Proosten op de verrassende Sangiovese

Deze week gaan we meer het midden van Italië verkennen, met welluidende streken als Toscane en Le Marche. We gaan proosten op de verrassende Sangiovese.

Emilia Romagna

Wanneer we afzakken naar het zuiden, is Emilia Romagna de eerste regio die we tegen komen. Deze ligt gecentreerd rondom Bologna. Met de Po delta in het noorden, de Adriatische zee in het oosten en de Appenijnen gebergte in het zuiden, ontstaat er hier een heel specifieke geografische mix.

Het heeft de toepasselijke bijnaam “de buik van Italië” gekregen. Mede dankzij de vele culinaire specialiteiten die in de verschillende steden gemaakt worden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de parmaham, Mortadella di Bologna, de Parmezaanse kaas en de ravioli.

Wijnbouw

De wijnbouw mag dan niet zo bekend zijn zoals Chianti of Prosecco, maar met 53.000ha aan wijnbouwgebied, is het één van de toonaangevende streken waar de wijnbouw terug gaat naar de 7e eeuw voor Christus. En met ongeveer 7 miljoen hl neemt ze een derde plaats in qua wijnproductie in Italië. Eén van de kenmerken van de wijnen uit Emilia is dat ze vrijwel nooit zwaar alcoholisch zijn, maar juist licht en fris. Dit heeft te maken met het klimaat en de plek van de verschillende wijngaarden. Denk aan de Lambruso en de Gutturnio.

In Romagna worden daarentegen steeds forsere wijnen gemaakt. Althans door die boeren die de massa productie achtte zich hebben gelaten en zich op kwaliteit concentreren. Hun Sangiovese di Romagna vormt inmiddels een serieuze concurrent voor de de grote Toscaanse wijnen.

Klimaat en geografie

Het klimaat kenmerkt zich door een maritiem mediterraans klimaat, met warme zomers en zachte winters. De bodem opbouw bestaat uit vruchtbare leemgrond en alluviale laagvlaktes. Terwijl kalk en zandsteen overheersen op de heuvels en bergen. De wijngaarden liggen over het algemeen op de noordelijke hellingen van de Appenijnen en langs de rivieren.

De appellaties van Emilia Romagna

Ongeveer 30% van de wijn is gelabeld onder één van de 21 DOCs of 2 DOCGs. De overige wijn komt op de markt als één van de 9 IPG of gewoonweg als vino da tavola.

Hoewel de verdeling tussen rood en wit redelijk gelijk oploopt, is de regio toch vooral bekend van haar Sangiovese en Lambrusco wijnen. Andere druivensoorten zijn Malvasia, Trebbiano, Barbera en Bonarda. Hoewel er toch ook een behoorlijke aanplant van internationale druiven is, staan de appellaties toch wel bekend vanwege de zeldzame lokale wijnen. In totaal zijn 27 druivensoorten toegestaan in de regio.

Hieronder een aantal appellaties uitgelicht.

De zacht mousserende Lambrusco DOC

De wijnen van het wijngebied Emilia-Romagna zijn over het algemeen niet zo opwindend. Lambrusco is lange tijd een populaire wijn uit de Emilia (welke ook deels doorloopt in Lombardijse Montova). Na jaren van neergang is het nu wachten op de een nieuwe hype. De producenten zijn er klaar voor: nooit was de Lambrusco zo lekker. Overigens realiseer je dat Lambrusco gemaakt is van zes verschillende lambrusco druiven en vaak geblend is met andere druivenvariëteiten die structuur, body, kleur en dergelijke toevoegen. De Lambrusco druivensoorten zijn echte Vitis Vinefera soorten en verwar ze niet met Vitis Labrusca, wat een inheemse Amerikaanse hybride druivensoort is. Lambrusco variëteiten zijn misschien wel één van de enige inheems Italiaanse druivensoorten. Dit was een soort wilde druivensoort. Andere druivensoorten komen uit Mesopotamië en de Kaukasus.

De eerste witte appellatie Albana Romagna DOCG

De hoogst aangeschreven witte wijn is de Albana di Romagna, gelegen net ten noorden van San Marino. De eerste Italiaanse witte wijn met de DOCG-status in 1987. De wijn dient gemaakt te zijn van ten minste 95% van de Albana druif. Er zijn vijf verschillende soorten van droog tot sensationeel zoete Passito’s. De Romagna Albana Passito is zoet en heeft intense karakteristieke aroma’s. Terwijl de Romagna Albana Passito Riserva een goudgele kleur met amber reflecties heeft met intense aroma en duidelijke fruit tonen.

