St Laurent Archieven

2 november 20212 november 2021

Geneugtes uit Weinstrasse in Pfalz

Na Rheinhessen is Pfalz het grootste wijnbouwgebied in Duitsland met ongeveer 23.700 ha en een productie van 2.1 miljoen hl. Ook hier geldt dat de gemiddelde opbrengst 96hl per ha is, slechts 1hl minder dan Rheinhessen. Door deze twee factoren dekt Pfalz met Rheinhessen 62% van de Duitse wijnproductie. Je vindt de wijngaarden vooral in het westelijk en zuidelijke deel van de deelstaat, tussen de Rijn en het Pfälzer Wald. Pfalz is sinds 2008 het grootste Rieslinggebied ter wereld! Het meest kenmerkende van de Pfalz is dat het bekend staat om haar Weinstrasse waar je mooie geneugtes vindt; de Südliche Weinstrasse en de Mittelhaardt-Deutsche Weinstrasse. Dit is de eerste wijntoerismeroute ter wereld! Daarnaast kent de Pfalz nog een kenmerkend iets; het keurmerk DC Pfalz. Districtus Controllatus waarborgt de kwaliteit en typiciteit van de wijn. Dit is ter herkennen aan het zilveren capsule met DC Pfalz.

Men produceert hier vooral Qualitätswein (78%) terwijl slechts 19% Prädikatswein is. Veruit de grootste productie is droge Qualitätswein. Maar wat is eigenlijk het verschil tussen Qualitätswein en Prädikatswein?

Qualitätswein

Qualitätswein bestimmter Anbaugebiete (Q.b.A) vormt de grootste groep Duitse wijnen. Deze kwaliteitswijnen moeten voor de volle 100% uit een van de 13 Duitse wijnbouwgebieden (Anbaugebiete) afkomstig zijn. Voor iedere Qualitätswein zijn, afhankelijk van druivenras en herkomstgebied, minimum normen voor het natuurlijke alcoholgehalte vastgesteld. Het minimum mostgewicht varieert tussen 50 en 72 graden Oechsle. Evenals tafelwijnen mogen kwaliteitswijnen gechaptaliseerd worden. Deze toevoeging van suiker voor de gisting is wettelijk beperkt. Per liter mag door chaptalisatie 20 tot 28 gram extra alcohol ontstaan.

Prädikatswein

Voor Prädikatswein gelden de strengste eisen ten aanzien van druivenras, rijpheid, harmonie en elegantie. Bij deze wijnen mag geen suiker toegevoegd worden. Er zijn zes verschillende categorieën, zoals eerder toegelicht. Deze hebben telkens een verschillende minimum mostgewichten (ofwel suikergehalte) per druivenras en gebied. In zuidelijke gebieden is in de regel sprake van hogere minima dan in noordelijke.

Klimaat

Net als de Elzas in Frankrijk, is de Pfalz het zonnigste en droogste deel van het land. Met ruim 1.800 zonuren doet dit bijna mediterraan aan, echter de gemiddelde temperatuur van 20 graden brengt je weer even terug. De bergketen beschermt het wijnbouwgebied tegen extreme koude luchtinvallen. Daarnaast is het risico van vorstschade beperkt doordat de koude luchtstroom van de heuvels naar beneden rolt. Kou zoekt eenmaal het diepste punt, terwijl de wijngaarden op de hellingen staan aangeplant.

Terroir, verbinding tussen de Alpen en Pfalz

Veel mensen weten dat de Pfalz ooit Beiers was. Echter wat niet iedereen realiseert is dat de Pfalz haar verscheidenheid te danken heeft aan de Alpen. De Rijntrog is ontstaan doordat de Alpen hun gewicht op de aardmantel drukten en omhoog bogen. Er vormde een geul die zich uitstrekt over het gebied waar nu Basel en Mainz liggen. Miljoenen jaren later begon de Rijnsleuf te zinken, en later drong de zee door en veroorzaakte kalkrijke afzettingen. Vervolgens verzandde de zee. Waarna de Alpen 70km noordwaarts werden gedrukt en stegen naar het hooggebergte.

Dit alles leidde tot het landschap zoals wij het nu kennen en genieten de wijnboeren op de Haardt vandaag van een verbazingwekkende verscheidenheid aan rotsen en bodems. Deze bestaat overwegend uit een mengsel van zand, klei en mergel. Van Kallstadt tot Bad Dürkheim bijvoorbeeld liggen de toplocaties van deze regio op een kalkstenen rif. Van Wachenheim tot Gimmeldingen bepaalt een typische Pfalz-zandsteenverwering de bodem.

Mittelhaardt-Deutsche Weinstrasse

De Mittelhaardt strekt zich uit vanaf Neustadt tot aan het Zellertal. De naam Haardt is afkomstig van het Haardtgebergte, het laag gebergte, of een serie smalle heuvels, waar de wijnbouw plaatsvindt. De bodemgesteldheid is hier net iets lichter, waardoor het beter waterdoorlatend is. Wortels moeten dus dieper wortelen om water te vinden, waardoor het ook profiteert van meer mineraal opname. Het zijn de efficiënte coöperaties die hier een groot deel van de wijn produceren. Ze hebben oude traditionele methodes gemoderniseerd met een goede prijs-kwaliteitverhouding. Maar veel jongere wijnmakers hebben zich georganiseerd in organisaties die helpen het bewustzijn en zelfvertrouwen terug te krijgen voor individuele wijngaard productie. De Riesling is hier koning. Top Riesling waren in het verleden de duurste en meeste geliefde wijnen ter wereld. Maar ook vind je hier mooie Pinot Noir (Spätburgunder). Er liggen hier 15 VDP wijngaarden.

Je vindt de Einzellagen aan de heuvelige westkant. Forst is misschien wel de bekendste wijndorp waar de beste wijngaarden op waterhoudende klei liggen. Jesuitengarden en Kirchenstück zijn hier de klasse wijngaarden. Echter recent heeft Dedesheim het stokje overgenomen als beste wijndorp. Bad Dürkheim is met 800ha de grootste wijngemeente. Kwaliteit is gaat met rasse schreden vooruit en de wijnen geven een interessante weerspiegeling wat er mogelijk is in dit gebied.

