Hoewel ik al enkele jaren de vakantie doorbreng in het Vorarlberg, was het mij onbekend dat hier ook wijn wordt geproduceerd. Ja aan de Duitse kant langs de Bodensee staat het vol wijnstokken, maar Oostenrijk? Nee eigenlijk nooit echt gezien. Totdat ik het artikel schreef over de wijnzone Vorarlberg. Toen kwam ik er achter dat ook hier wijnstokken zijn aangeplant, hoewel, zeer schaars. Eigenlijk vond ik eerst alleen Weingut Nachbaur in Röthis. Maar inmiddels zijn er een paar bijgekomen. Waaronder Weingut Möht die naam heeft gemaakt door verrassend vaten af te zinken naar de bodem van de Bodensee voor rijpende wijn. Hier wil ik deze keer wat meer op inzoomen.
Weingut Möht
Hoewel de geschiedenis van wijnbouw teruggaat naar de tijd van de Kelten, vond de echte ontwikkeling zich plaats in de Romeinse tijd. Rond 1850 waren er nog ongeveer 400-500ha terwijl dit nu is ingezakt naar slechts 20ha. Dit is vooral door jaren van slechte oogst, de opkomst van textielindustrie waarin “makkelijker” werk te vinden was en de opening van de Arlbergtunnel die ervoor zorgde dat internationale wijnen makkelijker en dus ook goedkoper het gebied konden bereiken. De eigenaar van Weingut Möht, Josef Möht, is tevens stichtend lid en voorzitter van de Vereniging van wijnbouwers in Vorarlberg. En het is zijn missie om de oude wijncultus opnieuw op de kaart te zetten. Hiervoor heeft Weingut Möht 3.5ha tot zijn beschikking.
De beste en grootste locaties liggen nabij de Bodensee, ook wel Meer van Constance genoemd. De wijngaard profiteert van klimatologische omstandigheden die zijn ingegeven door de grote watermassa van de Bodensee, zoals warmteopslag, reflectiewarmte en de warme wind genaamd Föhn. De wijnstokken groeien op de zanderige met grind bezaaide bodem die in combinatie met de Bodensee leiden tot verrassend gestructureerde rijpende wijn. Er staan verschillende druivenvariëteiten aangeplant, waaronder Grüner Veltliner, Welschriesling, Chardonnay, Müller Thurgau, Zweigelt en Syrah.
Seebrünzlar
Onder de naam Seebrünzlar, verwijzend naar de Bodensee natuurlijk, brengt Möht hun Müller Thurgau op de markt. Het is een frisse wijn die jong gedronken moet worden. In de neus bespeur je heerlijke verfrissende fruittonen van grapefruit, appel, peren en limoen. De zuurgraad is iets hoger dan gemiddeld met 12% alcohol, Ook het pallet wordt overheerst door groen fruit met een lichte mineraal toets. In de afdronk proef je een lichte vorm van restsuiker. Het is geen hoogstaande wijn, maar gewoon heerlijk om in de zomerzon van te genieten. Soms geeft eenvoud een krachtig resultaat!
Project Tiefenrausch
Maar waarmee Möht zich in de kijker heeft gespeeld is project Tiefenrausch. Ingegeven door wijnflessen die zijn opgedoken uit scheepswrakken, en in navolging van andere kleinschalige projecten, heeft hij RVS vaten van in totaal 1.000lt af laten zinken tot wel 60m diepte op de bodem van de Bodensee. Jaargang 2018 diende als experiment en heeft één jaar lang op de bodem gelegen. Doel was om te kijken of de rijping anders zou lopen. Het afzinken gebeurde in 2019 en de wijn werd in 2020 weer boven water gehaald.
Josef Möth heeft gekozen voor 60m, dieper dan enig ander project eerder, vanwege de volledige afzondering en schone habitat. Echter druk op de tanks waren een uitdaging, net als het terug vinden, omdat het zicht in de Bodensee op deze diepte beperkt is tot 1m. Het laatste werd overbrugt door het plaatsen van GPS trackers. Het eerste werd overwonnen door specials RVS vaten te ontwikkelen. Flessen konden niet gebruikt worden omdat flessen voor stille wijn onder de 25m exploderen onder de waterdruk. De wijnen – een blend van 80% Zweigelt en 20% Syrah en een 100% Chardonnay – hebben één jaar lang gelegen op de zanderige bodem in slechts 5-7C.
Zowel een proef vergelijking, als een chemische analyse heeft aangetoond dat de wijnen die onder water hebben gerijpt meer intensere aroma’s bevatten. Er is simpelweg meer fruit aanwezig. Om dit wetenschappelijk vast te kunnen stellen, wilt Möht een tweede proef houden. Echter helaas onder invloed van regelgeving is het niet meer mogelijk om dit in de Bodensee uit te voeren. Maar Möht is voornemens deze proef op een andere locatie te herhalen. Ik ben benieuwd naar de uitkomst!
Na de introductie van wijnland Zwitserland en de ontdekkingen van Frans Zwitserland met de Pot Vaudois, Oeil de Perdrix en flétri methode, gaan we deze week de resterende twee regio’s verdiepen. We bespeuren wijnen met enorme kwaliteit potentie, maar ook het experimenteren met nieuwe rassen en zelfs hybride wijnstokken.
Duits Zwitserland, een broeinest van experimenten
De wijnen van Oost-Zwitserland zijn heel verschillend. Daar waar Frans Zwitserland vooral op de witte Chasselas concentreert, richt Duits Zwitserland zich op rode wijnen (ongeveer 67%). In witte wijn is het Müller Thurgau dat domineert. Overigens zie je vaak dat Müller Thurgau wordt aangeduid als “Riesling x Sylvaner”. Dit is onterecht aangezien Müller Thurgau een kruising is tussen Riesling en Madelaine Royale. Pinot Noir of Blauburgunder is bijzonder populair en wordt gemaakt in een breed scala aan stijlen. Van licht zoet en sappig via serieus bourgondisch tot een sterke, zoete versie gemaakt van gedroogde druiven in de regio Graubünden.
Met bijna 3.000 wijnbouwers heb je hier ongeveer 2.660ha aan wijngaarden. Pinot Noir staat voor zo’n 55% aangeplant. Gezien de klimatologische omstandigheden van Duits Zwitserland en de vrij noordelijk ligging, is het aantal druivenrassen dat tot rijping komt vrij beperkt. Gelukkig zijn er andere factoren die microklimaten creëren, zoals de meren, de rivieren, de föhn (een warme wind) of de voordelige expositie van de wijngaarden. De regenval varieert aanzienlijk van de ene zone tot de andere en de risico’s op vorst in het voorjaar en in de herfst zijn vrij belangrijk. Verder is de samenstelling van de bodems is zeer divers, die zich uitstrekt van de Jura tot de Alpen en die belangrijke bekkens omvat die ontstaan door waterstromen.
Westelijk gelegen Basel en Aargau
In het westen vinden we Basel met 150ha en Aargau met 380ha aan wijnbouwgebieden.
Basel
Het klimaat is gunstig voor de wijnbouw. Basel heeft een gematigd zeeklimaat. Het wordt beïnvloed door de Boven-Rijnvlakte, die via de Belfort gap of ook wel Bourgondische Poort met de Middellandse Zee in verbinding staat.
Op de zuidelijke hellingen van de Tafel- en Falten-Jura liggen de overgrote meerderheid van de wijnstokken. In de loop van de tijd is de bodem gevormd uit de sterk kalkrijke afzettingen van de oer-Jurazee. De samenstelling en structuur zijn ideaal voor de aanplant van wijnstokken.
Aargau
Het milde klimaat kenmerkt zich door de vele rivieren en beken die door het kanton lopen. Bijzonder aan de regio zijn de kalkrijke bodems van de Jura, die overal in wisselende samenstellingen te vinden zijn. Ze brengen over het algemeen een mooie mineraliteit over op de wijnen. Als gevolg hiervan en net als in Bourgondië, is de overheersende druivensoort Pinot Noir. Voor witte wijnen groeit vooral Müller-Thurgau.
Aargau is opgedeeld in zeven kleinere wijnbouwgebieden. Afhankelijk van de regio is het micro-klimaat de reden van een breed scala aan wijnen, variërend van elegante of fris-fruitige wijnen tot rijke, gestructureerde wijnen.
De twee belangrijkste druivensoorten zijn ook hier Pinot Noir en Müller-Thurgau, gevolgd door Chasselas (of Gutedel). Dankzij moderne methoden van wijnbereiding, nieuwe variëteiten en het kwaliteitsbewustzijn van innovatieve wijnboeren, zijn de wijnen van de regio Basel tot ver buiten de regionale grenzen bekend.
Centrale regio Zurich, Thurgau en Schaffhausen
het grootste wijngebied Schaffhausen is in feite een zuidelijke uitbreiding van de Duitse regio Baden.
Zurich
Met zijn oppervlakte van meer dan 600 hectare is het kanton Zürich het grootste en belangrijkste wijnbouwkanton in het Duitstalige deel van Zwitserland. Dit gebied is onder te verdelen in een vijftal wijnbouwgebieden.
Het klimaat is over het algemeen vrij mild en zonnig, op plaatsen die gedeeltelijk worden gekenmerkt door föhn-winden met matige tot hoge regenval. Er is echter een verscheidenheid aan microklimaten die specifiek zijn voor elk wijngebied. .
Zo hebben het meer van Zürich en de rivieren een regulerend effect op de temperaturen en voorzien ze met de reflectie van het zonlicht in het water de wijnstokken van extra warmte. Door het ontbreken van grotere wateren in andere wijnbouwgebieden van het kanton, zoals het Zürcher Weinland en het Unterland, is in die gebieden de kans op vorst iets groter. De bodemstructuur verschilt sterk van regio tot regio. Er is van alles te vinden van stuwwal tot melasse, tot schalie of kalkhoudende bodems. Dit verklaart de grote diversiteit aan druivensoorten en soorten wijnen die in het kanton Zürich te vinden zijn
Appelgaard Thurgau
Het kanton Thurgau staat vooral bekend om zijn appelgewassen. En heeft daarnaast een wijngaardoppervlakte van ongeveer 250 hectare. Hier ligt de geboorteplaats van de Müller Thurgau. Dr. Hermann Müller kruiste succesvol Riesling met Madeleine Royale, een nazaat van Chasselas. Zo is de cirkel weer rond. Deze druif is een zeer makkelijke toegankelijke wijn, die relatief weinig eisen stelt aan bodem en weersgesteldheid. Wijn van deze druif heeft milde zuren, is fruitig en kan het beste jong gedronken worden.
Het kanton ligt dicht bij het Bodenmeer en de rivier de Rijn en heeft een gematigd klimaat. De wijnstokken worden op verschillende bodems verbouwd, variërend van zandige klei met kalkhoudende aderen tot diepe morenen. De witte wijnen zijn vaak aromatisch. De verscheidenheid aan rode wijnen, voornamelijk Pinot Noir, varieert van fruitige en gemakkelijk te drinken wijn tot goed gestructureerde vatwijnen. Rood domineert met zo’n 68% van de aanplant.