Albana Romagna DOCG

De mousserende en zoete wijnen van Colli Bolognesi Pignoletto DOCG

Colli was sinds 1997 een DOC welke in 2010 is gepromoveerd naar DOCG en ligt ten westzuidwest van Bologna. Deze appellatie omvat alleen droge witte wijnen. In het heuvelachtige landschap liggen de wijngaarden op oost-zuidoostelijke hellingen. Hierdoor hebben ze maximale blootstelling aan zonlicht en dankzij de grote schommelingen in dag-nacht temperatuur brengt het zeer mooie frisse wijnen voort. De Colli Bolognesi Pignoletto Frizzante en Spumante wijnen zijn mousserend van aard van de Grechetto druif (min 85% respectievelijk 95%). Heerlijk als appetizer of bij kleine visgerechten.

De Colli Bolognesi Pignoletto Superiore  en Classico Superiore zijn droge tot zoete witte wijnen met florale tonen en rijp geel fruit met een hint van amandelen. Deze wijn gaat goed bij groente gerechten of jonge kazen.

Overigens een ander mooi initiatief is de orange wines in Albana. Lees hier meer daarover!

 Sangiovese di Romagna

In Romagna vind je vooral heel veel Sangiovese. Afhankelijk van de opbrengst per hectare levert ze heel lichte bulk, of wijnen die zich kunnen meten met de beste Toscaners. Sangiovese di Romagna is een mooi voorbeeld. De wijn dient ten minste te bestaan van 85% Sangiovese en leveren wijnen die zich kenmerken door jamachtige fruit smaken, specerijen zoals kruidnagels. Heerlijk gebalanceerd zuur en tannine met een aangenaam lange afdronk. Ideaal bij een eendeborst gerecht!

De ondergewaardeerde Le Marche

Gelegen tussen Florance en Rome langs de Adriatische kust, ten zuiden van Emilia Romagna, vinden we Le Marche. Met slechts 25.000ha en 800.000hl is het een relatief kleine regio, maar onderscheidend door haar organische en bio-dynamische focus.

Het klimaat is zeer divers; in het noorden neigt het naar continentaal, terwijl het zuiden van de regio meer Mediterraans/maritiem klimaat kent. Met zo’n 15 DOC en 5 DOCG appellaties, is het toch een speler van belang. Echter slechts 20% van de wijn komt in aanmerking voor deze appellaties, het gros komt op de markt als IGT of tafelwijn. Er zijn eenmaal veel specifieke subgebieden die een eigen appellatie waard zijn!

De meest bekende zijn misschien wel Verdicchio Castelli di Jesi DOC en Verdicchio di Matelica. Aangeplant op glooiende heuvels van kalksteen, klei en kalkrijke bodem vinden we één van de winderigste regio’s. Dit is ingegeven door de Adriatische zee en twee rivieren; Cesano en Esino. Het levert vele verschillende kwaliteiten, maar er is één noemer; mooie frisse strogeel gekleurde wijnen met een hint van groene appel en bittere amandel in de afdronk. Een fantastische wijn bij veel van de visgerechten!

Ook vind je hier rode wijn van vooral Montepulciano druif. Helaas wordt deze overschaduwt door andere regio’s. Maar probeer zeker eens een Rosso Conero Riserva DOCG, het zal je verstelt doen staan.

Toscane

Gaan we naar het westen komen we terecht in Toscane. Het mooie Toscane met haar glooiende hellingen, prachtige weer. Met steden als Florance, Pisa, San Gimignano en Sienna die een grote toeristische aantrekkingskracht hebben.

Net als deze mooie steden, kent ook de wijn een enorme aantrekkingskracht. Samen met Piedmonte behoort Toscane tot de beste wijnstreek ter wereld. Wijnen als Chianti, Brunello di Montalcino, Vino Nobile de Montepulciano of de Super-Tuscans als Tignanello, Ornellaia en Sassiscaia staan zeer hoog aangeschreven in de hele wereld. Over deze laatste is reeds uitgebreid uitgeweid in een eerder artikel.

Veneto mag het commerciële centrum voor wijn zijn en Piemont de mooiste gastronomische hoogstandjes, maar Toscane kent de hoogste concentratie van ambitieuze wijnmakers.