Südliche Weinstrasse

De Südliche Weinstrasse strekt zich uit van Maikammer tot Schweigen bij de Franse grens. Hier kent de bodem een hogere compositie van klei. Het spaarzame water wat hier valt is dus makkelijker op te nemen voor de wortels. Doordat de druivenplant minder hard hoeft te werken voor haar wortelstokken, kan de focus liggen op vruchtzetting en is de opbrengst hier dus hoger. Ook niet verbazingwekkend is dat hier “slechts” 7 VDP wijngaarden liggen.

De Bourgondische druivensoorten nemen een steeds prominentere plaats in, zoals Pinot Gris (Grauburgunder), Pinot Blanc (Weissburgunder) en Chardonnay. Hetgeen ook niet geheel verrassend is, aangezien de Pfalz nabij Wissembourg aan de Franse Elzas vergroeid is, maar met een warmer en droger klimaat. Een mooi voorbeeld is Schweigener Sonnenberg die elk jaar opnieuw bewijst dat de Pfalz een stukje Frankrijk, gelegen in Duitsland, is. Neem bijvoorbeeld de Weissburgunder; een wijn met een subtiele houttoon in de neus en een geur die doet denken aan rijpe appels en peren. De wijn vertoont een speels spel van zuren en groen fruit met een vol mondgevoel. Met een mooie lange mineraalrijke afdronk.

Ook de ontwikkeling van de Pfalz tot het grootste rode wijngebied van Duitsland (gebaseerd op rassen als Portugieser, Dornfelder en Pinot Noir) heeft zijn wortels in het zuiden.

Ook vind je hier de oudste wijngaard van Duitsland, Weingut Oberhofer in Rhodt unter Rietburg met meer dan 400 jaar oude Traminer-wijnstokken. Deze wijn heeft een prachtige goudgele kleur, een volle body, heerlijke geuren van ananas, mango, perzik, rijpe abrikoos, vanille, kruidnagel en rozenblaadjes. Mooi, zacht en lichtzoet met licht zuurgehalte.

Druivenrassen

De verhouding tussen wit en rode wijn is hier 66%-34%. Riesling neemt 25% van de aanplant voor haar rekening, maar het is de Dornfelder die de rode wijn domineert met 12% van de aanplant. Müller-Thurgau, eens wijds aangeplant voor de productie van Liebfraumilch, is zwaar op haar retour; er staat slechts 7%. Terwijl Pinot Gris en Blanc deze plaats innemen (beiden 7%).

Daar waar de Riesling uit Rheinhessen meer groen fruit vertoont, neigt die uit de Pfalz meer naar bloemen en geel fruit. Verder vaak een kruidige ondertoon met frisse zuren. De Dornfelder kent twee soorten wijnen. Ze zijn altijd diepdonker van kleur, maar de wijn die je jong drinkt heeft de nadruk op fruitigheid. Intense amarenekersen, bramen en vlierbessen. De andere Dornfelder is één die op hout rijpt en benadrukken de tannine en de structuur van de wijn en minder de fruitigheid.

Bijzondere geneugtes uit de Weinstrasse in Pfalz is de druivensoort St. Laurent. Deze druif is door wijnboeren uit de regio van uitsterven gered en vandaag de dag wijnliefhebbers verrukt met fluweelzachte, volle rode wijnen met vlierbes en wilde kers.

Verschil Weissherbsten en rosé

In de Weinstrasse Pfalz vind je Weissherbsten, unieke geneugtes die je moet ervaren. De Pfalz is marktleider van deze frisse, zalmkleurige zomerwijnen die meestal worden verkregen uit de Portugieser druif. Maar wat is eigenlijk het verschil met internationale rosé wijnen en Weissherbsten? Deze wijn is een monocépage, in tegenstelling de vele blends van internationale rosé wijnen. Een ander verschil zit in de gebruikte druivensoorten; Pinot Noir, Schwarzriesling of Blauer Portugieser. Ook mag niet geblend worden met druiven uit een andere streek en dient te voldoen aan de richtlijnen van de Qualitätswein.

Een Pinot Noir Weissherbsten kenmerkt zich vaak door de aardbeien expressie, sappig met milde sturen en verfijnde kruiden. De Blauer Portugieser kent naast de aardbeien ook kersen aroma’s en subtiele zuren. De Schwarzriesling Weissherbsten is een fris-aromatische wijn met zure kersen en aardbeienaroma’s. Vol van pittig karakter.

Serveer een Weissherbsten jong, want rijpen doet de wijn geen goed en net als bij rosé, koel haar tot 8 tot 10 graden. Het bijzondere aan deze wijn is dat het bij nagenoeg elk gerecht geschonken kan worden.

Vele geneugtes uit Weinstrasse in Pfalz

Mede door haar omvang, heeft de Pfalz veel te bieden. Duitsland is een echt Riesling land, dus het is niet verbazingwekkend dat deze druivensoort domineert. De wijn van Riesling verschilt hier van het noordelijkere gelegen Rheinland en het westelijk gelegen Moezel. Daar waar Rheinland koeler is en dus meer groen fruit vertoont, hebben Moezel Rieslings warmer fruittonen. De Riesling uit de Pfalz zit daar tussen met steenfruittonen. Ook de Bourgogne druiven beginnen een grotere rol te spelen. De kwaliteitskloof tussen de top van de Franse wijnen verkleint snel. En de Duitse Spätburgunder begint een goed alternatief te worden voor de vooral duur geprijsde Franse zuster.

5 oktober 20212 november 2021

Onvergelijkbare diversiteit en unieke kwaliteit

Door het continentaal hete Pannonische klimaat vind je in de meest oostelijke deelstaat van Oostenrijk de rijkste rode wijnen. Er is onvergelijkbare diversiteit en unieke kwaliteit in Burgenland die zich weerspiegelt in de wijn.

Onvergelijkbare diversiteit unieke kwaliteit Burgenland

Burgenland kan je grofweg in 3 delen opsplitsen. Ten oosten van het Neusiedlmeer domineert de Blauwe Zweigelt met krachtige, sappige rode wijnen. Tevens leveren Blaufränkisch en Sankt Laurent ook al uitstekende resultaten op. De oostelijke helling van het Leithagebergte met zijn kalk- en leisteenbodems is ook een uniek terroir voor complexe witte wijnen. Hier vind je met name Pinot Blanc en Chardonnay, maar ook Grüner Veltliner. Fijne predicaatwijnen zoals de legendarische Ruster Ausbruch completeren de Burgenlandse wijnvariëteiten.