Het land van Schaffahauser Pinot Noir
Het wijnbouwkanton Schaffhausen kent zo’n 480 hectare wijngaarden. Hier viert Pinot Noir hoogtij en beslaat bijna 80 procent van het totale oppervlak. De regio is er speciaal voor afgestemd door de ideale omstandigheden: kalkrijke, voedselrijke bodems en een mild, droog klimaat. Voor wit staat er vooral Müller Thurgau, waarna Sauvignon Blanc, Chardonnay en Pinot Gris volgen.
Hallau, de grootste wijnstad van Duitstalig Zwitserland, is in zekere zin de hoofdstad van het land van Schaffhausen of zoals het lokaal wordt genoemd “Blauburgunderland”. Er zijn vier subregio’s; Klettgau is met 389 ha het grootste wijnbouwgebied. In het noordoosten hebben Schaffhausen en de Reiat 28 ha. De gemeenten Buchberg en Rüdlingen, omringd door Duitsland en het kanton Zürich, is 33 ha groot en in de steile wijngaarden in Stein am Rhein ongeveer 32 ha.
Oosters Graubunden en St Gallen
In Chur, gelegen in Graubunden, liet de bisschop Tello in 765 enkele wijngaarden aanleggen. Dit markeert de geboorte van de wijnbouw in Duits Zwitserland.
De Bündner Herrschaft van Graubünden
Wijnbouw is alleen mogelijk in de regio Bündner Herrschaft, ook bekend als Heidiland, langs de rivier de Rijn in de wijndorpen van Bonaduz tot Fläsch. Het klimaat is bijzonder mild en de omliggende bergen beschermen de wijnstokken tegen koude wind. De bodem is kalkrijk, vergelijkbaar met Bourgondië. Het kleine gebied produceert uitstekende wijnen van de variëteit Pinot Noir en wordt daarom vaak aangeduid als Bourgondië van Zwitserland. Toch zijn er ook andere nationale en internationale druivenrassen. Vooral opmerkelijk is de zeer oude en inheemse witte druif genaamd Completer.
Een andere regionale wijnspecialiteit is de “Churer Schiller”, een lichtrode wijn en een blend van Pinot Noir en witte druivenrassen. Om in aanmerking te komen voor deze exclusieve benaming, moeten de druiven allemaal op hetzelfde perceel worden geteeld, met een overwegend aandeel Pinot Noir.
De wijnmakers en wijnbouwers van de Bündner Herrschaft vertrouwen op een duurzame wijnbouw met respect voor het milieu. Met het project “Biovision 2020” willen ze de transitie naar biologische wijnproductie voltooien.
Sankt Gallen
De wijnbouwgebieden van het kanton St. Gallen beslaan iets meer dan 200 hectare. De meeste wijngaarden liggen op steile, op het zuiden gelegen heuvels, die door hun blootstelling ideale omstandigheden bieden voor het verbouwen van druiven.
De föhnwinden in het Rijndal en in de regio van het Sarganserland, evenals het nabijgelegen Bodenmeer in het zuidelijke Rijndal, zorgen voor een bijzonder mild en gunstig klimaat. Omdat de bodems vaak arm zijn, moeten de wijnstokken gedwongen diep wortelen om bij de voedingsstoffen te komen. De opbrengsten zijn dan ook klein, wat terug te vinden is in de uitstekende kwaliteit van de wijnen van St. Gallen.
De wijn van St. Gallen wordt voornamelijk gemaakt van de druivenrassen Pinot Noir en Müller-Thurgau.
Italiaans Zwitserland
De Ticino is nog een andere heel aparte regio in Zwitserland. Ze onderscheidt zich door de vele zonuren en hogere gemiddelde temperaturen. Daarom vind je hier vooral toegankelijke Merlot wijnen. Tevens heb je bijzondere eiken gerijpte Merlot del Ticino wijnen van topkwaliteit gemaakt van oude wijnstokken. Ongeveer 90% zijn blauwe druiven van vooral Merlot en Bondola, een lokale, oude druivensoort met een donkere schil. Helaas verdringt internationale rassen als Merlot en Cabernet Sauvignon deze bijzondere druif. Tevens vind je de bijzondere Merlot Bianco.
De Monte Ceneri verdeelt Ticino in twee zones: de Sopraceneri (Bellinzona) in het noorden, waar men nog steeds wijnstokken kan zien groeien op pergola’s, en de Sottoceneri (Lugano) in het zuiden. Traditioneel zijn de wijngaarden van Ticino verspreid over kleine percelen en wijnboeren vinificeren hun oogsten over het algemeen samen, om de gevraagde kwaliteitsnormen te garanderen. De wijn komt samen in het plaatsje Morbio Inferiore, ofwel het Casa del vino Tessin.
Brivio Vini Merlot Blanc de Noi, Ticino
In het glas goudgeel gekleurd met complexe en intense aroma’s van exotisch fruit, verfijnd citrus en geroosterde tonen met iets vanille en specerijen.
De smaak is rijk, zacht en vooral fris met een mooie structuur. Verfijnd geel citrus fruit, iets abrikoos mooi gecombineerd met de invloeden van 8 maanden vatrijping.
Ze is perfect als aperitief bij een mooi diner, de wijn past goed bij verfijnde gerechten met vele soorten vis, gebakken of gegrild, coquilles, krab en kreeft, kip & kalkoen of een mooi verfijnd vegetarisch gerecht.
Nieuwe ontwikkelingen
Zwitserland is hard aan het werk om nieuwe mogelijkheden te ontdekken. Zo ook in de wijnwereld. Heel progressief is men bezig met het experimenteren om nieuwe klonen maar ook door hybride wijnstokken, die wijnen met kwaliteit potentie kunnen produceren, aan te planten. Sinds 1996 zijn ze hier mee bezig, wat resulteert in verrassende resultaten zoals de Bronner x Gamaret; een vroegrijpende druif met goed kwaliteit potentieel en fruitige en florale aroma’s.
Wie Zwitserland zegt, denkt aan bergen, kaas(fondue), maar ook bankgeheim en neutraliteit. Maar verrassend mooie wijnen? Dat is niet waar je het eerste aan denkt. En toch is dat vreemd. Zwitserland is omring door wijngebieden; de Jura en Savoie in het oosten, Baden in het noorden, Vorarlberg in het oosten en natuurlijk Trentino Alto Adige in het zuiden. Daarnaast hoort bij hét nationale gerecht, kaasfondue, vanzelfsprekend ook een mooie (witte) wijn. Maar hoe komt het dat de verrassend mooie wijnen uit Zwitserland zo onbekend zijn? Laten we maar zeggen dat de Zwitsers meer geheimen voor zich houden. Slechts 2% van de wijn wordt geëxporteerd en dan eigenlijk alleen naar Duitsland. Daarnaast is Zwitserse wijn, net als zoveel Zwitserse producten, prijzig waardoor interesse snel naar andere wijnen uitgaat.
Tot 2006 mochten Zwitserse wijnhandelaren, de wijn blenden met internationale wijnen. En dat maakt wijn natuurlijk ook niet populair in het buitenland. Sindsdien ondergaat de wijn productie een enorme revolutie. Hoewel Zwitserland geen onderdeel van de EU en dus niet ondergeschikt is aan de wijn wetgeving van de EU, zie je toch dat ze dezelfde kant op bewegen. Inmiddels heeft Zwitserland haar eigen appellation contrôlée.
Behoud van kwaliteit
Lang had Zwitserland geen kwaliteit keurmerk. Wijnen werden gelabeld met de naam van het dorp of de wijngaard. Onder vermelding van de druivenvariëteit of gebruik te maken van een merknaam. In de jaren 80 van de vorige eeuw kwam daar een ommekeer in. Het Kanton van Genève begon met de invoering van een appellation contrôlée en de andere kantons volgden.
In 2010 publiceerde de OFAC (Zwitserse federale landbouwbureau) een lijst met 800 oorsprongsbenamingen en geografische aanduidingen. Dit is in overeenstemming met de Europese richtlijnen en lijkt erg op het Franse systeem.
Geschiedenis van Zwitserse wijn
Zoals inmiddels wel te verwachten is, gaat ook in Zwitserland de wijngeschiedenis terug naar de Romeinse tijd. Maar zelfs ver daarvoor is bewijs gevonden. Men vermoed tot 800 voor Christus toen de Kelten over het land heersten.
De oudste geregistreerde fles, gemaakt in keramiek, werd gevonden in de buurt van Sembrancher (Wallis), in een Keltisch graf van een dame uit de 2e eeuw voor Christus. Een inscriptie op de fles geeft aan dat er wijn in zat. Rond de jaren 150 voor Christus, in het Keltische tijdperk, boden de mensen in Wallis wijn aan de doden aan, en waarschijnlijk dronken ze ook dezelfde wijn. Na een eeuw verschenen ook de Romeinse amforen.
Feitjes en weetjes
Zwitserland kent maar liefst 252 druivenrassen met een 57%/43% verdeling tussen rood en wit. De belangrijkste rassen zijn Pinot Noir (27%), Gamay en Merlot (beiden 8%), de nationale druif Chasselas (25%) en Müller Thurgau.
Wat heeft voetballer Zinedine Zidane gemeen met de Dalai Lama?
Hier vind je de kleinste wijngaard ter wereld; Saillon is slechts 1.6m2 en in eigendom van niemand minder dan de Dalai Lama. En Zizou helpt hem met het plukken van de druiven. Mooier kan het niet!
Hoogste wijngaard van Europa
Lang is aangenomen dat dit onbekende wijnland de hoogst gelegen wijngaard bezit. In Wallis ligt de Visperterminen. Hier op 1.100m hoogte zouden de hoogste gelegen wijngaarden van Europa liggen.
Helaas is dit inmiddels achterhaald, inmiddels is in Saalbach Hinterglemm (Oostenrijk) een wijngaard in 2019 aangeplant op 1.200m hoogte. Dit jaar (2022) verwachten we te kunnen genieten van de eerste wijnen.
Ook net aan de andere kant van de grens, ten zuiden van Visperterminen, vinden we Morgex, waar blijkbaar enkele wijnstokken zelfs op 1.210m staan. Overigens beweren de Zwitsers dat ook zij “enkele stokken op 1.300m kunnen vinden”! En blijkbaar is in 2010 op de westelijke helling van de Etna een 200 jaar oude wijngaard ontdekt op maar liefst 1.300m hoogte; de Vigna del Bosco.
Maar dat neemt niet weg dat wijngaarden op deze hoogten eerder uitzondering dan regel zijn. Ondanks de zeer lastige bereikbaarheid, kunnen wijngaarden rekenen op droge, schone lucht, zonnige dagen en frisse nachten. Deze omstandigheden beperken schimmels en ziekten en bevorderen de rijpheid met behoud van de frisheid.