Toscane
Bron: Vineyards.com

Sangiovese, de koning van Toscane

Het klimaat speelt hier een grote rol voor het wijn succes. Het warme gematigde kustgebied kent een groot contrast met de glooiende heuvels van het binnenland waar men grote dagelijkse temperatuurverschillen kent. Dit helpt de wijn om haar suikers, zuurgraad en aroma’s in een mooi balans te brengen. Vandaar dat de Sangiovese druif hier zo goed gedijt en fantastische wijnen voortbrengt.

Maar liefst 85% van de rode wijn uit Toscane is afkomstig van Sangiovese en tweederde van de aanplant. Deze druif heeft veel zon nodig om haar tannine te verzachten. Om het nog makkelijker te maken, kent Sangiovese veel verschillende benamingen. In Brunello di Montalcino DOCG heet deze druif Brunello. In Vino Nobile di Montepulciano DOCG is de lokale naam Prugnolo Gentile. Terwijl in Morellino di Scansano de druif Morellino heet. En dit dus in éénzelfde regio, Toscane! Met de komst van de Super-Tuscans die een eigen appellatie hebben afgedwongen zie je ook meer internationale druivenrassen als Cabernet Sauvignon, Merlot en Syrah.

De belangrijkste witte wijn komt van Trebbiano (ofwel Ugni Blanc) gevolgt door Malvasia en Vermentino.

Er zijn maar liefst 41 DOC’s en 11 DOCG’s in deze regio te vinden. Wat ook geheel verklaard kan worden door de rijke variatie aan bodem en subklimaten (of te wel terroir). We verdiepen ons in een aantal.

Gewilde Chianti

Wie Toscane zegt, zegt Chianti. Hier vind je de tanninerijke wijnen gemaakt van Sangiovese. Deze wijnen kennen een hoog zuur en de betere wijnen kunnen echt wel even weggelegd worden voor ze goed op dronk zijn.

Chianti is veruit de grootste regio gelegen in het hart van Toscane met ongeveer 7.200ha aan wijngaarden. Je kan het splitsen in Chianti DOCG en Chianti Classico DOCG. Classico levert de hoogst gewaardeerde wijnen en is gelegen in het Chianti gebied. Het is dus geen apart gebied. Verder zijn er zeven plaatsen die een dusdanig hoge kwaliteit leveren dat ze hun plaatsnaam mogen toevoegen aan het etiket. Chianti Rufina DOC ziet men als de second best wijn van de regio.

Rode wijn Fattoria di Basciano

De Fattoria di Basciano Chianti Rufina is een wijn van 93% Sangiovese en 7% Colorino van de familie Masi sinds begin 1900. Het ligt op een heuveltop op 300m uitkijkend over de Argomenna vallei. De 35ha wijngaard heeft een steenachtige bodem en kent een micro-klimaat welke zeer droog is en grote dag-nacht temperatuur verschillen kent. Dit is ideaal voor de Sangiovese druif om tot goede rijping te komen.

Deze Chianti Classico is een prachtige en complexe wijn. De kleur is diep donker rood, met in de geur een bouquet van rood fruit en viooltjes. De smaak is rijk en licht kruidig door de houtlagering van ca. 6 maanden. Mooi afgerond met soepele tannines en een aangename afdronk.

Lekker bij rood vlees (wild)  en bij rijpe kazen. Ook zonder begeleiding een prima glas wijn!

Nu verkrijgbaar voor € 12.50

De baanbrekende Bolgheri

Natuurlijk is er al veel geschreven over Bolgheri. Maar ik wil je graag deze mooie instap wijn onder de aandacht brengen.

Gemaakt van 67% Merlot 20% Cabernet Sauvignon en 13% Sangiovese is deze Le Volte tot stand gekomen volledig in de filosofie van Ornellaia. Na de oogst zijn de druiven, per soort gescheiden, in stalen vaten gegaan voor het gistings- en rijpingsproces. Vervolgens rijpt de wijn deels in Frans eiken barriques en deels in betonnen vaten, voor een periode van 10 maanden, waardoor er een mooie balans is ontstaan tussen de tanninestructuur en het fruit.

Le Volte is elegant en uitnodigend. Kenmerkend zijn de hints van fruitaroma’s en een rijke volle smaak met een voortreffelijk lange afdronk. Het is heerlijk proosten met deze le Volte waar ook de verrassende Sangiovese in zit!

Heerlijk als aperitief of bij gril gerechten en rijpe kazen. Nu als introductieprijs slechts € 22.95.