Op de zwaardere kleigronden van Midden-Burgenland en ook ten noorden van het Rosaliagebergte groeit Blaufränkisch met fantastisch fruit en diepgang. In het uiterste zuiden biedt de Eisenberg de beste omstandigheden voor rode wijnen van prachtige mineraliteit. Vanwege de bijzondere bodemopbouw en een vleugje van de Stiermarkse frisheid in het klimaat levert dit een onvergelijkbare elegantie van Blaufränkisch.

De Seewinkel in het zuidelijke deel met zijn bijzondere microklimaat is een van de weinige grote zoete wijnbolwerken ter wereld. Hier bevordert de hoge luchtvochtigheid in de herfst de vorming van edele rot (“Botrytis cynerea“). Zo kan hier regelmatig een grote selectie bessen en droge bessen worden verkregen. Naast enkele andere variëteiten zoals Chardonnay, Scheurebe of Traminer, bereikt met name de Welschriesling in deze vorm het hoogste kwaliteitsniveau. `Met in totaal 620.000hl wijnproductie in 2020 dat van 13.000ha afkomstig is, staat Burgenland op mijlenafstand van Niederösterreich (met ruim 27.000ha en 1.6 miljoen hl). Echter de rode wijn productie is hier 1.5x groter dan de witte wijn.

Het onvergelijkbare Neusiedlersee

Neusiedlersee is het belangrijkste wijngebied in Burgenland met 8.000ha en 380.000hl. Hier in het noorden ligt het Neusiedlersee, een onvergelijkbaar steppemeer. Het wijnbouwgebied ligt om het hele meer heen.

Het Neusiedlersee DAC, gelegen op de oostelijke oever, is alleen weggelegd voor rode wijn van Zweigelt of zoete wijn van Welschriesling. De steenachtige, zandige leemachtige bodems lenen zich uitstekend voor deze rijke krachtige wijnen. Andere belangrijke druivensoorten zijn Blaufränkisch, St Laurent, Pinot Noir en Merlot en komen op de markt als Burgenland DAC. De rode wijn van Zweigelt varieert van verfijnd en fruitig, klassieke wijnen tot krachtige topwijnen gerijpt op barrique. Terwijl de zoete wijn profiteert van de kleine zoutmeren ten zuiden van Seewinkel. Dit levert zoete wijnen voort met hoge zuurgraad en vol met fruit.

Op de westelijke oever vinden we het Leitha gebergte met haar minerale witte wijnen van Pinot Blanc, Chardonnay, Grüner Veltliner en Welschriesling. In de Leithaberg DAC zijn deze druiven als single variety or als blend toegestaan. Voor de rode wijnen wordt vooral Blaufränkisch gebruikt die gerijpt moet zijn op hout. Wijnen van andere variëteiten komen op de markt als Burgenland AOC.

De wijnen profiteren van de warme wind die over het meer waaien waardoor de druiven goed rijpen, terwijl de bergen koelere nachten brengen voor de frisheid en elegantie van de wijn en tevens het bewaarpotentieel vergroten. Dit draagt bij aan de unieke kwaliteit maar ook de onvergelijkbare diversiteit van de wijnen uit Burgenland.

Leithaberg DAC

Leithaberg DAC is grotendeels gebaseerd op de geologische eenheid van het Leithagebergte. De wijn kenmerkt zich dan ook door schelpkalksteen, leisteen en een hoger aandeel klei aan de voet van de hellingen. Daarom bevinden deze wijnen zich meer aan de elegante en minder aan de krachtige kant. Ze imponeren met hun delicatesse met zoutige noot, mineraliteit en sappig fruit.

Binnen de Leithaberg DAC vinden we ook de Ruster Aubruch DAC, sinds 2020 een eigen kwalificatie voor de zoete wijnen uit de plaats Rust. Ausbruch is een kwaliteit die alleen in Oostenrijk voorkomt en zit met haar suikergehalte tussen een Beerenauslese en Trockenbeerenauslese in. Deze wijn werd lang een gelijke beschouwd als de fameuze Sauternes en Tokaj en documentatie van deze wijn gaat terug naar de 16^e eeuw.

De geüpgrade Grosslage Rosalia

Tegen Leithaberg aan ligt Rosalia DAC, een gebied die haar naam dankt aan het Rosalia gebergte en gecreëerd in 2018. Met een kleine 300ha is dit één van de kleinste gebieden. Dit was tot voor kort een collectieve wijngaard voor rode en rosé wijnen van Blaufränkisch en Zweigelt. Daarmee is dit tevens één van de weinige regio’s waar rosé wijn vandaan komt!

Door het Pannonische klimaat in combinatie met vruchtbare bruine bodems op lösssubstraat is deze regio ideaal voor haar druiven. De wijnen zijn fruitig, kruidig en tonen finesse en elegantie.

Centraal Burgenland waar Blaufränkisch op haar best is

Net ten zuiden van Leithaberg DAC vinden we Centraal Burgenland ofwel Blaufränkisch-land. Hier profiteren de 2.500ha wijngaarden van de diepe bodems met klei, de ideale omstandigheden voor deze druif. Mittelburgenland DAC verwijst naar traditionele typische Blaufränkisch-wijnen. Het landschap hier is gelijkwaardig aan Hongarije en de Panonische Vlakte domineert hier. Het continentale klimaat levert warme, zonnige en droge dagen. Welke afkoelen onder invloed van de noordelijke wind. Het lange droge rijpingsseizoen vormt een ideale basis voor de laatrijpende Blaufränkisch. Tevens biedt dit deze wijnen een aanzienlijk rijpingspotentieel. De Classic en Rieden wijnen bieden een optimaal drinkplezier in de eerste vijf jaar. In de Burgenland Reserve wijnen is het fruit nog verder ontwikkeld en gaan samen met een mooie hint van hout. De houdbaarheid van de reservewijnen ligt tussen de zeven en vijftien jaar.

