liter)
Extra Dry (12-17 gram suiker per liter)
Sec (17-32 gram suiker per liter)
Demi-sec (32-50 gram suiker per liter)
Doux (meer dan 50 gram suiker per liter)

Waarna de typische kurk erop gaat (bouchage) en de muscelet – het korfje. Om vervolgens nog enige maanden in de kelders te liggen rijpen zodat de liqueur d’éxpédition zich beter met de rest van de wijn kan mengen.

Crémant

Zoals vermeld zijn er meerdere Franse regio’s waar men mousserende wijn maakt. Zo heb je Crémant d’Alsace (gemaakt van auxerrois en pinot blanc), Crémant de Bourgogne (gemaakt van chardonnay, gamay, pinot noir en alligoté), Crémant de Loire waar vooral Saumur AC (gemaakt van chardonnay, chenin blanc, cabernet franc en lokale druivenrassen) en Vouvray AC (gemaakt van chenin blanc) het meest bekend zijn. De crémant hebben minimaal negen maanden op lie doorgebracht.

Cava

Cava is de mousserende wijn uit Spanje. Het bijzondere is dat cava niet uit een aaneengesloten gebied afkomstig is, zoals de champagne en crémant in Frankrijk. Net als de crémant moet deze wijn ook minimaal negen maanden op lie rusten. Traditionele druivenrassen die men gebruikt zijn macabeo (of viura), xarel-lo en parellada voor witte wijnen en garnacha en monastrell voor rosé. Tevens wordt meer en meer chardonnay en pinot noir toegevoegd, hoewel niet iedereen blij is met het blenden van internationale rassen.

Méthode Cap Classique

In Zuid Afrika heb je hele goede mousserende wijn gemaakt via de Méthode Traditionelle met het label Cap Classique. De druiven kunnen uit de hele West-Kaap komen en de beste wijnen bevatten overwegend chardonnay en pinot noir. De hogere ligging aan de kust (met koele zeewind) compenseert het over het algemene warme klimaat.

Nieuwe wereld

Vanzelfsprekend kennen ook Australië, Nieuw Zeeland en de Verenigde Staten mousserende wijn gemaakt volgens de Méthode Traditionelle. In Australië komen deze uit de koelere klimaatzones van Yarra Valley, Adelaide Hills en Tasmanië. Meestal gemaakt van chardonnay en pinot noir.

In Nieuw Zeeland wordt mousserende wijn in nagenoeg alle wijngebieden geproduceerd van de klassieke druiven. Terwijl in Amerika de beste wijnen afkomstig zijn uit de koelere klimaten van AVA Los Carneros en AVA Anderson Valley. Deze krijgen vaak een lange lie rijping van vijf jaar of meer en hebben geconcentreerde, complexe smaken en hoog zuurgehalte.

Transfer methode of Méthode Charmant

Deze methode om mousserende wijn te maken wijkt niet veel af van die van de traditionele methode. Echter in plaats van de rijping op fles na de tweede vergisting, wordt de mousserende wijn overgepompt naar een een afgesloten druktank alwaar de filtering plaatsvindt. Het dure proces van remuage en degorgement is vermeden en kan de wijn goedkoper in de markt zetten. De liqueur d’expédition wordt toegevoegd en de wijn wordt gebotteld in nieuwe flessen. Wijn gemaakt volgens transfer methode kan men herkennen aan de vermelding “vergist op fles”.

Indien de druk in de fles onder de 3 bar ligt, heet de wijn frizzante, indien de druk boven de 3 bar ligt is de wijn spumante genaamd. Dit is merkbaar in de bubbel welke lichter is bij een frizzante.

Tankmethode

Het grote verschil tussen de bovenstaande methodes en de tankmethode ligt in het feit dat er geen flesvergisting plaats vindt en dus de wijn de nadruk legt op de smaken uit de basiswijn. De tonen van toast en brood vanuit de tweede vergisting spelen hier een beduidend mindere rol. Deze rol is ideaal voor wijn gemaakt van druiven met sterke smaken.