Smaakprofiel
Zwitserse witte wijnen smaken heel anders dan die van bijvoorbeeld Duitsland of Oostenrijk. Zwitserse wijnmakers passen routinematig een tweede verzachtende malolactische gisting toe, zodat de wijnen een lagere zuurgraad lijken te hebben. Tevens zijn er wijnmakers die de alcohol verhogen door chaptalisatie toe te passen. Hierdoor smaakt witte wijn minder scherp en dun dan dat je zou verwachten van wijn uit een continentaal klimaat en van grote hoogte. Waarschijnlijk zal klimaatverandering chaptalisatie overbodig maken. Voor de steeds modieuzere rode wijnen is Pinot Noir (ook bekend als Blauburgunder of Clevener) de dominante variëteit en wordt overal geteeld, behalve in de zuidelijke regio Ticino, waar Merlot populairder is.
Tot slot
Volgende week gaan we dieper in op de verschillende regio’s. Maar sta de volgende keer eens stil bij deze verrassend mooie wijnen wanneer je Zwitserland doorkruist dat onbekend staat om haar wijnen.
Tot slot komen we bij de kleinste wijnbouwgebieden van Duitsland maar wat een kwaliteit! Saale Unstrut kent slechts 800ha. De Ahr had 562ha, maar daar is nu, na de overstromingen in het Rijngebied, nog maar weinig van over helaas. Sachsen heeft 493ha, de Mittelrhein 468ha en Hessische Bergstrasse slechts 463ha.
De noordelijkst gelegen wijnbouwgebied Saale Unstrut
Dit is misschien wel het meest onbekende gebied. Gelegen in het oosten van Duitsland, aan de rivieren de Saale en de Unstrut vinden we terrasvormige wijngaarden. Deze regio is het meest noordelijkst gelegen wijnbouwgebied van Duitsland. De eerste documentatie van wijnbouw gaat terug naar het jaar 998.
Een mix van zon en koelte zorgen voor mooie rijping. Vorst is wel een groot risico, zodat wijnbouw alleen plaats vindt op beschermde locaties; op het zuiden gericht in de dalen van de rivier zodat een micro klimaat gecreëerd wordt. Een ander risico is de vele regenval, maar liefst 500mm neerslag per jaar is het tevens het natste gebied in Duitsland. De bodem opbouw varieert van schelpkalksteen, zandsteen, lössklei en koperlei.
De Müller Thurgau en Pinot Blanc (Weiss Burgunder) zijn de meest aangeplante druivensoorten. Deze druiven leveren frisse wijnen op met een verfijnd fruitig boeket. Echter in dit kleine gebied staan 50 verschillende soorten aangeplant! Dus de wijnen zijn zeer divers. Er zijn 3 Bereiche, 5 Grosslagen en 45 Einzellagen. Kortom zowel in aanplant als wijngaarden is dit gebied enorm gefragmenteerd, maar dat geeft ook zo haar charme. Er is hier enorm veel te ontdekken!
Probeer eens een wijn van Günter Born, bijvoorbeeld de Silvaner Höhenstedter Kreisberg. Een wijn die 12 maanden heeft gegist wat resulteert in een fijne maar volle aroma’s van kruisbes, peer en hooi. Rijpe rode appels met kruidige, kruidachtige aroma’s.
De zwaar getroffen Ahr
De Ahr met haar steile hellingen boven de gelijknamige rivier is, naast Württemberg, de enige andere regio waar rode wijn de boventoon voert. Maar liefst 83% is rode wijn van vooral Pinot Noir (Spatburgunder) Deze neemt maar liefst 65% van de aanplant voor haar rekening, terwijl de kloon Frühburgunder, Portugiezer en Regent de andere rode druiven zijn. Maar het is niet alleen rood, in het wit laat vooral de Pinot Blanc een grote indruk achter.
De topwijnen van de Ahr kunnen slechts met de grootste moeite geproduceerd worden. Voor het werk aan de wijnstok en voor de pluk moeten wijnboeren door rotsspleten naar extreem steile wijngaardperceeltjes klauteren, waar soms maar een paar stokken naast elkaar staan. Het zware werk in de wijngaard wordt wel beloond met topkwaliteit. De wijngaarden liggen tegen de arme rotsen aangeplakt. Het zachte klimaat biedt de druiven in het Ahrdal optimale groeicondities, ook al omdat de overdag opgewarmde rotsen ‘s nachts hun opgeslagen warmte aan de druiven afgeven.
Het gebied omvat 1 Grosslage en wel 40 Einzellagen. Meer achtergrond kan je hier in een eerder blog lezen.
Met de overstroming in juli 2021 zijn maar liefst 65 domeinen volledig verwoest en de totale schade is geraamd op € 450 miljoen (bron: www.fortune.com). Gelukkig zijn de wijnboeren veerkrachtig, maar vanzelfsprekend heeft de regio een enorme knauw gekregen.
Oostelijk Saksen
Nabij Dresden vinden we het wijnbouwgebied Saksen met slechts 493ha gelegen langs de Elbe. Geschiedenis van wijnbouw gaat terug tot in 1161 rondom de plaats Meissen. In de hoogtij dagen, rond de 17e eeuw waren er meer dan 5.000ha aan wijngaarden. Na de val van de muur in 1990 heeft er een metamorfose plaats gevonden. Door de brood nodige investeringen is kwaliteit hier vooruitgesprongen.
Saksen heeft een gematigd continentaal klimaat wat een belangrijke stempel drukt op de wijn. Voldoende regenval en 1.600 zonuren leveren naast de dag/nacht temperatuurverschillen rijke aroma’s en mooie zuren. Daarnaast speelt de bodemopbouw een grote rol. Graniet, klei, löss en zandgronden hebben allemaal een belangrijk bijdrage in de wijn. Het gebied kent 2 Bereiche, 4 Grosslagen en 17 Einzellagen. Helaas is de wijn nagenoeg niet te verkrijgen buiten de regio. De belangrijkste druiven zijn Pinot Blanc, Pinot Gris en Müller Thurgau. Maar ook vind je een sporadische Pinot Noir! En kwaliteit speelt hier een grote rol. Bedenk dat 53% Qualitätswein en 43% Prädikatswein is!
Mittelrhein
Mittelrhein is van alle wijnbouwgebieden in Duitsland één van de kleinste maar met een verrassende kwaliteit. Verspreid over 100km langs de Rhein van Bingen tot Bonn vinden we het wijnbouwgebied Mittelrhein. Het smalle Rijndal, gescheiden door talloze ruige rotsruggen, biedt een indrukwekkend landschap – niet in de laatste plaats vanwege de nogal arbeidsintensieve wijnbouw, die vooral op steile hellingen wordt geëxploiteerd. Het zuidelijke deel van dit unieke cultuurlandschap, het Boven-Midden-Rijndal, werd in 2002 door UNESCO veredeld als werelderfgoed en is het hart van het groeigebied. De wijnbouwers beoefenen de wijnbouw bijna uitsluitend op terrasvormige steile hellingen. Door de moeilijke verwerkingsomstandigheden is het teeltareaal afgenomen tot 469 hectare.
Het Zevengebergte en de Loreley verdelen het gebied in twee wijnbouwgebieden. Verder zijn er 10 Grosslagen en 111 Einzellagen en in totaal 1.900 wijnbouwers. Om de kwaliteit te verhogen, oogsten de wijnbouwers gemiddeld slechts 60 hl per hectare. De kale klei leisteenbodems in de steile hellingen, het temperatuur balancerende wateroppervlak van de Rijn en de lage opbrengst vormen de basis voor de topkwaliteit van de wijnen aan de Mittelrhein.
Hier vind je wederom de klassieke Duitse rassen; Riesling presteert goed met een aanplant van 70%. De wijn is duidelijk mineraalachtig, een verfijnde bouquet en een hoog zuurgraad. Daarnaast staan Müller Thurgau, Kerner en Pinot Blanc aangeplant. Ook heb je er rode wijn van Pinot Noir. Goldriesling ofwel GoldMuskat is de lokale specialiteit die slechts op nog geen 30ha aangeplant staan. Deze druif is een kruising tussen Riesling en vermoedelijk een Muskat variëteit. Het levert een rijke geparfumeerde wijn (zoals Muskat kan) maar ook hoog in zuurgraad en verfrissend palet.
Hessische Bergstrasse
Ten noorden van Baden en oosten van Rheinhessen vinden we het kleinste van de wijnbouwgebieden uit Duitsland waar toch kwaliteit hoog in het vaandel staat. Sinds 1971 heeft de Hessische Bergstrasse haar onafhankelijke status verkregen. De streek kenmerkt zich door levendige dorpjes langs de oude Romeinse Strata Montana en de rustige vallei van het Odenwald. Het wijnbouwgebied is verdeeld over twee gebieden; Regio Starkenburg begint ten zuiden van Darmstadt met geïsoleerde wijngaarden rondom Auerbach, Bensheim en Heppenheim. Het tweede gebied Odenwälder Weininsel ligt rondom Gross-Umstadt, tussen Darmstadt en Saksen.
In het kleine wijnbouwgebied worden voornamelijk droge en halfdroge wijnen geproduceerd. De druivensoort Riesling is typerend voor het gebied met 40% aanplant. Verder vind je Pinot Gris (12%) Müller Thurgau (6%) en een mix van andere druivensoorten. Een zeldzaamheid is de rode Riesling; het wordt geteeld op ongeveer 20 hectare. De teelt van de rode rassen Pinot Noir (11%), Dornfelder en St. Laurent zit in de lift.
De coöperatie Bergstrasser Winzer is veruit de belangrijkste producent, maar liefst 620 van de ongeveer 850 wijnbouwers zijn hierbij aangesloten. De grootste wijngaard met 38ha is in handen van de Hessische Staatsweinguter Kloster Eberbach.
Zo veel verschillende bodems en zoveel verschillende druiven soorten. Dat staat garant voor een enorme variëteit. Daarom is er ook niet één smaakprofiel. De Riesling kenmerkt zich als altijd door de hoge zuren, maar ook mineraalachtig, rijp steenfruit, noten en vuursteen.
De zelfzame Roter Riesling lijkt niet wat de naam zegt. De druif heeft een roze schil maar men maakt hier overwegend witte wijn van. Benadrukt geurige, zeer frisse neus van citrus en exotisch fruit, zoals passievrucht en mango.
Deze week duiken we in het Nahe en de Rheingau welke tegenover elkaar aan de Rijn liggen. Het onbekende Nahe ligt ten zuidenwesten van de de Rijn, terwijl de frivole Rheingau langs de noord oever uitstrekt. Zowel Nahe als Rheingau brengen sensationele wijnen voort.
Onbekend Nahe met veelzijdige bodemgesteldheid
We gaan wat meer naar het westen en passeren Rheinhessen. Tussen Rheinhessen en de Moezel vinden we Nahe. Dit kleine gebied met ruim 4.200ha aan wijnbouw, is een blinde vlek op wijngebied. Niet veel mensen buiten de regio zijn bekend met haar wijnen. En dat terwijl eenieder die de 61 naar het zuiden afrijdt van een mooi vergezicht kan genieten bij Bad Kreuznach. Hier vindt je dan ook de mooiste wijnen van de Nahe. Welke liggen op de steile hellingen op het zuiden aan de rivier de Nahe, tussen de gemeenten Schlossböckelheim en Bad Kreuznach.