Rode wijn Le Volte dell Ornellaia

Vanzelfsprekend wanneer u meer interesse heeft in de Tenuta dell Ornellaia of de Le Serre Nuove dell’Ornellaia, neem dan even contact met ons op.

Vino Nobile di Montepulciano

Even ten zuiden van Siena ligt het stadje Montepulciano, gelegen op een heuvel en ingeklemd tussen twee rivieren – de Ocria en Chiana. Hier is ook Sangiovese de belangrijkste druif. Interessant te weten is dat in de 19e eeuw Montepulciano enige tijd gelabeld werd als Chianti. Mede omdat Montepulciano ligt in de Chianti Colli Senesi regio. Maar in de 60er jaren toen de DOC wetgeving in het leven werd geroepen, werd Montepulciano in haar eigen glorie hersteld en in 1980 in een eigen DOCG verheven.

De wijn bestaat voor minimaal 70% uit Sangiovese of lokaal ook Prugnolo Gentile. En is aangevuld met alleen andere lokale druiven, zoals Canaiolo en Mammolo. Ook mag tot 5% Malsavia  (ja de witte druif) worden toegevoegd aan de blend. De wijn dient minimaal 24 maanden te rijpen (en 36 maanden voor de Riserva), waarvan 12 maanden op eikenhout.

De wijn heeft een rode kleur en met oudering een oranje gloed. De neus onthult zwarte kersen, pruimen en rijpe aardbeien. De wijn heeft een gemiddelde body, stevige tannine en hoge zuurgraad waardoor ze uitermate geschikt zijn om weg gelegd te worden.

De enige witte DOCG wijn uit Toscane, Vernaccia di San Gimignano DOCG

Ook wilde ik even stil staan bij San Gimignano. Naast dat dit een fantastisch mooi UNESCO World Heritage plaatsje is net ten noorden van Siena, is dit het thuis van de enige witte DOCG wijn van Toscane. De 43ha wijngaarden mogen niet hoger dan 500m boven zeeniveau gelegen zijn en groeien op een krijtrijke bodem. Dit geeft de wijnen haar befaamde mineraalachtige karakter. De Vernaccia wordt gezien als één van Italiaanse oudste en nobelste wijnen. Het staat bekend om zijn goudkleurige kleur, krachtige en volle karakter, fantastisch bloemenboeket, droge, frisse en aanhoudende smaken, hoge zuurgraad en een karakteristieke bittere nasmaak. Het weerspiegelt ook zijn terroir en biedt minerale kenmerken van steen (met name vuursteen) van de zandsteenbodems waar de druiven worden verbouwd.

San Gimignano produceert naast deze witte wijn ook rood en heeft een mooie dessert wijn (Vin Santo). De rode wijn is een blend van minimaal 60% Sangiovese (wat anders) met internationale druivenrassen.

De Vin Santo (ofwel heilige wijn omdat deze als miswijn werd gebruikt) bestaat uit minimaal 50% Malvasia del Chianti en Vernaccia met Trebbiano Toscano. De rode variant, bekend als Occhio di Pernice bestaat uit minimaal 50% Sangiovese. Deze dessertwijn is gemaakt volgens de appassimento methode.

Umbrië

Tenslotte Umbrië, gelegen ten zuiden van Toscane en westelijk van Le Marche. Deze regio staat het best bekend om haar witte wijnen. Hier domineert Orvieto DOC waar een wijn vandaan komt gebaseerd op de Trebbiano druif. Ruim 10% van de wijn uit Umbrië komt uit Orvieto. Deze wijn varieert van droog (Secco) via halfzoet (Amabile) tot dessert wijnen.

Met 11 DOC’s en naast Umbri IGT nog 5 andere IGT’s als regionale appelaties produceert men ongeveer 425.000hl wijn en is men duidelijk een kleine speler.

Conclusie

De veelzijdigheid van Toscane is alom bekend. En de faam van wijnen als Chianti en Bolgheri is internationaal erkend. Hoewel je de wijnen niet kan vergelijken, maar ze worden vaak in één adem genoemd met de beste Bordeaux. Italianen weten wat lekker eten is maar weten nog beter wat je erbij hoort te drinken. Alle wijnen zijn gericht op lokale gerechten die elkaar alleen maar versterken.

Ik zou zeggen, proosten op de verrassende Sangiovese! Eén druif die zoveel verschillende soorten wijnen maakt en allemaal hun eigen unieke stempel bijdragen, gewoon fantastisch.