In Oostenrijk ben ik de Das Federveich Zweigelt Reserve 2017 van Eichenwald tegengekomen. Een echte volle Burgenlandse wijn. Een diep paarse wijn waarbij de bramen en donkere kersen samen met een vegetale hint uit het glas springen. Het is een droge wijn met mooi afgeronde tannine, verfrissende zuren en wat stevig in alcohol. Nochtans is er een prettig balans terwijl je geniet van het zwarte fruit, munt en lichte kruiden. Met een aangename vanille toon en donkere chocolade in de afdronk. Een heerlijke onvergelijkbare wijn uit het unieke Burgenland.

Eisenberg DAC

Geheel in het zuiden van Burgenland DAC vinden we Eisenberg DAC, een gebied met golvende heuvels. Voorheen heette dit Südburgenland IPG. De steile hellingen zijn aangeplant met wijnstokken, terwijl de dennebossen deze overzien. Er is ongeveer 550ha beschikbaar, welke 18.000hl wijn voortbrengt. De term “Eisenberger” wordt traditioneel gebruikt om te verwijzen naar de wijnen van Südburgenland, vanwege hun significante minerale en aardse rode wijnen.

Ook is er aanplant van Welschriesling en Weissburgunder (Pinot Blanc), maar deze wijnen krijgen Burgenland DAC.

Conclusie

We hebben nu de tweede regio uit Oostenrijk belicht en wat opvalt is dat Burgenland vooral om rode wijn draait. Natuurlijk zijn het niet de warme druiven als Syrah of Tempranillo. Maar toch vind je Cabernet Sauvignon en Merlot toch ook in dit bergenland. Maar het draait toch vooral om druivenrassen als Zweigelt en Blaufränkisch – variëteiten die toch redelijk uniek zijn aan het land. Dit geeft toch ook al wel de onvergelijkbare diversiteit aan die het land te bieden heeft en dat in combinatie met een unieke kwaliteit.

28 september 202117 september 2023

Spannend, barstensvol fruit en kruiden in Gru-Ve’s

Zoals vorige week geïntroduceerd, is Niederösterreich met ruim 27.000ha (ofwel 62%) de grootste wijnregio in Oostenrijk. De regio is onderverdeeld in drie klimaat zones; Weinviertel in het noorden, Donau Rivier regio ten westen van Wenen en Pannonian Niederösterreich in het zuidoosten. Dit is de regio van de Grüner Veltliner, ofwel Gru-Ve’s, een wijn die spannend is en barstensvol fruit en kruiden.

Zes van de acht specifieke wijnbouwgebieden onderscheiden zich door het DAC kwaliteitskeurmerk. De DAC regels hebben betrekking op de goedgekeurde druivenrassen, de stilistische stijl van de wijn en smaakprofiel. Dus wanneer je de naam “DAC” of “Districtus Austriae Controllatus” achter de naam van een gebied op het etiket ziet staan, kan je er zeker van zijn dat de fles een wijn bevat die typisch is voor de betreffende regio. Wijnen uit de DAC-gebieden die niet aan de vastgestelde regels voldoen, bijvoorbeeld omdat ze uit andere druivenrassen bestaan, heeft Niederösterreich op het etiket staan.

In alle wijnbouwgebieden dragen warme, zonnige zomers en herfstdagen met koele nachten bij aan de ontwikkeling van typische Cool Climate wijnen. Het zijn frisse en aromatische wijnen met levendige zuren, een prettige body en een fijn karakter. Iets meer dan de helft van de wijngaarden heeft een bodem van löss. Ongeveer een derde van de wijngaarden bevindt zich in de melassezone en het Weense bekken, waar losse rotsen domineren.

Het zal niet verbazen dat in een cool climate land als Oostenrijk ruim 75% druiven voor witte wijn staan aangeplant. En van deze 75% neemt Grüner Veltliner bijna 46% voor haar rekening.

Het vooruitstrevende Weinviertel

De naam zegt alles; “Wijnkwart”, maar toch. Hoewel de bodemgesteldheid uitstekend is voor wijnbouw, is de allereerste vermelding van wijnbouwactiviteiten rijkelijk laat, pas eind 11^e eeuw!

De regio Weinviertel omvat bijna 14.000ha, waarvan 6.700ha Grüner Veltliner is. Andere belangrijke druivensoorten zijn Welschriesling en Riesling voor witte wijn en vooral Zweigelt en Blauer Portugieser voor rode wijn.

Zoals alle wijngebieden in Oostenrijk, ligt Weinviertel in de op één na koudste van de zeven zones in Europa is wat geschikt is voor wijnbouw. In de regio waar een vochtig, mild Atlantisch klimaat plaatsmaakt voor een droog, continentaal klimaat met Pannonische elementen, profiteert wijnbouw van een koel klimaat. Het Weinviertel ligt aan de westelijke rand van de Pannonische klimaatzone in het oosten van Oostenrijk en wordt gekenmerkt door continentale invloeden die warme, droge zomers en koude winters met weinig sneeuw brengen. Zonnige herfstdagen, koele wind uit het noorden en aanzienlijke schommelingen in de dag- en nachttemperaturen creëren perfecte omstandigheden voor verse wijnen met intense aroma’s.

De bodem bestaat uit löss dat de onderliggende kalksteen, mergel of zandsteen bedekt. Kortom een ideale bodem voor wijnranken.

In 2003 besloot het uitgestrekte Weinviertel om als eerste wijnbouwregio in Oostenrijk haar wijn uitsluitend op de markt te brengen onder de naam van de regio. Sindsdien staat de naam Weinviertel DAC op het etiket garant voor een wijn die spannend, barstensvol fruit en kruiden is, een verfrissende Grüner Veltliner (Gru-Ve’s). Daarnaast vanaf het wijnoogstjaar 2009 wordt ook Weinviertel DAC Reserve op de markt gebracht. Dit is een droge wijn met een geconcentreerde structuur, een lange afdronk en een krachtige stijl. Subtiele botrytis en eikenhouten invloed zijn toegestaan. Het minimumalcoholgehalte is 13 volumeprocent.

Het gehele (zeer) gevarieerde palet van verfrissende witte wijnen, fruitige en zelfs zoete wijnspecialiteiten uit het Weinviertel is te vinden met de oorsprongsbenaming “Niederösterreich”.

Donau Rivier regio

Ten westen van Wenen ligt de regio Donau Rivier regio. Deze regio omvat de dalen Traisental, Kamptal, Kremstal en sinds 2020 Wachau.