Hoewel hier al wijn werd verbouwd in de Romeinse tijd, kreeg het pas haar eigen erkenning in 1971. Tot die tijd kwam de wijn op de markt als Rijnwijn. Verder kende de Nahe tot 1993 slechts twee gebieden; Kreuznach gebied en Schlossböckelheim. Tegenwoordig identificeert men 7 grosslagen en ongeveer 212 Einzellagen.
Schlosskappelle
Pfarrgarten
Sonnenborn
Kronenberg
Rosengarten
Paradiesgarten
Burgweg
Klimaat en geologie
De regio kan worden opgedeeld in tweeën, de bovenste Nahe met haar zijdalen heeft een koeler klimaat door de koelere luchtmassa’s van de middelgebergten. De rijping van de druiven vindt later plaats. Dit is vooral gunstig voor het aroma en de zuurstructuur van Riesling. Fruitige en slanke wijnen zijn het resultaat.
Het klimaat in het teeltgebied is evenwichtig, mild en weinig regenval. Stroomafwaarts tussen Bingen en Bad Kreuznach gedijen Bourgondische variëteiten en klimatologisch veeleisende rode variëteiten bijzonder goed, met hoge mostgewichten en een matige zuurstructuur.
Er zijn weinig gebieden waar zoveel bodemformaties samenkomen. Dankzij vulkaanuitbarstingen en verschuivingen zijn er 180 formaties overgebleven. De Nahe is het gebied waar het Rijnlandse leisteengebergte, de Nahe-heuvels, de Noord-Paltserbergland en de uitlopers van het Mainzbekken samenkomen.
Klei en zand die meer dan 400 miljoen jaar geleden werden afgezet, werden onder andere kleischalie en kwartsiet. Een tropisch weelderig meer- en rivierlandschap met oer amfibieën, haaien en dinosaurussen genereerde na enorme vulkaanuitbarstingen en het daaropvolgende woestijnklimaat de beroemde “Rotliegende“. De subtropische zee liet op zijn beurt klei mergel achter, evenals kleurrijk zand en grind.
Druivenrassen
In Nahe vinden we de meer klassieke druiven voor Duitsland. Zoals zojuist vermeldt, speelt Riesling hier een grote rol naast de Grau- (Pinot Gris) en Weissburgunder (Pinot Blanc). Maar liefst 75% is witte wijn van vooral Riesling, Müller Thurgau en Pinot Gris. Terwijl Sauvignon Blanc en Scheurebe aan een nieuwe opleving bezig zijn. Overigens interessant detail is dat alleen Riesling is toegestaan voor de Grosse Gewachs-wijnen. Overigens komt hier bijna uitsluiten Qualitätswein of Prädikatswein vandaan.
Bij de rode wijnen staat de Dornfelder op nummer 1, gevolgd door Pinot Noir, Regent en Portugiezer.
De wijnstijl houdt zich in het middel tussen die van de Moezel en de vollere wijnen van de Rheingau. Riesling heeft de frisse zuren van de Moezel maar het rijpere fruit omdat de Nahe eenmaal warmer klimaat kent.
Frivole Rheingau
Ten noorden van Nahe en Rheinhesen, op de noordelijke oever van zowel de Rijn als de Main vinden we de Rheingau. Ze slingert langs beide rivieren vanaf Flörsheim am Main tot aan Bacharach. De meeste wijngaarden liggen in het westen van de Rheingau, rondom Johannisberg en Rüdesheim. Riesling is de belangrijkste druif wat een droge wijn oplevert met gemiddeld tot volle body en uitgesproken aroma’s van rijpe perzik. De wijngaarden in het oosten, langs de Main leveren vaak nog rijpere wijnen met meer body dan de westelijke wijn als gevolg van het iets warmere klimaat.
Reeds in 1775 ontdekte de abdij van Johannisberg het voordeel van late oogst. Nog steeds behoren de Rheingau Riesling Auslese (late harvest/late oogst) tot de vlaggenschipwijnen van de regio. Om zich te onderscheiden van andere regio’s schiep de Rheingau in 1999 de Erste Gewächs klassificatie in het leven. Dit zijn wijnen van de top wijngaarden (Erste Lagen) die tot stand zijn gekomen onder zeer strenge kwaliteitsnormen in zowel de wijngaard als de wijnkelder. Slechts 3% van de totale oogst is geclassificeerd als Erste Gewächs.
Klimaat en geologie
De wijngaarden hebben een zeer gunstige ligging op het zuiden met de twee rivieren die van oost naar west lopen. De rivier reflecteert het zonlicht en matigt het micro-klimaat, waardoor een paar extra vorstvrije weken aan beide uiteinden van het groeiseizoen worden geboden. Verder beschermt het Taunusgebergte dat in het noorden ligt tegen kou. Dit resulteert in milde winters en warme zomers.
Bodemtypen en topografie variëren aanzienlijk van het ene uiteinde van de regio tot het andere, van de lage, glooiende heuvels en kalkrijke bodems rond Hochheim in het oosten, tot steile leisteenhellingen van Assmannshausen in het westen. Tussen deze twee uitersten in bestaan de zachte, zuidelijke hellingen die zich uitstrekken van Walluf tot Rüdesheim uit leisteen, kwartsiet, zandsteen, grind en löss.
Druivensoorten
Zoals vermeldt is Riesling de belangrijkste druivensoort, met 2.400ha die goede volle wijnen voortbrengt. Ten westen van Rüdesheim vind je ook nog Pinot Noir met slechts 390ha vooral rond de plaats Assmannhausen. Binnen de Grosse Gewächs wetgeving zijn beide druiven toegestaan. Andere druiven staan hier niet aangeplant.
De klassieke Rheingau-wijn is een droge Riesling met uitgesproken zuren en aroma’s van citrusvruchten en rookgetinte mineraliteit – meestal meer “mannelijk” dan het equivalent van de Moezel. Het is echter vermeldenswaard dat de regio ook enkele van de allerbeste zoete, gebotrytiseerde Rieslings van Duitsland produceert, met smaken zo exotisch als abrikozenpuree, honing en gekarameliseerde mandarijn. Nu atypisch (maar nog steeds een fascinerend onderdeel van de wijngeschiedenis van de regio), is de zoete Spätburgunder (Pinot Noir) ooit op grote schaal geproduceerd in Assmannhausen tot het einde van de 20e eeuw.
Tot slot
Waarom kiezen voor de sensationele wijnen uit de Nahe of Rheingau? Houd je van vollere Rieslings of Pinot’s, dan kom je al snel in deze regio’s terecht. Het klimaat is net een tikje warmer en dat bespeur je terug in de wijnen. Proost!
Om onze reis door Duitsland te vervolgen, gaan we op bezoek in het buitenbeentje Franken waar je verrassend mooie wijnen kan vinden!
Silvaner uit Franken
In het noorden van Beieren vinden we het wijnbouwgebied Franken. Deze liggen langs de rivier Main van Bamberg tot Aschaffenberg en op de hellingen van het Steigerwald.
Belangrijke druivensoorten
Er zijn twee bijzonderheden te vermelden uit dit gebied. Ten eerste vormt Franken de uitzondering, daar waar Riesling algemeen is ingeburgerd vormt deze druif een minderheid in Franken. De meest bekende druif is Silvaner met een aanplant van 25%. Deze vroegbloeiende en vroeg rijpende druif is bevattelijk voor vorstschade en staat aangeplant op de warmste locaties. Hierdoor kan de druif een concentratie bereiken die zelden te vinden is in Duitsland. De tweede druif is Müller Thurgau, met 24%. Duitsland’s topdruif Riesling staat slechts voor 5% aangeplant. Dit verklaart waarom Franken het buitenbeentje is in wijnland Duitsland, maar toch in staat is verrassend mooie wijnen voort te brengen!
Geschiedenis
Franken is met ruim 6.100ha een middelgroot wijngebied, vooral als gevolg van de verdrievoudiging sinds de jaren 70. En dat terwijl in de Middeleeuwen Franken nog het grootste wijnbouwgebied in het Grote Romeinse Rijk was ten noorden van de Alpen met 40.000ha! Lang was Franken toonaangevend geweest met de oudste historie die terug gaat tot de 8e eeuw. In de 19e eeuw verloor het haar dominante rol vooral door secularisatie en de druifluis.
Bocksbeutel
Het andere kenmerk wat Franken siert is de vorm van de fles voor Silvaner. Er is geen andere wijn die uit deze vorm fles geschonken wordt. Deze fles draagt de naam Bocksbeutel. Sinds 1989 is het een beschermde naam in de Europese Unie en mag uitsluitend gebruikt worden voor Frankische wijn.
Vanzelfsprekend zijn er uitzonderingen, het aangrenzende Württemberg, wijngaarden in Baden en het Portugeze Mateus Rosé mogen deze flesvormen gebruiken. De vorm van de Bocksbeutel is zeer oud en werd vroeger reeds als veldfles gebruikt. Maar waar de naam vanaf geleid is, is niet geheel bekend.
Bodemgesteldheid en de invloed op wijn
De bodem is opgebouwd uit kalkzandsteen en kalk, als gevolg van een Triassee Mainfranken. Hierdoor heeft de wijn haar mineraalrijke en kruidige invloeden verkregen.
De wijn is zeer toegankelijk in tegenstelling en past prima bij gerechten. Terwijl veel Duitse wijnen toch kenmerkender zijn. Verras jezelf eens met zuurkool met Silvaner, een prima combinatie. De wijn kenmerkt zich als een neutraal-fruitige, aardse wijn. Daarom is, naast droge wijn, de aardse smaak een typisch, traditioneel kenmerk van Frankische wijn. De eenvoudige kwaliteitswijnen en tafelwijnen dienen zo vroeg mogelijk gedronken te worden, omdat de zuurgraad en dus de frisheid anders verloren gaat.
Tot slot
Wat Franken echt een buitenbeentje maakt in wijnland Duitsland is het feit dat Silvaner hier de dominante druif is. En ook nog met haar eigen specifieke Bocksbeutel! Ook in Rheinhessen staat deze druif veel aangeplant, maar is het lang niet zo dominant.
De Silvaner staat niet bekend om haar specifieke smaakprofiel, maar juist daardoor komt het terroir enorm tot haar recht. Dat is ook de reden dat deze wijn uitermate goed geschikt is om te combineren met lokale streekproducten. Het terroir vormt hier wat je proeft in de wijn!
We gaan weer even terug naar Duitsland. Nadat we Rheinhessen, Pfalz, Baden en Württemberg hebben verkend, komen we nu aan in de welbekende Mosel. Hier vinden we wijngaarden op de steile hellingen van de Mosel. Het wijngebied strekt uit vanaf de Luxemburgse grens in het zuiden tot Koblenz in het noorden en ligt strak aan de oevers van de Mosel, de Saar en de Ruwer. Vooral de eerste rivier levert typerende steile hellingen waar de wijngaarden op zijn aangeplant. Vandaag de dag ligt de helft van de aanplant op hellingen met en stijgingspercentage boven de 30, al dan niet in terrasvorm.