Orange wines

Wat zijn orange wines?

Heb je ooit gehoord van Orange wines? Niet? Je bent niet de eerste, en toch bestaat deze wijn al vele jaren. Het is een witte wijn gemaakt gemaakt op dezelfde vinificatie als rode wijn. Namelijk door de druivenschillen te weken in de most. Most is het versgeperste maar nog niet vergiste sap van de druiven. In de 20e eeuw gingen frisse witte wijnen de markt domineren en heeft er een “technische correctie” plaatsgevonden in het wijnmaak proces voor witte wijn. Schil weking werd niet meer toegepast voordat de fermentatie zou beginnen (wanneer suikers worden omgezet in alcohol). Schillen bevatten natuurlijke kleurstoffen, gisten, fenolen en tannines. Deze beïnvloeden de kleur, smaak en textuur van de wijn. Omdat in orange wines deze invloeden juist wel worden toegepast, verkrijgt deze haar specifieke kleur en volle body.

Geschiedenis

Zoals aangegeven bestaan orange wines reeds vele jaren. Deze vinificatie wordt al voor duizenden jaren toegepast in Georgië. Hier rijpen wijnen niet op (eiken) houten vaten, maar in grote aardewerken amforen (kvevri genaamd). Deze kvevri zijn in de grond begraven met de opening boven de grond. In het moderne wijn maken ligt wijn in kelders opgeslagen voor constante temperatuur en rijping/gisting. Door amfora’s in de aarde te begraven, krijg je hetzelfde gewenste effect.

Wijnkenmerken

Nu moet je niet denken dat orange wines altijd knaloranje zijn. Afhankelijk van het gebruikte druivenras, lengte van schilcontact en de vinificatie, varieert de kleur van geel tot oker en van rozig tot donker oranje. Doordat de wijn langer op schil heeft gelegen (soms wel tot meer dan een jaar), is de wijn stabieler en kan dus langer bewaard worden. Aanwezige tannines (wat je dus niet gewend bent van witte wijnen) hebben hier een belangrijke invloed in. Orange wines hebben een stevigere body dan de witte tegenhanger. Het mag nu dus wel duidelijk zijn dat orange wines toch echt anders zijn dan witte wijn.

Productie

Orange wines komt dus reeds duizenden jaren voor in het huidige Georgië. Maar ook voor honderden jaren in Italië en Slovenië. Echter tegenwoordig zie je dat orange wines uit een breed scala van landen kan komen; Duitsland, Oostenrijk, Spanje, Frankrijk. En ja zelfs Nederland (bijvoorbeeld wijngaard Dassemus uit Chaam). Ondanks de uitgestrektheid, wordt de markt niet overspoeld. Orange wines kenmerkt zich door de boutique productie. Het is echt een niche markt.

Wijnbeschrijving

Nu heb ik de eer gehad mijn hand te kunnen leggen op een fles uit Romagna, Italië. De Vitalba Albana van Tre Monti. De wijn heeft 100 dagen gerijpt in een Georgische kvevri en kent een biologische natuurwijn certificaat. De wijn is gemaakt van de in Nederland redelijk onbekende druif Albana. Maar lokaal in Romagna is deze bekroond met een eigen DOCG.

Vitalba, Albana in amfora van Tre Monti
De mooie, licht oranje Vitalba.

Samen met een goede vriendin heb ik genoten van deze wijn. De wijn is mooi licht oranje van kleur. De overdadige honing stuift uit het glas met een mooie minerale ondertoon. Ondanks de honing explosie verrast deze droogheid van deze wijn menig persoon. De wijn kent een mooie zuurgraad met volle romige body en gemiddelde tannine structuur. Ze kent een bloemig palet, licht citrus – ondersteunt door de zuren – en marmelade. De wijn blijft mooi lang hangen in de mond dankzij de mooie minerale afdronk.

Kortom de wijn is erg verrassend. Waar je een zoete wijn verwacht nadat je deze geroken hebt, is deze droog en erg complex met vele lagen. De wijn heeft een volle body met hoge alcohol (14.5%!), maar kent een mooi balans met hoge zuurgraad en primaire smaken.

Wijn-spijs

Nu is de vraag, wat gaat goed samen met zo een bijzondere wijn. De umami-rijke Aziatische keuken is een goede keuze (sushi, curries), maar ook gerijpte kazen en gerookte ham misstaan niet naast deze wijn.