Traisental

Het Traisental is één van de jongste maar ook kleinste gebieden. De slechts 850ha liggen langs de rivier de Traisen op kleine terrasvormige percelen. Sinds 2006 zijn de fruitige en kruidige Grüner Veltliner en robuuste mineralige Riesling op de markt. Deze wijnen verschillen van de andere regio’s door haar kalkhoudende gesteente. Wat duidelijk waarneembaar is in de mineraalachtige wijnen met mooi gebalanseerde zuren.

Andere druiven – van Zweigelt tot Chardonnay – uit deze regio komen op de markt als Niederösterreich IPG.

Ook hier kennen ze het Bourgondische kwalificatie principe; Traisental DAC heeft minimaal 11% alcohol, Traisental + gemeentenaam DAC (Ortswein) heeft minimaal 12% alcohol. Daarentegen Traisental + gemeentenaam en wijngaard DAC (Riedenwein) kent 12.5% en de Traisental Reserve DAC 13% alcohol. Hoewel al deze wijnen droog zijn, kent de Traisental Reserve DAC delicate tonen van botrytis in de smaakprofiel.

Kamptal

Vernoemd naar de rivier de Kamp die door het dal stroomt en met haar 3.600ha wijngaarden, is het Kamptal één van het land’s meer succesvolle wijnbouwgebieden. Onder de DAC zijn alleen Grüner Veltliner en Riesling toegestaan. De wijnen vertonen hier zeer onderscheidend vermogen, ingegeven door de verschillen in expositie, hoogte en bodemsamenstelling.

Op de steile terrassen die de zuidelijke helling van de heuvel beslaan, zijn het vooral Riesling-wijnstokken die diep wortelen en krachtige, mineraalgedreven en (vooral) extreem lang levende wijnen produceren. In de richting van de Donau veranderen de bodemformaties van de wijngaarden; hier vinden verfrissende en klassieke maar ook zeer robuuste wijnen van Grüner Veltliner ideale omstandigheden op de brede löss- en leemterrassen.

Toch kent het relatief kleine gebied een uiteenlopend klimaat. In het oosten ligt het Pannonisch bekken met een heet klimaat welke met de Donau wordt meegenomen naar het westen. Terwijl in het noordwesten het klimaat beduidend koeler is. Dit samenspel tussen de hitte van de dag en de aanzienlijk lagere nachttemperaturen geeft de druiven een grote aromatische finesse en levendige zuurgraad. De meest bekende wijn is toch wel Heiligenstein, zoals Weingut Bründlmayer Ried Heiligenstein Riesling.

Kremstal

De 2.256 hectare wijngaarden in de Kremstal – de Krems-riviervallei – zijn verdeeld in drie verschillende zones: de historische stad Krems, grenzend aan Wachau, vervolgens de eigenlijke Krems-vallei met zijn machtige lössruggen in het oosten, en ten slotte de kleine wijndorpjes ten zuiden van de Donau geclusterd rond de monumentale abdij van Göttweig. Sinds 2007 staat Kremstal DAC voor een wijn die spannend is, Gru-Ve’s die barstensvol fruit en kruiden zijn en elegante, mineraalachtige Riesling. De wijnen variëren van verfrissende, klassieke stijlen tot robuuste Reserve-categoriewijnen; zoals je eigenlijk overal ziet in Niederösterreich.

Kremstal is net iets warmer dan het noordelijker gelegen Kamptal en zeker in koelere jaren bemerk je het verschil. De wijnen zijn zachter en ronder, met meer body en duidelijk meer fruit.

Net als Wachau en Kamptal profiteert Kamptal van de klimatologische samenvloeiing van het hete Pannonische klimaat in het oosten en de koele noordenwind. Wijnen zijn rijper en aromatischer.

De zeer genuanceerde structuur van de Kremstal DAC-wijnen zijn een perfecte combinatie met een breed scala aan gerechten, van klassiek geroosterd varkensvlees tot loempia’s. Kremstal Rieslings, aan de andere kant, zijn in hun ideale element naast traditionele visgerechten.

Onlangs had ik mogen genieten van deze Edlinger Optimas Grüner Veltliner. Een strogele wijn, met een neus van steenfruit en abrikoos. De volle body en mooi balans tussen verfrissende zuurgraad en alcohol laat je volop genieten van perzik, nectarine, abrikoos. Met een heerlijke kruidigheid in de afdronk. Denk aan mint, groene kruiden en witte peper.

Spannend barstensvol fruit en kruiden Gru-Ve's

Wagram

In dit gebied ligt meer dan 2.400ha wijngaarden waar de Donau doorheen snijdt. Ten noorden liggen de groteske hellingen, terwijl ten zuiden van de rivier klein wijndorpjes en natuurlijk de historisch wijnstad Klosterneuburg. De belangrijkste druivensoorten zijn natuurlijk Grüner Veltliner, maar ook Riesling en Roter Veltliner. De natuurlijke omstandigheden in het noordelijke deel biedt de beste omstandigheden voor het maken van rijke en aromatische wijnen. De bodem kent verschillende lagen löss welke de ondergrond van zeeafzettingen (“Wagram” komt van “Wogenrain”, wat “kust” betekent) en riviergrind (de Donau liep 10 miljoen jaar geleden noordelijker) bedekken. Ten zuiden van de Donau staan de wijngaarden op verschillende rotsen van de melasse zone. Behalve in Klosterneuburg waar de ondergrond gevormd is door Flyschrotsen. Dit verwijst naar een bodem samenstelling die beïnvloed is door modderstromen van de diepe oceaan die hier vroeger gelegen heeft.

Bovenal rijpt de Grüner Veltliner tot stevige kruidige wijnen in de klassiek-droge versie en in de grote, karaktervolle reserves. De autochtone variëteit Roter Veltliner levert elegante en onafhankelijke witte wijnen die men bijzonder goed kan bewaren. Maar ook enkele van de rijkste rode wijnen van Neder-Oostenrijk zijn te vinden in de toonaangevende wijndomeinen, vooral van Zweigelt en Pinot Noir. Tevens vind je hier ijswijnen uit de milieubewuste gemeente Großriedenthal.

Deze wijnen hebben meer karakter en mogen echt wel wat tegenhang hebben. Schenk deze wijn bij een heerlijke wienerschnitzel of rijk groentegerecht. Maar ook Vitello Tonato of ravioli zijn er heerlijk bij.