Het wijngebied aan de Moezel strekt zich uit van tegen de Luxemburgse grens tot aan Konstanz, waar de Moezel samenkomt met de Rijn. Het omvat de loop van natuurlijk de Moezel, maar ook de Saar en de Ruwer en strekt uit over 125 dorpen, 5.000 actieve wijnboeren en 8.800ha.
De opbrengst misstaat niet met zo’n 1.16 miljoen hl. Maar kwaliteit compenseert dit ruim. De geschiedenis gaat ver terug. In grootse stijl introduceerden de Romeinen de wijnbouw aan de Moezel. Talloze vondsten, waaronder diverse pershuizen uit de Romeinse tijd, getuigen van een grote wijnbouwtraditie.
Klimaat
De Moezel kent een zeer koel, noordelijk landklimaat. Deze hellingen zijn zeer effectief in het optimaliseren van de blootstelling van de wijnstokken aan de zon, waardoor de rijping van de druiven vergemakkelijkt. De beste locaties profiteren ook van de zonnestraling die weerkaatst van het oppervlak van de rivieren en op de wijnstokken, en het vermogen van de donkere leisteenbodem om overdag warmte te absorberen en ‘s nachts terug te stralen naar de wijnstokken.
In de zomer is het warmer, met een gemiddelde temperatuur in juli van rond de 18ºC (hetzelfde als voor Nederland). Een lang groeiseizoen helpt bij het ontwikkelen van de intense smaken in de Riesling-druiven terwijl het potentiële alcoholgehalte laag blijft.
In de winter spoelt regen leisteen van hoog op de heuvels naar de rivieren, en wijngaardarbeiders moeten het verzamelen en terugbrengen naar de wijngaarden, waar de warmtevasthoudende eigenschappen vereist zijn. Veiligheid op het werk is een groot probleem op de zeer steile locaties en er zijn dodelijke slachtoffers onder wijngaardarbeiders bekend.
Deze condities leveren heerlijk fruitige lichte wijnen voort die laag in alcohol zijn. Ze kunnen intens geuren met verleidelijke bloemige en minerale tonen en een prachtig balans tussen zuurgraad en zoetheid.
Geschiedenis aan der Mosel
Al in de oudheid wisten de Kelten wijn reeds 500 voor Christus te waarderen. Het is onbekend of ze ook wijnstokken cultiveerden. Rond 50 voor Christus veroverden de Romeinse legioenen de Moezelstreek en stichtten Augusta Treverorum, het huidige Trier. Trier, de eerste stad in het huidige Duitsland, ontwikkelde zich tot een keizerlijke residentie en kosmopolitische stad. De vraag naar wijn was hoog omdat Kelten en Romeinen de drank op waarde schatten.
Romeinse invloeden
Na het einde van het Romeinse Rijk speelden de kloosters, als grootste landeigenaren, een centrale rol in de verdere ontwikkeling van de wijnbouw. In de hoge middeleeuwen, met de cisterciënzer monniken uit Bourgondië, kwam hun kennis van de wijnbouw ook naar de Moezelstreek en gaf de regio een aanzienlijk kennisvoordeel.
Kwaliteitsbesef
In de 18e eeuw nam aartsbiscchop Clemens van Trier een belangrijke beslissing om de kwaliteit te kunnen waarborgen. Inferieure wijnstokken werden ontruimd en vervangen door betere kwaliteiten, vooral Riesling. De gevolgen van die beslissing zie je nog steeds; bijna 5.500ha staat vandaag de dag nog steeds aangeplant met Riesling, ofwel 62.5% van alle aanplant.
Crisis en hoogtij aan der Mosel
Na de ups kwamen de downs; na het einde van het Napoleontische tijdperk in 1815 bracht de repressieve handelspolitiek van het koninkrijk Pruisen in de jaren 1830 veel wijnbouwers aan de rand van het bestaan.
Tegen het eind van de 19e eeuw ontstond een nieuwe bloeiperiode. De steile Rieslings van Moezel, Saar en Ruwer waren de meest gewilde en dure witte wijnen ter wereld. Ze waren dronken aan de hoven van de vorsten van Londen tot Sint-Petersburg. De beste Rieslings van de Moezel waren tot vijf keer duurder dan de topwijnen uit Bourgondië.
Na de Tweede Wereldoorlog leidde de grote vraag naar fruitige witte wijnen en de uitbreiding van de wijnbouw naar vlakke valleien Dit leidde tot een enorme toename van de wijnproductie – vaak ten koste van de kwaliteit. Het wijngaardgebied groeide van 7.500 hectare in de late jaren 1950 tot 12.300 hectare in de vroege jaren 1990. Sindsdien is het areaal afgenomen tot de huidige omvang.
Hoe nu verder…
Vandaag keert een nieuwe generatie wijnbouwers terug naar de oorspronkelijke sterke punten van de regio. Op de steile hellingen die lange tijd niet zijn gebruikt, plant men Riesling- en Bourgogne-variëteiten die men met de hand onderhoudt. De internationale opleiding van de ambitieuze jonge wijnbouwers en de karakteristieke combinatie van leisteenrots, microklimaat en druivensoort produceren opnieuw wereldwijd gewilde minerale wijnen met een uniek karakter en uitgesproken elegantie.
De wijnbouwgebieden
De Mosel is onder te verdelen in 6 Bereiche. Hier zijn 19 Grosslagen en maar liefst meer dan 500 Einzellagen! Ongeveer 40 procent van de wijngaarden aan de Moezel, Saar en Ruwer liggen op de steile hellingen van de rivierdalen. Wijngaarden met een helling van meer dan 30 procent worden beschouwd als steile hellingen en die zijn er in de Mosel. Met ongeveer 3.400 hectare wijngaarden op steile hellingen is de Moezelstreek het grootste steile wijnbouwgebied ter wereld. De Calmont wijngaard tussen Bremm en Ediger-Eller, met een helling tot 68 graden wordt vaak de steilste wijngaard ter wereld genoemd. Echter Engelsfelden in de Bühler vallei in Baden is met 75 graden echt de steilste. Op dergelijke steile en terrasvormige locaties is de verzorging van de wijnstokken alleen met de hand mogelijk en zeer tijdrovend.
Zuidelijke Moezel
Geologisch, landschappelijk en wijnbouw toont de Moezel in het zuidwesten van de Moezelstreek een bijzonder gezicht. Het dal is breder, de hellingen minder steil dan op de bredere loop van de rivier. In het drielandenpunt van Duitsland, Frankrijk en Luxemburg groeien de wijnstokken op dolomietgesteente, dat werd gevormd uit kalksteenafzettingen. De totale aanplant beslaat zo’n 860ha. Het opvallende is dat je hier Riesling zelden ziet. Daarvoor in de plaats is de oude druivensoort Elbling. Ooit was deze druiven variëteit in heel Duitsland te vinden. Nu slechts op 450ha in dit gebied. Verder nemen de Bourgondische variëteiten een toevlucht, aangezien deze goed gedijen op kalksteenbodems.
De Elbling is één van de oudste wijndruiven in Europa en was reeds geliefd bij de Romeinen. De witte variant leveren pittige ongecompliceerde wijnen op. Als gevolg van een mutatie kan op één stok zowel witte als rode druiven voorkomen. Vandaar dat aparte oogst noodzakelijk is en de rode Elbling apart gevinifieerd wordt tot rosékleurige wijn of mousserende wijn. Echter de wijnwet beschouwd de rode Elbling als een witte wijn.
Op de kalksteengronden van de Bovenmoezel en op leisteen groeien interessante Pinot Noir, die tevens in barriques gerijpt is. Ze gaan heel goed samen met aromatische en sterke gerechten zoals rundvlees of wild.
Bereich Moseltor
Moseltor is het kleinste Bereich in het Moezelgebied met slechts 126 ha. Hierin ligt de Grosslage Bübinger Schloss met maar liefst zes Einzellagen; Perler Hasenberg (13ha), Perler St Quirinusberg (27ha), Sehndorfer Klosterberg (17ha), Sehndorfer Marienberg (29ha), Nenniger Schlossberg (27ha) en Nenninger Römerberg (10ha).
Bereich OberMosel
Het wijnbouwgebied Boven-Moezel in Rijnland-Palts met 750 ha strekt zich uit van Palzem, waar de deelstaten Rijnland-Palts en Saarland aan elkaar grenzen, tot de dorpen Wasserliesch en Igel bij Trier.
Saar
Aan de Saar beoefent men wijnbouw tussen Serrig en Konz. De wijngaarden liggen vaak op de zuidelijke hellingen van zijdalen. De bodem bestaat voornamelijk uit donkere Devoon leisteen. Op sommige locaties is er ook gesteente van vulkanische oorsprong.
Saar Riesling wijnen kenmerken zich door fijnheid en mineraliteit. Ze worden beschouwd als een bijzondere bewaarwijn en verrassen vaak na tientallen jaren door hun frisheid. De wijnen vertonen vaak aroma’s uit het assortiment van licht fruit zoals appel en citrus, maar ook bloemen en kruiden. Het wijnbouwgebied aan de Saar is de laatste jaren weer gegroeid door de herbouw van oude steile hellingen. 791 hectare is beplant met wijnstokken, waarvan bijna 83 procent met Riesling. De Scharzhofberg is een van de beroemdste Rieslinglocaties ter wereld aan de Saar.
Ruwertal
Het Ruwertal ten oosten van Trier is met 177 ha wijngaarden de kleinste subregio van het wijnbouwgebied. Het riviertje Ruwer slingert zich een weg door een smal dal vanuit de Hunsrück, omzoomd met weiden, wijnstokken en bossen, en mondt bij Trier uit in de Moezel.
De wijngaarden liggen op de zuidelijke hellingen tussen het dorp Sommerau en het Trierse district Ruwer. De wijngaardbodems van de Ruwer werden uitsluitend gevormd op gesteente van Devoons leisteen. Net als aan de Saar liggen de wijngaarden hier hoger dan aan de Moezel. De fruittonen van de wijnen doen vaak denken aan zwarte bessen, frambozen en bramen, evenals kruidentonen zijn niet zeldzaam. Bovendien hebben de steile hellingen van de Ruwer ook een hoge mineraliteit en worden ze als delicaat, delicaat en ronduit subtiel beschouwd.
Het wijnbouwgebied van Ruwer heeft met bijna 88 procent het hoogste Riesling-aandeel in het hele wijnbouwgebied. Daarnaast worden Pinot Blanc en Pinot Noir geteeld op de Ruwer.
Mittel-Mosel ook bekend als Bernkastel
Aan de Midden-Moezel, het hart van het teeltgebied, liggen veel van de beroemdste wijndorpen, steile hellingen en wijnhuizen van het teeltgebied opgesteld langs bijna 100 rivierkilometers. Hier vind je dus Bernkastel en Piesport Klimatologisch gezien wordt de wijnbouw begunstigd door de beschermde valleilocatie en de warmteopslag van de Moezel. De jaarlijkse zonuren is bijna 1.400 uur. Het is ook niet voor niets dat je hier de grootste hoeveelheid wijngaarden ziet, wel 5.646ha!
