Pinot Meunier Archieven

16 november 202116 november 2021

Nu de magisch lekkere wijn uit uniek Württemberg

De vierde regio is dus het zonnige warme Württemberg zoals je wellicht in de vorige blog hebt gelezen. De wijnregio Württemberg, ookwel Schwabenland genaamd, ligt vooral aan de rivier de Necker en heeft ruim 11.000ha aan wijnbouwgebied. Wat dit gebied uniek maakt is dat Württemberg de enige wijnregio van Duitsland is waar magisch lekkere rode wijn dominant is. Die overigens ook heerlijk gaat met de Schwäbische specialiteiten zoals Spätzle (pasta), Maultaschen (grote ravioli) of Wurstsalat

Württemberg ligt ten oosten van Baden en grenst in het noordwesten aan haar tweelingzus. Men produceert hier 875.000hl verspreid vanaf het Bodenmeer in het zuiden tot aan de Tauber vallei nabij Rothenburg. Opvallend in Württemberg is dat men geen Landwein kent en 91% is Prädikatswein van overwegend lokale druivenrassen. Saillant detail overigens is dat de Schwaben bijzonder dorstig te boek staan. Volgens het handboek van het Deutsches Weininstitut drinkt men hier 2x zoveel als de gemiddelde Duitser.

Druivenrassen

Met een aandeel van ruim 70 procent domineren hier blauwe druivenrassen. De bekendste rode wijn is de Trollinger (ongeveer 21% van de aanplant). Men noemt deze makkelijk drinkbare wijn wel de nationale drank van de Württembergers. Die drinken hem graag bij een Vesperteller met vleeswaren.

Daarnaast zijn veel aangeplante druiven zo’n 15% Schwarzriesling (Pinot Meunier) en Lemberger (Blaufränkisch – 14%). Dit zijn druivenvariëteiten die je zelden elders ziet. Blaufränkisch, vernoemd naar de plaats waar de druif afkomstig is, het Oostenrijkse Lemberger, zie je dus ook in Oostenrijk en in Hongarije onder de naam Kékfrankos. Uniek en magisch lekkere wijn kan je deze Lemberger uit Württemberg wel noemen, heerlijk fris en fruitig. Ideaal als aperitief.

De Schwarzriesling is oorspronkelijk afkomstig uit Bourgogne, waar deze druif onder de naam Pinot Meunier bekend staat. Opvallend is dat, hoewel afkomstig, de Pinot Meunier niet is toegestaan in de Bourgogne. Echter veel mensen kennen deze druif van Champagne.

Vanzelfsprekend is er ook nog witte wijn, van met name Riesling (18%), Kerner en Müller Thurgau (beiden 3%). Dit zijn toegankelijke wijnen met beperkte alcoholpercentage en sappige zuren.

Wijnbouwgebied

Wijnbouw vindt plaats op de hellingen langs de Neckar en in de beschutte dalen van zijrivieren als Rems, Enz, Kocher, Jagst en Tauber en zelfs aan de Bodensee. Kern van het wijngebied is het Bereich Württembergisches Unterland aan de Midden Neckar. Ten zuiden daarvan sluit het Bereich Remstal-Stuttgart aan. De hellingen geven een beschutting en de ligging is relatief zonnig en warm.

Württemberg kent veel waardevolle wijngaarden op steile hellingen. Wijnboeren bewerken vaak maar kleine percelen waarvan ze gewoontegetrouw de opbrengst aan de dichtstbijzijnde coöperatie leveren. Daarvan zijn er in Württemberg meer dan 50. Samen zijn die goed voor zo’n 80 procent van de verkopen.

Grote delen van het wijngebied worden ontsloten door de Württemberger Weinstraße. Over een lengte van 500 kilometer loopt die van Weikersheim bij Bad Mergentheim tot aan het oostelijk van Tübingen gelegen Metzingen, voornamelijk langs de Neckar en zijn fraaie zijdalen.

Bereichen in Württemberg

Württemberg kent vijf Bereiche waar 17 Grosslagen en zo een 210 Einzellagen actief zijn. Een groot verschil met haar tweelingzus. En er zijn slechts 8 VDP wijngaarden, waarvan 6 nabij Stuttgart liggen. Van deze 8 producenten zijn er 7 die zowel Grosse Lagen als één of meerdere Erste Lagen produceren. De gemene deler zijn vooral Riesling en Lemberger. Maar er worden ook vele andere variëteiten gevoerd.

Bereich Kocher-Jagst-Tauber

Gelegen in het noordoosten is dit het enige Bereiche dat zich gespecialiseerd heeft in witte wijnen van Silvaner en Riesling. Kocherberg en Tauberberg zijn de belangrijkste locaties in dit Bereiche. Silvaner en Schwarzriesling groeien langs de rivieren op skeletkalksteen, vind je in de rest van het Hohenlohe-wijnland Trollinger (Vernatsch), Pinot Noir en Riesling gekenmerkt door de roodachtige en voedselrijke mergel van de Keuperformation

Württembergisches Unterland

Veruit het grootste wijnbouwgebied is Württembergisches Unterland. De belangrijkste wijngaarden liggen vooral in de middelste en lagere Neckar vallei. Hier komt ruim 80% van de wijnproductie vandaan. Riesling neemt 25% van de aanplant voor haar rekening. Andere belangrijke witte druivensoorten zijn Grauburgunder en Gewürztraminer. Würrtemberg staat vooral bekend haar rode Trollinger, terwijl Schwarzriesling hier toch de betere wijnen voortbrengt.