Vrije wijngeesten in Wachau

Hoewel het in het DAC-systeem om de herkomst van de wijn draait, kent Wachau een drietal termen die over de stijl van de wijn gaan. Steinfeder is een frisse, lichte wijn, terwijl Smaragd, gemaakt van volrijpe druiven uit de beste wijngaarden, meer alcohol heeft. Federspiel zit ertussenin. Deze aanduidingen zijn handelsmerken die alleen door de leden van de wijnbouwersvereniging Vinea Wachau gebruikt mogen worden.

Hoewel de Wachau vooral bekendstaat om zijn riesling en grüner veltliner, is het aantal aangeplante rassen veel groter. Het in het leven roepen van Wachau DAC zal dat deels beperken. DAC Wachau kent drie kwaliteitsniveaus. De zogenaamde Lage- of Ried-wijnen vormen het hoogste niveau en zijn vergelijkbaar met de Bourgondische crus. Zij mogen alleen van grüner veltliner en riesling gemaakt worden. Chaptaliseren is niet toegestaan en de wijnen mogen geen merkbare barrique aroma’s en smaken hebben. Dat laatste zou het karakter van de Lage kunnen verdoezelen. Overigens is het zo dat de wijngaardnamen nu ook al op het etiket vermeld kunnen worden.

Bij de Ortsweine, oftewel de village-wijnen, zijn meer rassen toegelaten. Neuburger, Muskateller en Traminer, maar ook de internationale rassen zoals Chardonnay, Grauburgunder en Sauvignon Blanc behoren tot deze groep. In de praktijk zullen de wijnmakers de druiven van verschillende percelen moeten samenvoegen om voldoende wijn te kunnen produceren. Chaptalisering mag bij deze wijnen wel toegepast worden, maar een waarneembare geur of smaak van hout is wederom niet toegestaan.

De Gebietsweine, vergelijkbaar met de regionale AOC’s in Frankrijk. Hier zijn de restricties minimaal en is het aantal toegelaten druivenrassen nog groter, inclusief een drietal blauwe. Wijnmakers kunnen hier experimenteren.

Historie uit Pannonian Niederösterreich

Carnuntum, vernoemd naar de Romeinse basis en stad, biedt ze viticulturale schatten welke geproduceerd worden uit de ongeveer 836ha wijngaarden. Vooral de regionaal typische rode wijnen uit Zweigelt en Blaufränkisch zijn indrukwekkend. Het wijnbouwgebied Carnuntum ligt ten oosten van Wenen en strekt zich uit tot de grens met Slowakije. De wijngaarden spreiden zich uit ten zuiden van de Donau over drie heuvelachtige landschappen: het Leitha gebergte, de Arbesthaler Heuvels en het Hainburger gebergte. De bodem is ideaal voor wijnbouw met haar stevige leem- en lössgronden.

Een jonge generatie wijnbouwers heeft dit natuurlijke potentieel kunnen benutten en de regio in korte tijd naar uitmuntendheid kunnen leiden: vooral met aantrekkelijke rode wijnen die fruit en elegantie combineren. Modern van stijl, maar onderscheidend en toegewijd aan de expressie van hun oorsprong.

Zweigelt en Blaufränkisch onderscheiden zich in het bijzonder onder de rode variëteiten. Cuvées kunnen tot een derde van andere rode Qualtitätswein-druivenrassen bevatten , zoals Sankt Laurent, Cabernet Sauvignon of Merlot. In 2019 kreeg Carnuntum eindelijk de DAC-status.

Carnuntum DAC bewijst ook een consistente bron voor goed gestructureerde en robuuste witte wijnen: Chardonnay, Weissburgunder en Grüner Veltliner zijn de aangewezen witte DAC-variëteiten. Net als bij DAC-rode wijn kunnen witte cuvées tot een derde van andere witte Qualitätswein-druivenrassen bevatten.

De witte wijnen gaan heel goed bij vegetarische gerechten, vis of pastamogelijkheden vanwege hun mooie balans tussen body en structuur. Terwijl de rode wijn van Blaufränkisch of Zweigelt goede begeleiders zijn bij slow cook barbecue of perfect gegrilde biefstuk!

Tot slot

Niederösterreich heeft zich in korte tijd toch weer op de kaart gewerkt. Mogelijk niet zozeer in Nederland maar wel elders in de wereld. Eigenlijk wel een beetje jammer dat Oostenrijk nog onderbelicht is in ons land. Gelet op het koele klimaat zijn het natuurlijk de witte wijnen, zoals de Gru-Ve’s die spannend en barstensvol fruit en kruiden is. Maar vooral in het oosten vind je ook geweldige rode wijnen!

Overigens kent deze regio ook de IGP Thermenregio, 1.900ha wijnstokken ten zuiden van Wenen. Hier vind je een scala aan vooral traditionele druivensoorten zoals Zierfandler, Rotgipfler of Neuburger. Ook zeker de moeite waard van het ontdekken.

21 september 202117 september 2023

Spannende geheimen van wijnland Oostenrijk

Wie het over wijn heeft associeert dit niet vaak met Oostenrijk. Toch kent Oostenrijk een grote geschiedenis met spannende geheimen als wijnland. Maar wat maakt Oostenrijk zo bijzonder? Het is niet een wijnland die in één adem wordt genoemd met Frankrijk, Italië of Spanje. Toch is de wijnbouw al langer dan 1.000 jaar actief in dit bergland. Opererend in de schaduw van andere grote wijnlanden met een eigenzinnigheid die zo typerend is voor dit land, bouwt Oostenrijk langzaam aan de wederopbouw van hun wijnen.

De geschiedenis van wijnbouw in Oostenrijk

De allereerste bewijzen van wijnbouw gaan terug tot de 10^e eeuw BC. Geconserveerde druivenpitten uit de bronstijd bevestigen het bestaan van een duizenden jaren oude wijntraditie. Met name in het Traisental en in het dorp Stillfried an der March in Weinviertel. De druivenpitten die daar worden gevonden, zijn toegeschreven aan een soort Vitis vinifera en vormen dus een van de oudste dergelijke ontdekkingen in Midden-Europa.