Voldoende regenval en de bossen op de hoogten zorgen voor een goede watervoorziening voor de wijngaarden. De wijnen zijn fruitiger en iets sterker dan saar en Ruwer. De wijnstokken groeien op de steile hellingen op blauwe, grijze en rode leisteen en in de valleien op terrasvormige sedimenten van grind, zand en klei afgezet door de Moezel door de millennia. Een geologisch kenmerk zijn de bodems van het Rotliegend bij Ürzig, waar de Moezel het rode vulkanische gesteente van de Eifel ontmoette.
Terrassenmosel of Kasteel
Vanaf Zell wordt het Moezeldal steeds smaller. In veel gevallen zijn de hellingen zo steil dat de wijnstokken alleen te vinden zijn op smalle terrassen die zijn beveiligd door droge stenen muren. De benedenmoezel wordt daarom de Terrassenmosel genoemd. Qua wijnrecht heet het gebied “Burg Cochem”. De terrassen die door de eeuwen heen door de mens zijn aangelegd, bijvoorbeeld in de buurt van Winningen, zijn een indrukwekkend cultureel monument.
Hier vindt u dus de steilste wijngaard van Europa, de Calmont. De bodems zijn gemaakt van klei leisteen en kwartsiet zandsteen. De terrassen met hun warme microklimaat zijn niet alleen gunstig voor de Riesling-wijnstokken, ze bieden ook een thuis aan zeldzame planten en dieren zoals de gouden aaster, de Apollo-vlinder en de zwaluwstaart. De Rieslingwijnen zijn hier vaak weelderiger in fruit en body dan in andere delen van de Moezelstreek.
Riesling-wijnen heeft de regio de afgelopen jaren een nieuwe impuls gegeven. Tussen Zell en Koblenz wordt 1.190 hectare wijngaarden gecultiveerd. Naast Riesling kom je hier ook regelmatig Pinot Noir tegen.
Federweisser
Graag wil ik de Federweisser onder de aandacht brengen. Dit is een licht zoete, alcoholische mousserende wijn van 5%. En feitelijk alcoholische vruchtensap of erg jonge wijn. Federweisser is verkrijgbaar met een alcohol percentage vanaf 4% tot aan 13%, wanneer de gisting langer is doorgegaan. Deze wijnen zijn dan ook donkerder van kleur, tegen amberkleurig aan. Ook is er Federroter wanneer deze wijn van rode druiven gemaakt wordt. Deze wijnen zijn alleen verkrijgbaar in de maanden september en oktober.
Vanwege de snelle vergisting, is deze wijn na het openen niet lang houdbaar. Omdat de wijn constant koolzuur produceert, kunnen de flessen niet luchtdicht worden afgesloten. Vandaardat ze een doorlatend deksel hebben (ze zouden anders barsten). Ze moeten rechtop worden opgeslagen om het gas continu uit de fles te laten ontsnappen en morsen te voorkomen.
De voortschrijdende gisting was ook een uitdaging bij het transport van gebottelde Federweisser. Vóór de komst van het moderne commerciële verkeer en koelwagens, om het metabolisme van de gist tijdens het transport te vertragen, was vervoer een uitdaging. Daarom was Federweisser vroeger bijna uitsluitend beschikbaar (en voor het grootste deel bekend) in en rond wijnbouwgebieden.
Afhankelijk van de datum van de druivenoogst is het beschikbaar van begin september tot eind oktober en wordt het over het algemeen samen met hartig voedsel geserveerd. De klassieke combinatie is Federweißer en Zwiebelkuchen, hoewel Federweisser en kastanjes of flamkuchen ook populair zijn.
Conclusie
Hoewel het één gebied is met een voorkeur voor één druivenvariëteit, levert de Moezel toch verschillende wijnen op. Er zijn 2 primaire soorten leisteengronden gevonden in het Moezeldal: blauwe leisteen en rode leisteen. Hoewel beide bodems relatief arm zijn, hebben de rode bodemgebieden over het algemeen meer klei die een rijkere, weelderigere stijl van Riesling produceert, terwijl blauwe leisteenwijnen over het algemeen bloemiger zijn. Verwacht niet van Mosel Rieslings dat ze krachtig zijn, het zijn wijnen met finesse en elegantie.
Hoewel de blog mogelijk laat doorschemeren dat er alleen Riesling gevonden kan worden, is dat absoluut niet waar. De andere belangrijkste druif is de Müller Thurgau (ofwel Rivaner), maar met slechts 10% aanplant en zo eerder besproken Elbling en Pinot Noir (Spätburgunder) met beiden 5%. De resterende 18% is verdeeld over een ruime reeks van druiven variëteiten.
Omdat de Moezel wijnen maar beperkt geëxporteerd worden, is het absoluut de moeite waard om in de auto te springen en die 4 uur te rijden naar de Moezel. De aanblik van de steile hellingen in de Mosel is zeker de moeite waard!
De vierde regio is dus het zonnige warme Württemberg zoals je wellicht in de vorige blog hebt gelezen. De wijnregio Württemberg, ookwel Schwabenland genaamd, ligt vooral aan de rivier de Necker en heeft ruim 11.000ha aan wijnbouwgebied. Wat dit gebied uniek maakt is dat Württemberg de enige wijnregio van Duitsland is waar magisch lekkere rode wijn dominant is. Die overigens ook heerlijk gaat met de Schwäbische specialiteiten zoals Spätzle (pasta), Maultaschen (grote ravioli) of Wurstsalat
Württemberg ligt ten oosten van Baden en grenst in het noordwesten aan haar tweelingzus. Men produceert hier 875.000hl verspreid vanaf het Bodenmeer in het zuiden tot aan de Tauber vallei nabij Rothenburg. Opvallend in Württemberg is dat men geen Landwein kent en 91% is Prädikatswein van overwegend lokale druivenrassen. Saillant detail overigens is dat de Schwaben bijzonder dorstig te boek staan. Volgens het handboek van het Deutsches Weininstitut drinkt men hier 2x zoveel als de gemiddelde Duitser.
Druivenrassen
Met een aandeel van ruim 70 procent domineren hier blauwe druivenrassen. De bekendste rode wijn is de Trollinger (ongeveer 21% van de aanplant). Men noemt deze makkelijk drinkbare wijn wel de nationale drank van de Württembergers. Die drinken hem graag bij een Vesperteller met vleeswaren.
Daarnaast zijn veel aangeplante druiven zo’n 15% Schwarzriesling (Pinot Meunier) en Lemberger (Blaufränkisch – 14%). Dit zijn druivenvariëteiten die je zelden elders ziet. Blaufränkisch, vernoemd naar de plaats waar de druif afkomstig is, het Oostenrijkse Lemberger, zie je dus ook in Oostenrijk en in Hongarije onder de naam Kékfrankos. Uniek en magisch lekkere wijn kan je deze Lemberger uit Württemberg wel noemen, heerlijk fris en fruitig. Ideaal als aperitief.
De Schwarzriesling is oorspronkelijk afkomstig uit Bourgogne, waar deze druif onder de naam Pinot Meunier bekend staat. Opvallend is dat, hoewel afkomstig, de Pinot Meunier niet is toegestaan in de Bourgogne. Echter veel mensen kennen deze druif van Champagne.
Vanzelfsprekend is er ook nog witte wijn, van met name Riesling (18%), Kerner en Müller Thurgau (beiden 3%). Dit zijn toegankelijke wijnen met beperkte alcoholpercentage en sappige zuren.
Wijnbouwgebied
Wijnbouw vindt plaats op de hellingen langs de Neckar en in de beschutte dalen van zijrivieren als Rems, Enz, Kocher, Jagst en Tauber en zelfs aan de Bodensee. Kern van het wijngebied is het Bereich Württembergisches Unterland aan de Midden Neckar. Ten zuiden daarvan sluit het Bereich Remstal-Stuttgart aan. De hellingen geven een beschutting en de ligging is relatief zonnig en warm.
Württemberg kent veel waardevolle wijngaarden op steile hellingen. Wijnboeren bewerken vaak maar kleine percelen waarvan ze gewoontegetrouw de opbrengst aan de dichtstbijzijnde coöperatie leveren. Daarvan zijn er in Württemberg meer dan 50. Samen zijn die goed voor zo’n 80 procent van de verkopen.
Grote delen van het wijngebied worden ontsloten door de Württemberger Weinstraße. Over een lengte van 500 kilometer loopt die van Weikersheim bij Bad Mergentheim tot aan het oostelijk van Tübingen gelegen Metzingen, voornamelijk langs de Neckar en zijn fraaie zijdalen.
Bereichen in Württemberg
Württemberg kent vijf Bereiche waar 17 Grosslagen en zo een 210 Einzellagen actief zijn. Een groot verschil met haar tweelingzus. En er zijn slechts 8 VDP wijngaarden, waarvan 6 nabij Stuttgart liggen. Van deze 8 producenten zijn er 7 die zowel Grosse Lagen als één of meerdere Erste Lagen produceren. De gemene deler zijn vooral Riesling en Lemberger. Maar er worden ook vele andere variëteiten gevoerd.
Bereich Kocher-Jagst-Tauber
Gelegen in het noordoosten is dit het enige Bereiche dat zich gespecialiseerd heeft in witte wijnen van Silvaner en Riesling. Kocherberg en Tauberberg zijn de belangrijkste locaties in dit Bereiche. Silvaner en Schwarzriesling groeien langs de rivieren op skeletkalksteen, vind je in de rest van het Hohenlohe-wijnland Trollinger (Vernatsch), Pinot Noir en Riesling gekenmerkt door de roodachtige en voedselrijke mergel van de Keuperformation
Württembergisches Unterland
Veruit het grootste wijnbouwgebied is Württembergisches Unterland. De belangrijkste wijngaarden liggen vooral in de middelste en lagere Neckar vallei. Hier komt ruim 80% van de wijnproductie vandaan. Riesling neemt 25% van de aanplant voor haar rekening. Andere belangrijke witte druivensoorten zijn Grauburgunder en Gewürztraminer. Würrtemberg staat vooral bekend haar rode Trollinger, terwijl Schwarzriesling hier toch de betere wijnen voortbrengt.
Remstal-Stuttgart
Het gebied Remstal-Stuttgart ligt in het zuidoosten van het teeltgebied. De wijngaarden liggen voornamelijk tot 400 meter boven de zeespiegel in de riviervallei van de Rems. Het is verdeeld in de vijf grote lagen. In het wat koelere en regenachtigere gebied heerst een zekere Rieslingtraditie.
Bereich Oberer Neckar
Het Boven-Neckargebied is het kleinste wijnbouwgebied van de Württembergse wijnstreek en omvat de wijngaarden in het dal van de Ammer aan de zuidelijke rand van het Schönbuch en in het Neckartal.
Bereich Württembergischer Bodensee
Is een klein gebied van slechts 8ha rondom de plaats Kressbronn aan de Bodensee. Tevens nabij het noordelijker gelegen Ravensburg heb je nog een enkele hectare wijnbouwgebied. Hier vind je vooral aanplant van Müller Thurgau. Maar het overgrote deel van de wijn activiteiten rondom de Bodensee valt onder Baden.