De productie is hetzelfde tot aan het maken van de basiswijn en blenden. Overigens wordt MLF en houtrijping vaak overgeslagen, om de fruitige smaken te behouden. In plaats van bottelen, gaat de wijn over in een afgesloten druktank voor de tweede vergisting. Autolyse is niet toegepast waardoor de wijn geen lie kent (en dus de tonen van brioche en toast). Tenslotte filtert en bottelt men de wijn.

Prosecco

Deze wijn is wel de meest bekende mousserende wijn gemaakt volgens de tankmethode en is afkomstig uit noordoost Italië. De DOC Prosecco is afkomstig uit Friuli en Veneto. De betere prosecco komt uit DOCG Conegliano-Valdobbiadene, verbouwd op de steile kalkstenen heuvels noordwesten van Venetië. De wijn is gemaakt van de druif glera. Voorheen heette deze druif prosecco, maar is om verwarring te voorkomen en de 2 regio’s te beschermen heeft deze naamswijziging plaats gevonden. De wijn heeft een gemiddeld zuurgehalte en frisse aroma’s van groene appel en meloen. Deze wijnen moet je jong drinken en zijn ongeschikt voor flesrijping.

Sekt

Duitsland kent een grote markt voor mousserende wijn. Groot deel van de sekt is gemaakt van basiswijn uit Frankrijk en Italië en wordt in Duitsland omgezet in mousserende wijn. Deutscher Sekt daarentegen komt van uit Duitsland geteelde druiven. De topkwaliteit Deutscher Sekt is afkomstig van riesling.

Nieuwe wereld

In de warmere gebieden in Australië, zoals Riverina, wordt goedkopere mousserende wijn gemaakt middels de tankmethode. Ze zijn fruitig van stijl en hebben verschillende gradaties van zoetheid. In Nieuw Zeeland kan je ook mousserende wijn via tankmethode vinden gemaakt van sauvignon blanc om de intense aroma’s van dit druivenras te behouden.

In de Verenigde Staten worden grote hoeveelheden goedkope mousserende wijn geproduceerd met name in de warme gebieden zoals Central Valley. Deze zijn vaak fruitig en halfzoet tot zoet.

Asti methode

Deze methode wordt voornamelijk gebruikt in de regio Asti in Piemonte, Italië. Wijnen gemaakt volgens deze methode leveren zoete, fruitige mousserende wijnen op, kenmerkend voor de gebruikte druif muscat blanc à petits grains en kent slechts één alcoholische vergisting. Het sap wordt, na het persen gekoeld en tot gebruik opgeslagen. Wanneer het gebruikt wordt, wordt het verwarmd en voltrekt de vergisting zich in druktanks. In eerste instantie kan CO2 ontsnappen, maar wanneer de vergisting enige tijd op gang is, zal men de tank sluiten zodat de CO2 niet meer weg kan. De vergisting gaat door tot het alcoholgehalte ongeveer 7% is. Door de wijn te koelen, stopt de vergisting vroegtijdig, waarna deze onder druk wordt gefilterd en gebotteld.

Koolzuurinjectie

Bij deze methode wordt in de basiswijn koolzuur ingespoten onder druk. Om vervolgens onder druk te bottelen. Dit is veruit de goedkoopste wijze om mousserende wijn te produceren. Deze wijn is gekenmerkt door de hardere of grotere bubbel in de wijn waarbij de fruitige tonen van de druif behouden zijn.

Conclusie

Er zijn mousserende wijnen in alle vormen en stijlen, maar ook in alle prijsklassen. Een deel van de prijs is nu wel verklaard, gelet op het productieproces wat veelomvattend is bij champagne. Maar realiseer ook zeker dat champagne prijzen kunstmatig hoog worden gehouden door de grote huizen.

Afhankelijk van de gekozen methode zijn er duidelijke verschillen in wat je kan verwachten van de wijn.

Met deze blog heb ik een tipje van de sluier opgelicht waar de verschillen tussen mousserende wijnen vandaan komen. En ik raad jullie zeker aan om zelf de verschillen te ontdekken!