Vervolgens berichten in Zagersdorf, in het uiterste oosten van Burgenland, zijn er druivenpitten gevonden in urnen uit 700 BC. Vooral onder de Romeinen bloeide de wijnbouw in de regio. Aangezien keizer Marcus Aurelius Probus het verbod op wijnbouw ten noorden van de Alpen ophief. Men neemt aan de Grüner Veltliner reeds in deze tijd haar faam maakte, maar echt bewijs is hier nog niet voor gevonden.

Toen het grote Romeinse rijk viel, begonnen ook de problemen voor de Oostenrijkse wijnbouw. Pas in 8^e eeuw AD, na een decreet van Karel de Grote werden wijngaarden in ere hersteld.

Hoe het verder ging

In de 10^e eeuw brengen monniken de Bourgondische wijncultuur naar de huidige Thermenregio in Oostenrijk. Langs de Donau waren het vooral de Beierse bisdommen en abdijen die aan de slag gingen met de ontginning en ontginning van rivierdalen. Een mooi voorbeeld is de aanleg van terrassencultuur in de Wachau.

In de 12^e eeuw werd het klooster van Stift Klosterneuburg door de Congregatie van de Oostenrijkse Augustijner kanunniken in gebruik genomen. Markgraf Leopold III gaf de opdracht om hier een wijngoed te stichten. Al bij de inwijdingsplechtigheid van de basiliek in 1136 werd wijn afkomstig uit de kloosterwijngaarden gedronken. In de lange geschiedenis van het klooster bleef de wijnbouw van de allergrootste betekenis.

In de 14^e eeuw werd Wenen zelfs het centrum van de wijnhandel dankzij haar strategische ligging aan de Donau. Zo zie je hoeveel wijnland Oostenrijk reeds meemaakte en spannende geheimen heeft doorstaan.

Hoe oorlogen de wijnbouw beïnvloedde

Oorlogen hebben altijd een grote invloed gehad op de Oostenrijkse wijngeschiedenis. Op een zeker moment in de 16e eeuw telde het land 170.000 hectare wijnstokken. De Dertigjarige Oorlog in de 17e eeuw en de daaropvolgende invasies door Turkse legers betekenden echter het einde van deze grootschaligheid.

In de 19e eeuw waren het geen mensen, maar biologische vijanden die de wijncultuur belaagden. De verschillende vormen van Meeldauw verspreidden zich in de wijngaarden en ruïneerden een groot deel van de gewassen. Een van de positieve gevolgen daarvan was de oprichting van een wijnschool in Klosterneuburg. Dit kennisinstituut hielp de Oostenrijkse wijncultuur vorm te geven. Het is tevens de oudste wijnbouw opleiding ter wereld! Helaas sloeg vervolgens in 1872 de druifluizenplaag toe, net als in de rest van Europa. Deze plaag verwoestte een groot deel van de wijngaarden in Centraal-Europa, en 25 procent van de Oostenrijkse druiven.

In de 20e eeuw werd het niet veel beter. Na de Eerste Wereldoorlog en de val van het Oostenrijks-Hongaarse Rijk, werden de Oostenrijkse grenzen hertekend. Dit resulteerde in een verlies van wijnregio’s. Het aantal hectares liep terug van 50.000 tot 18.000. Door de Tweede Wereldoorlog en de opkomst en val van nazi-Duitsland, werden de Oostenrijkse grenzen nogmaals herzien. Helemaal toen later de Sovjet Unie prikkeldraadafscheidingen plaatste in wijngaarden om de nieuwe staatsgrenzen te markeren.

Het antivries-schandaal

Maar hetgeen wat de meeste mensen is bijgebleven is het grote antivries-schandaal. Dit is toch wel een hoogtepunt van de geheimen uit wijnland Oostenrijk die veel spannende verhalen met zich meebracht. In 1985 was er een klein groepje wijnhandelaren die besloten de wijn aan te zoeten. Dit was net op het moment dat Oostenrijkse wijnen enorm in de lift zaten. Doordat zij di-ethyleenglycol (een ingrediënt voor antivries) toevoegden aan de wijn, werd deze zoeter. En in deze tijd beoordeelde men de kwaliteit van de wijn op haar zoetheid. De handelaren vielen door de mand doordat één van hen de kosten van het product terug te krijgen van de belastingdienst. Gelukkig vielen er geen slachtoffers van deze actie, echter de Oostenrijkse wijnhandel stortte volledig in.

Oostenrijk nam vervolgens maatregelen door het invoeren van de strengste productiewetgeving in Europa. Producenten richten zich weer op kwaliteit en dat werpt haar vruchten af. In 2020 is het geschatte volume 2.4 miljoen hl wijn, met een kleine 50.000ha aan wijnbouwgebied.

Klimaat en terroir

Daar waar in de 17^e eeuw wijnbouw in heel Oostenrijk voorkwam, is dit nu geconcentreerd in het oosten van het land vanwege de betere klimatologische omstandigheden. Hoewel Oostenrijk natuurlijk een berglandschap is, vind je hier toch vele kleine microklimaten. In het westen van Oostenrijk domineren de Alpen. Maar in het oosten zijn er meer vlaktes. Er heerst een koel continentaal klimaat die invloed ondervindt van koude noordelijke winden. Terwijl nabij de Hongaarse grens de gebieden opgewarmd worden door de oostelijke winden.

Het meest interessant voor wijnliefhebbers nu, is misschien wel hoe dit de terroir beïnvloedde van Oostenrijkse wijn. Wijnmakers werken veel samen met buitenlandse druiventelers. Natuurlijk is dit ook ingegeven door de vele oorlogen en verplaatsen van landsgrenzen als gevolg. De Welschriesling van Gamser gebruikt druiven die aan beide kanten van de Oostenrijks-Sloveense grens groeien, terwijl de Blaufränkisch een Hongaarse tegenhanger heeft in Kékfrankos. Het is ook een wijn die in nauwe samenwerking met Slovaakse wijnmakers geproduceerd wordt. Dit is te danken aan een ongebruikelijk systeem, ‘Historischer Doppelbesitz’, dat toestaat dat druiven aan beide kanten van de grens gebruikt worden voor Oostenrijkse wijn.

De kwaliteit en haar classificatie

Het label op een wijnfles moet de informatie bevatten die verwijst naar de herkomst, druivenvariëteit, alcohol percentage en dergelijke. De maximale opbrengst per hectare is 10.000kg ofwel 7.500 liter. Dan mag de wijn het predikaat landwijn, kwaliteitswijn of DAC dragen. Indien de opbrengst groter is, dan mag de gehele oogst van dat jaar geen classificatie op het etiket hebben staan. Er staat slechts “Wein” of voorheen “Tafelwein” op het etiket.