Nu wat maakt de wijn uit Württemberg zo uniek en magisch lekker
Hoewel de wijnen hier niet veel bekendheid genieten. Verrassend is dit niet omdat Württemberg relatief veel neerslag kent en de bodem bedekt is met een soort mergel dat slecht doorlatend is. Daarnaast liggen wijngaarden op 250 meter en hoger, wat in combinatie met de neerslag en dus koelere temperaturen niet ten goede is voor wijnproductie. Dankzij de bijzonder warme jaren begint ook Württemberg verrassend goede wijnen voort te brengen.
Maar wat maakt het verschil tussen een Riesling uit de Moezel, Rheingau of Württemberg? Riesling is in Duitsland bijzonder terroir gedreven. En Württemberg is één van de weinige regio’s waar je een mergel bodem vindt. Dus dat geeft de typerende mineraalachtige karakteristieken. Daarnaast vanwege het koele klimaat domineert het groene fruit en de hoge zuren de wijn.
De Schwarzriesling ofwel Pinot Meunier, staat eigenlijk uiteindelijk alleen aangeplant in Württemberg. Ze hebben een uitzonderlijk fruitig aroma dat wat weg heeft van de Pinot Noir, maar met een zachtere elegantere structuur. Het is een uitstekend aperitief, niet te gecompliceerd. De krachtere varianten misstaan niet naast varkensvlees of lamgerechten.
Lemberger is hier ook in staat serieuze wijnen te leveren. Natuurlijk is het gros een lichte toegankelijk wijn welke ideaal als aperitief is. Maar je hebt ook de kwaliteitswijnen die gekenmerkt worden door zwart fruit, specerijen als tabak, laurier en kaneel. Met mooie ronde tannine en een aangename afdronk. Deze zijn ideaal bij rollade of lamsvlees.
In navolging van de Pfalzer Weinstrasse, heeft ook Baden haar wijnregio hiernaar vernoemd; Badische Weinstrasse met haar intense en veelzijdige wijn! Uitgestrekt over maar liefst 400km vind je Badische wijn in drie regio’s. De noordelijke helft begint nabij de rivier de Tauber en grenst aan het wijngebied Franken. Dit gaat zuidelijker tot aan Karlsruhe. Het wordt aan de oostzijde begrenst door het wijnbouwgebied Württemberg. Het zuidelijke deel begint bij de stad Baden-Baden en gaat door tot aan de Zwitserse grens. Tenslotte is er nog een “plukje” nabij de Bodensee ofwel het Meer van Konstanz.
Dit meer grenst aan Baden-Württemberg in het noorden, het kanton St Gallen (Zwitserland) in het zuiden en het Vorarlberg (Oostenrijk) in het zuidoosten. De regio neemt plek 3 in de lijst van de grootste wijnregio’s. Baden heeft bijna 16.000ha aan wijnbouwgebieden.
Wat dit gebied uniek maakt is dat Badische Weinstrasse wit weliswaar overheerst, maar de intense en veelzijdige rode wijn met een goede 34% een grote plaats inneemt.
Het uitgestrekte Baden
Zoals aangegeven strekt het wijngebied vanaf de Zwitserse grens, langs de Frans-Duitse grensen de Rijn, tot aan de wijnstreek Franken en is er nog een plukje bij de Bodensee. Het in totaal bijna 16.000ha tellende gebied produceert ruim 1.2 miljoen hl wijn. In tegenstelling tot de Pfalz (18%) en Rheinhessen (29%) voert het aandeel Prädikatswein hier de boventoon, maar liefst 85% is Prädikatswein.
Met 9 Bereiche, 15 Grosslagen en 315 Einzellagen heb je een rijke keus aan producenten. Dit is niet verwonderlijk wanneer je kijkt naar het klimaat. Baden met haar zuidelijke hellingen kent de hoogst gemiddelde temperatuur van alle Duitse wijn regio’s. Het is dan ook de enige regio die is ingedeeld in de Europese wijnzone “B”. Druiven rijpen hierdoor beter waardoor er minder restsuiker is (en dus minder zoete wijnen!). De 9 Bereichen zijn allemaal authentiek en zijn de wijnen dus bijzonder verschillend.
De Bourgondische druivenrassen zijn hier goed bedeeld met 48% van de aanplant. Pinot Noir (Spätburgunder), Pinot Blanc (Weissburgunder) en Pinot Gris (Grauburgunder of Ruländer) worden aangevuld met variëteiten als Chardonnay, Auxerrois en Schwarzriesling. Twee bijzondere wijnen zijn de Weissherbst en Badisch Rotgold.
Weissherbst een bijzondere rosé
Deze bijzondere rosé is gemaakt van de vrije uitloopsap van uitsluitend Pinot Noir. De rijpe druiven zijn vaak deels geïnfecteerd met Botrytis, waardoor de wijn een mooie zuurgraad heeft. Vaak is de wijn aangevuld met een lichte restzoetheid.
Badisch Rotgold
De tegenhanger van de Weissherbst is de Badisch Rotgold. Het is een blend van Pinot Gris (meer dan 50%) en Pinot Noir. Daar zit dan direct het verschil met de Weissherbst, deze rosé geeft overwegend het karakter van de Rülander weer. Dit toont wederom de veelzijdige Badische Weinstrasse met haar intense wijn.
Noordelijke Baden
In het noordelijke deel van Baden vinden we vier Bereiche. De zeldzame Schwarzriesling vind je hier. Het is een oude mutatie van de Spätburgunder die alleen is aangeplant in Tauberfranken en Kraichgau. In tegenstelling tot haar Pinot oorsprong, is dit een volle wijn, kleurrijk en fruitig.
Het romantische Tauberfranken
De romantische river de Tauber loopt door dit exclusieve kleine gebied in het noorden van Baden, dat tot 1992 nog Baden Franconia heette. De wijn groeit hier uitsluitend op zuidelijke hellingen over 610ha. De teelt van de Müller-Thurgau (ofwel Rivaner) wijnstok overheerst. Het is perfect voor het Taubertal en produceert bijzonder opvallende wijnen met prachtig fruit en een aards bloemig karakter.
De Badische Bergstrasse
In het door kastelen gedomineerde landschap rond de pittoreske en beroemde stad Heidelberg, zijn het vooral de Riesling en de Silvaner die hier bijzonder worden gewaardeerd. Met een totale aanplant van slechts 388ha. Dit is één van de weinige gebieden in Baden waar Riesling staat aangeplant. Riesling is in heel Duitsland groot, behalve hier!
Het rustieke Kraichau
Het glooiende heuvelachtige land tussen Schwarz- en Odenwald is een rijk boerenland. Nergens anders in Baden is het aanbod van rode wijn zo divers. Op 1.160ha staan druivenrassen als Pinot Noir, maar ook Portugieser, Schwarzriesling en Lemberger in trek. Terwijl de aanplant van St. Laurent gestaag groeit. De witte wijnsoorten variëren van Riesling, Müller-Thurgau, Ruländer tot specialiteiten zoals Auxerrois.
Het bloemrijke Ortenau
Tussen Rastatt en Offenburg strekt dit bijzonder aimabele gebied over 2.2721ha zich uit. Overal bloemen en wijnstokken, fruit in overvloed. Smalle valleien en steile hellingen kenmerken het landschap. Het beste van de Duitse rode wijnen groeien hier, evenals Riesling-wijnen – hier ook wel “Klingelberger” genoemd – van topkwaliteit, evenals de specialiteit Clevner (Roter Traminer).
Zuidelijke Baden
Het zuidelijke Baden kent vier Bereichen.
Breisgau in het Zwarte Woud
De Breisgau strekt zich uit langs de hellingen van het Zwarte Woud tussen Offenburg en Freiburg. De dorpen en kleine steden van dit charmante landschap worden gekenmerkt door rustige herenhuizen, pittoreske vakwerkhuizen en prachtige gemeentehuizen. Het Glottertal wordt bijzonder verwend door het klimaat. Onder natuurliefhebbers en kenners is deze plek een van de mooiste ooit. Verspreid over 1.592ha staat vooral Pinot Noir (Spätburgunder), maar ook Weissburgunder (Pinot Blanc), Pinot Gris (Grauburgunder), Müller Thurgau en Muskateller aangeplant.
Het vulkanische Kaiserstuhl
Tussen Freiburg en het Rijndal verrijst dit kleine vulkanische gebergte, dat in het verleden werd gevormd tot een uniek cultuurlandschap. Vulkanische verweringsgronden op steile hellingen en vruchtbare löss in pittoreske terrasvormige landschappen wisselen elkaar af. Begunstigd door het warmste klimaat in Duitsland, groeit hier een kwart van de wijn van Baden op 4.149ha. De Bourgondische rassen voelen zich hier thuis en wijn wordt gemaakt vooral door grotere coöperaties.
Tuniberg met haar fossielen
Ten zuiden van de Kaiserstuhl ligt de Tuniberg. Een kalkstenen oever uit de geologische periode van het Jura, die later werd omhuld door een machtige lössmantel. Hier vind je nog interessante fossielen uit het geologische verleden. Op deze uitzonderlijk vruchtbare gronden (1.065ha) gedijen vooral de wijnstokken van Pinot Noir op een bijzondere manier.
Gutedel uit Markgräflerland
Vanaf de Zwitserse grens tot aan Freiburg ligt het pittoreske Markgräflerland – al meer dan 200 jaar de thuisbasis van de Gutedel (ookwel Markgräfler genaamd). Afwisselend landschap door het donkere Zwarte Woud, de zacht glooiende heuvels naar de Rijn. Dennenbossen, rijke boomgaarden, wijngaarden en een traditionele spacultuur. De totale wijngaard oppervlakte is 3.216ha. Gutedel, die haar herkomst uit Zwitserland heeft, staat hier ruim aangeplant met 40%. Pinot Noir volgt met 30% van de aanplant op een goede tweede plaats.
De zonnige Bodensee
Het Bodenmeergebied is – in het Duitse deel – overwegend Baden. De zonnige hellingen van de “Seewein”, verspreid over 636ha, behoren tot de meest zuidelijke in Baden en in alle Duitse wijnbouwgebieden. Niet alleen schijnt hier veel zon, het meer draagt haar steentje bij door waterreflectie – en houdt de warmte vast. Een natuurlijke airconditioning zorgt voor een mediterraan-milde sfeer: fauna, flora en vakantiegasten waarderen het – maar ook de wijn! Als u het gotische Überlingen, het barokke Meersburg, het bloemrijke Mainau, de paalwoningen van Unteruhldingen of de barokke kerk in Birnau bezoekt, kunt u zich altijd laten inspireren door Seewein.
Na Rheinhessen is Pfalz het grootste wijnbouwgebied in Duitsland met ongeveer 23.700 ha en een productie van 2.1 miljoen hl. Ook hier geldt dat de gemiddelde opbrengst 96hl per ha is, slechts 1hl minder dan Rheinhessen. Door deze twee factoren dekt Pfalz met Rheinhessen 62% van de Duitse wijnproductie. Je vindt de wijngaarden vooral in het westelijk en zuidelijke deel van de deelstaat, tussen de Rijn en het Pfälzer Wald. Pfalz is sinds 2008 het grootste Rieslinggebied ter wereld! Het meest kenmerkende van de Pfalz is dat het bekend staat om haar Weinstrasse waar je mooie geneugtes vindt; de Südliche Weinstrasse en de Mittelhaardt-Deutsche Weinstrasse. Dit is de eerste wijntoerismeroute ter wereld! Daarnaast kent de Pfalz nog een kenmerkend iets; het keurmerk DC Pfalz. Districtus Controllatus waarborgt de kwaliteit en typiciteit van de wijn. Dit is ter herkennen aan het zilveren capsule met DC Pfalz.
Men produceert hier vooral Qualitätswein (78%) terwijl slechts 19% Prädikatswein is. Veruit de grootste productie is droge Qualitätswein. Maar wat is eigenlijk het verschil tussen Qualitätswein en Prädikatswein?
Qualitätswein
Qualitätswein bestimmter Anbaugebiete (Q.b.A) vormt de grootste groep Duitse wijnen. Deze kwaliteitswijnen moeten voor de volle 100% uit een van de 13 Duitse wijnbouwgebieden (Anbaugebiete) afkomstig zijn. Voor iedere Qualitätswein zijn, afhankelijk van druivenras en herkomstgebied, minimum normen voor het natuurlijke alcoholgehalte vastgesteld. Het minimum mostgewicht varieert tussen 50 en 72 graden Oechsle. Evenals tafelwijnen mogen kwaliteitswijnen gechaptaliseerd worden. Deze toevoeging van suiker voor de gisting is wettelijk beperkt. Per liter mag door chaptalisatie 20 tot 28 gram extra alcohol ontstaan.
Prädikatswein
Voor Prädikatswein gelden de strengste eisen ten aanzien van druivenras, rijpheid, harmonie en elegantie. Bij deze wijnen mag geen suiker toegevoegd worden. Er zijn zes verschillende categorieën, zoals eerder toegelicht. Deze hebben telkens een verschillende minimum mostgewichten (ofwel suikergehalte) per druivenras en gebied. In zuidelijke gebieden is in de regel sprake van hogere minima dan in noordelijke.
Klimaat
Net als de Elzas in Frankrijk, is de Pfalz het zonnigste en droogste deel van het land. Met ruim 1.800 zonuren doet dit bijna mediterraan aan, echter de gemiddelde temperatuur van 20 graden brengt je weer even terug. De bergketen beschermt het wijnbouwgebied tegen extreme koude luchtinvallen. Daarnaast is het risico van vorstschade beperkt doordat de koude luchtstroom van de heuvels naar beneden rolt. Kou zoekt eenmaal het diepste punt, terwijl de wijngaarden op de hellingen staan aangeplant.
Terroir, verbinding tussen de Alpen en Pfalz
Veel mensen weten dat de Pfalz ooit Beiers was. Echter wat niet iedereen realiseert is dat de Pfalz haar verscheidenheid te danken heeft aan de Alpen. De Rijntrog is ontstaan doordat de Alpen hun gewicht op de aardmantel drukten en omhoog bogen. Er vormde een geul die zich uitstrekt over het gebied waar nu Basel en Mainz liggen. Miljoenen jaren later begon de Rijnsleuf te zinken, en later drong de zee door en veroorzaakte kalkrijke afzettingen. Vervolgens verzandde de zee. Waarna de Alpen 70km noordwaarts werden gedrukt en stegen naar het hooggebergte.
Dit alles leidde tot het landschap zoals wij het nu kennen en genieten de wijnboeren op de Haardt vandaag van een verbazingwekkende verscheidenheid aan rotsen en bodems. Deze bestaat overwegend uit een mengsel van zand, klei en mergel. Van Kallstadt tot Bad Dürkheim bijvoorbeeld liggen de toplocaties van deze regio op een kalkstenen rif. Van Wachenheim tot Gimmeldingen bepaalt een typische Pfalz-zandsteenverwering de bodem.
Mittelhaardt-Deutsche Weinstrasse
De Mittelhaardt strekt zich uit vanaf Neustadt tot aan het Zellertal. De naam Haardt is afkomstig van het Haardtgebergte, het laag gebergte, of een serie smalle heuvels, waar de wijnbouw plaatsvindt. De bodemgesteldheid is hier net iets lichter, waardoor het beter waterdoorlatend is. Wortels moeten dus dieper wortelen om water te vinden, waardoor het ook profiteert van meer mineraal opname. Het zijn de efficiënte coöperaties die hier een groot deel van de wijn produceren. Ze hebben oude traditionele methodes gemoderniseerd met een goede prijs-kwaliteitverhouding. Maar veel jongere wijnmakers hebben zich georganiseerd in organisaties die helpen het bewustzijn en zelfvertrouwen terug te krijgen voor individuele wijngaard productie. De Riesling is hier koning. Top Riesling waren in het verleden de duurste en meeste geliefde wijnen ter wereld. Maar ook vind je hier mooie Pinot Noir (Spätburgunder). Er liggen hier 15 VDP wijngaarden.
Je vindt de Einzellagen aan de heuvelige westkant. Forst is misschien wel de bekendste wijndorp waar de beste wijngaarden op waterhoudende klei liggen. Jesuitengarden en Kirchenstück zijn hier de klasse wijngaarden. Echter recent heeft Dedesheim het stokje overgenomen als beste wijndorp. Bad Dürkheim is met 800ha de grootste wijngemeente. Kwaliteit is gaat met rasse schreden vooruit en de wijnen geven een interessante weerspiegeling wat er mogelijk is in dit gebied.
Südliche Weinstrasse
De Südliche Weinstrasse strekt zich uit van Maikammer tot Schweigen bij de Franse grens. Hier kent de bodem een hogere compositie van klei. Het spaarzame water wat hier valt is dus makkelijker op te nemen voor de wortels. Doordat de druivenplant minder hard hoeft te werken voor haar wortelstokken, kan de focus liggen op vruchtzetting en is de opbrengst hier dus hoger. Ook niet verbazingwekkend is dat hier “slechts” 7 VDP wijngaarden liggen.
De Bourgondische druivensoorten nemen een steeds prominentere plaats in, zoals Pinot Gris (Grauburgunder), Pinot Blanc (Weissburgunder) en Chardonnay. Hetgeen ook niet geheel verrassend is, aangezien de Pfalz nabij Wissembourg aan de Franse Elzas vergroeid is, maar met een warmer en droger klimaat. Een mooi voorbeeld is Schweigener Sonnenberg die elk jaar opnieuw bewijst dat de Pfalz een stukje Frankrijk, gelegen in Duitsland, is. Neem bijvoorbeeld de Weissburgunder; een wijn met een subtiele houttoon in de neus en een geur die doet denken aan rijpe appels en peren. De wijn vertoont een speels spel van zuren en groen fruit met een vol mondgevoel. Met een mooie lange mineraalrijke afdronk.
Ook de ontwikkeling van de Pfalz tot het grootste rode wijngebied van Duitsland (gebaseerd op rassen als Portugieser, Dornfelder en Pinot Noir) heeft zijn wortels in het zuiden.
Ook vind je hier de oudste wijngaard van Duitsland, Weingut Oberhofer in Rhodt unter Rietburg met meer dan 400 jaar oude Traminer-wijnstokken. Deze wijn heeft een prachtige goudgele kleur, een volle body, heerlijke geuren van ananas, mango, perzik, rijpe abrikoos, vanille, kruidnagel en rozenblaadjes. Mooi, zacht en lichtzoet met licht zuurgehalte.
Druivenrassen
De verhouding tussen wit en rode wijn is hier 66%-34%. Riesling neemt 25% van de aanplant voor haar rekening, maar het is de Dornfelder die de rode wijn domineert met 12% van de aanplant. Müller-Thurgau, eens wijds aangeplant voor de productie van Liebfraumilch, is zwaar op haar retour; er staat slechts 7%. Terwijl Pinot Gris en Blanc deze plaats innemen (beiden 7%).
Daar waar de Riesling uit Rheinhessen meer groen fruit vertoont, neigt die uit de Pfalz meer naar bloemen en geel fruit. Verder vaak een kruidige ondertoon met frisse zuren. De Dornfelder kent twee soorten wijnen. Ze zijn altijd diepdonker van kleur, maar de wijn die je jong drinkt heeft de nadruk op fruitigheid. Intense amarenekersen, bramen en vlierbessen. De andere Dornfelder is één die op hout rijpt en benadrukken de tannine en de structuur van de wijn en minder de fruitigheid.
Bijzondere geneugtes uit de Weinstrasse in Pfalz is de druivensoort St. Laurent. Deze druif is door wijnboeren uit de regio van uitsterven gered en vandaag de dag wijnliefhebbers verrukt met fluweelzachte, volle rode wijnen met vlierbes en wilde kers.
Verschil Weissherbsten en rosé
In de Weinstrasse Pfalz vind je Weissherbsten, unieke geneugtes die je moet ervaren. De Pfalz is marktleider van deze frisse, zalmkleurige zomerwijnen die meestal worden verkregen uit de Portugieser druif. Maar wat is eigenlijk het verschil met internationale rosé wijnen en Weissherbsten? Deze wijn is een monocépage, in tegenstelling de vele blends van internationale rosé wijnen. Een ander verschil zit in de gebruikte druivensoorten; Pinot Noir, Schwarzriesling of Blauer Portugieser. Ook mag niet geblend worden met druiven uit een andere streek en dient te voldoen aan de richtlijnen van de Qualitätswein.
Een Pinot Noir Weissherbsten kenmerkt zich vaak door de aardbeien expressie, sappig met milde sturen en verfijnde kruiden. De Blauer Portugieser kent naast de aardbeien ook kersen aroma’s en subtiele zuren. De Schwarzriesling Weissherbsten is een fris-aromatische wijn met zure kersen en aardbeienaroma’s. Vol van pittig karakter.
Serveer een Weissherbsten jong, want rijpen doet de wijn geen goed en net als bij rosé, koel haar tot 8 tot 10 graden. Het bijzondere aan deze wijn is dat het bij nagenoeg elk gerecht geschonken kan worden.
Vele geneugtes uit Weinstrasse in Pfalz
Mede door haar omvang, heeft de Pfalz veel te bieden. Duitsland is een echt Riesling land, dus het is niet verbazingwekkend dat deze druivensoort domineert. De wijn van Riesling verschilt hier van het noordelijkere gelegen Rheinland en het westelijk gelegen Moezel. Daar waar Rheinland koeler is en dus meer groen fruit vertoont, hebben Moezel Rieslings warmer fruittonen. De Riesling uit de Pfalz zit daar tussen met steenfruittonen. Ook de Bourgogne druiven beginnen een grotere rol te spelen. De kwaliteitskloof tussen de top van de Franse wijnen verkleint snel. En de Duitse Spätburgunder begint een goed alternatief te worden voor de vooral duur geprijsde Franse zuster.
This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy
Privacy Overview
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