Landwein

Wanneer we één stapje hoger gaan, komen we in de IGP. Er is feitelijk slechts één geografische aanduiding voor Oostenrijk; “Landwein”. Andere vermelding is niet toegestaan. Hierdoor weet je als consument dus niet waar precies de wijn vandaan komt. De druiven zijn afkomstig uit één van de drie regio’s Weinland, Steirerland of Bergland die tezamen het hele land beslaan.

Qualitätswein

Aan de top van de piramide staat de “Qualitätswein”. Druiven zijn dan afkomstig uit één van de regio’s en de productie vindt er ook plaats. Tevens dient de wijn gekeurd te zijn door een Oostenrijks Proefcommissie. De kwaliteitswijn mag “Kabinett” of “Kabinettwein” op het label dragen onder strikte voorwaarden en is droog. Deze wijn mag zeker niet aangezoet worden.

Binnen de kwaliteitswijn categorie heb je de DAC ofwel “Districtus Austriae Controllatus“. Dit vormt een nadere specificatie van waar de wijn vandaan komt. Maar ook richtlijnen voor wijnstijlen die specifiek zijn voor de betreffende regio. Sinds oktober 2020 hebben 16 van de 18 specifieke regio’s een DAC status. Alleen Wagram en Thermenregion hebben geen DAC status.

Prädikatswein

Tenslotte heb je binnen de kwaliteitswijnen de “Prädikatswein”. Dit is wijn met een minimum suikergehalte en/of oogstemethodes. Deze kunnen worden aangeduid per regio of specifiek wijngebied. Prädikatswein heeft als extra voorwaarde dat een wijninspectie certificaat verleend dient te zijn (een Mostwägerbescheiningung) die de kwaliteit van de oogst bevestigt. Chaptilisatie is niet toegestaan. In volgorde van suikergehalte, gemeten in Öchsele zijn dit;

Spätlese – perfect gerijpte druiven met suikergehalte van 94Ö
Auslese – handmatige selectie van druiven om niet rijpe of aangetaste druiven te verwijderen met een suiker gehalte van minimaal 105Ö
Beerenauslese – wijn van overrijpe druiven en druiven die zijn aangetast met Botrytis, minimaal 127Ö
Eiswein – wijn van druiven die tijdens de oogst en persen volledig bevroren waren, minimaal 127Ö
Strohwein of Schilfwein – wijn van rijpe en suikerrijke druiven die minimaal drie maanden voor de vinificatie op stromatten zijn gedroogd (soort van appassimento). Minimaal 127Ö
Trockenbeerenauslese – wijn van late oogst druiven die aangetast zijn door Botrytis en deels ingedroogd met minimaal suikergehalte van 156Ö

Sekt

Sinds 2015 heeft ook Sekt haar plaatsgevonden in dit illustere lijstje. De Oostenrijkse sekt is synoniem voor verfrissende lichte mousserende wijn en is gemaakt volgens de Méthode Traditionelle. Sekt komt in drie categorieën; Klassik, Reserve en Grosse Reserve. Er wordt zelfs beweerd dat Reserve Sekt op hetzelfde niveau zit als de Italiaanse Franciacorta en Franse Champagne!

De verschillende regio’s in vogelvlucht

Oostenrijk produceert slechts 1% van de wijnen in de wereld. En maar liefst 30% van haar wijn exporteert men vooral naar buurlanden Duitsland en Oostenrijk. Op verrassende 3^e plaats staat de VS. Zoals reeds in een eerdere blog vermeldt, is Grüner Veltliner de meest geliefde druif en ook nationaals trots. Maar liefst 37% van de wijngaarden staat aangeplant met deze mooie verfrissende druif.

Oostenrijk wijnregio's — Bron: UniWien Karto

Niederösterreich

Gelegen in de regio Weinland, is dit het grootste wijndistrict in Oostenrijk. Het neemt maar liefst 60% van de productie voor haar rekening. Tevens vind je hier de crème de la crème van Oostenrijks wijnen; top wijnen van “Gru-Ve” maar ook Riesling en historische wijnrassen Zierfandler en Rotgipfler. Wijnen van deze laatste twee druivensoorten zijn zeer zeldzaam.

De regio kenmerkt zich door haar warme en droge klimaat. Het zijn nochtans de grote temperatuurverschillen die een belangrijke rol spelen voor de aromatische intensiteit. Door de zonnige warme herfst verlengt het groeiseizoen waardoor druiven voldoende suikerrijpheid behalen in combinatie met een mooie zuurgraad.

Burgenland

De volgende in omvang is Burgenland, welke ook in Weinland ligt. Hier vind je vooral rode wijnen met mooie volle body van Blaufränkisch, Zweigelt of St Laurent. Ook produceert men mooie dessertwijnen zoals ijswijn of trockenbeerenauslese.

Het klimaat hier is warmen en vochtiger in vergelijking tot Niederösterreich.

Steiermark (Styria)

In de regio Steiterland vinden we Steiermark. Met ongeveer 10% van Oostenrijks wijngaarden, maken ze hier mooie wijnen van Sauvignon Blanc, Welschriesling, Gelber Muskateller (Muscat Blanc a Petit Grains) en Weissburgunder (Pinot Blanc).

Vienna of Wenen

In 2013 heeft Wenen haar eigen DAC gekregen. Gelegen in het midden van Niederösterreich heeft de kleine 600ha aan wijngaarden haar eigen status verdiend. De wijngaarden helpen de stad haar groene gordel te behouden en zijn de basis van een eerste klas wijn.

Bergland

Dit is een verzamelregio die Öberösterreich, Kärnten, Salzburg, Tirol en Vorarlberg dekt. De belangrijkste witte druivensoorten hier zijn de pinot-familie, Sauvignon Blanc, Riesling, Traminer, Grüner Veltliner, Müller Thurgau en Chardonnay. Terwijl voor rode wijn Zweigelt, Roesler en Blauer Burgunder (Pinot Noir) gebruikt worden.

Volgende week gaan we ons verder verdiepen in dit prachtige wijnland Oostenrijk met haar spannende geheimen.