Remstal-Stuttgart

Het gebied Remstal-Stuttgart ligt in het zuidoosten van het teeltgebied. De wijngaarden liggen voornamelijk tot 400 meter boven de zeespiegel in de riviervallei van de Rems. Het is verdeeld in de vijf grote lagen. In het wat koelere en regenachtigere gebied heerst een zekere Rieslingtraditie.

Bereich Oberer Neckar

Het Boven-Neckargebied is het kleinste wijnbouwgebied van de Württembergse wijnstreek en omvat de wijngaarden in het dal van de Ammer aan de zuidelijke rand van het Schönbuch en in het Neckartal.

Bereich Württembergischer Bodensee

Is een klein gebied van slechts 8ha rondom de plaats Kressbronn aan de Bodensee. Tevens nabij het noordelijker gelegen Ravensburg heb je nog een enkele hectare wijnbouwgebied. Hier vind je vooral aanplant van Müller Thurgau. Maar het overgrote deel van de wijn activiteiten rondom de Bodensee valt onder Baden.

Nu wat maakt de wijn uit Württemberg zo uniek en magisch lekker

Hoewel de wijnen hier niet veel bekendheid genieten. Verrassend is dit niet omdat Württemberg relatief veel neerslag kent en de bodem bedekt is met een soort mergel dat slecht doorlatend is. Daarnaast liggen wijngaarden op 250 meter en hoger, wat in combinatie met de neerslag en dus koelere temperaturen niet ten goede is voor wijnproductie. Dankzij de bijzonder warme jaren begint ook Württemberg verrassend goede wijnen voort te brengen.

Maar wat maakt het verschil tussen een Riesling uit de Moezel, Rheingau of Württemberg? Riesling is in Duitsland bijzonder terroir gedreven. En Württemberg is één van de weinige regio’s waar je een mergel bodem vindt. Dus dat geeft de typerende mineraalachtige karakteristieken. Daarnaast vanwege het koele klimaat domineert het groene fruit en de hoge zuren de wijn.

De Schwarzriesling ofwel Pinot Meunier, staat eigenlijk uiteindelijk alleen aangeplant in Württemberg. Ze hebben een uitzonderlijk fruitig aroma dat wat weg heeft van de Pinot Noir, maar met een zachtere elegantere structuur. Het is een uitstekend aperitief, niet te gecompliceerd. De krachtere varianten misstaan niet naast varkensvlees of lamgerechten.

Lemberger is hier ook in staat serieuze wijnen te leveren. Natuurlijk is het gros een lichte toegankelijk wijn welke ideaal als aperitief is. Maar je hebt ook de kwaliteitswijnen die gekenmerkt worden door zwart fruit, specerijen als tabak, laurier en kaneel. Met mooie ronde tannine en een aangename afdronk. Deze zijn ideaal bij rollade of lamsvlees.

4 mei 20217 mei 2021

Er is altijd een reden voor een champagne feestje

Op ongeveer 4.5 uur rijden vanaf Utrecht, kom je aan in de Champagne streek. Het is de enige streek ter wereld die zich exclusief richt op het produceren van mousserende wijn. Champagne, er hangt vele jaren een feest stemming om het product. Niet voor niets is er altijd een reden voor een champagne feestje!

Champagne mag alleen zo genoemd worden wanneer het uit de Franse Champagnestreek komt. Maar wat maakt Champagne zo speciaal ten opzichte van andere dranken?

Geschiedenis

Champagne heeft een rijke geschiedenis, de Romeinen brachten wijnkennis naar het noordoosten van Frankrijk. Men weet dat reeds in de 5^e eeuw een bleekroze stille wijn werd geproduceerd, gemaakt van Pinot Noir. Echter dit leek helemaal niet op de Champagne van vandaag de dag.

Wat niet wijd bekend is, is dat mousserende wijn reeds in de eerste eeuw na Christus een bekend verschijnsel was. Een Egyptisch papyrus gedateerd 23 oktober 522 AD staat beschreven dat een wijntransactie werd geannuleerd omdat in het voorjaar een tweede vergisting plaatsvond¹. Ook in de Europese Middeleeuwen is vermelding van bruisende wijnen, echter men begreep niet hoe dit ontstond.

Tot 17e eeuw

Maar terug naar Champagne. In de eeuwen die volgden, gingen de boeren in de Champagne zich onderscheiden van de Bourgondische buren door te richten op witte wijn gemaakt van blauwe druiven. Echter ze werden geconfronteerd met een aantal uitdagingen. De Pinot Noir had moeite met het bereiken van de fysiologische rijpheid. Dit resulteerde in hoge zuren en lage suikers. De wijnen waren lichter en dunner dan die uit de Bourgogne. Bovendien stopte de vergisting in de kelder in de winter (door de koude temperaturen) waarna in de lente de resterende gisten spontaan gewekt werden en een 2^e vergisting op gang brachten. Een bijproduct van vergisting (fermentatie) is het vrijkomen van kooldioxidegas. Dit gas zit gevangen in de fles na het bottelen, waar het vervolgens een enorme druk opgebouwd. Dit bracht risico’s met zich mee, want de flessen in die tijd waren niet sterk genoeg. Wanneer één fles in de kelder explodeerde, ontstond er een ketting reactie in de kelder. En als de fles het overleefde, bleken er bubbels in de wijn te zitten. In die tijd ervoeren de Champenois dat als een fout in de wijn. Tevens was het klaren van de wijn nog niet ver genoeg gevorderd waardoor de wijn roze of grijs tinten bevatte.

17e eeuw

In 1662 ontdekte de Engelse Christopher Merret dat wanneer je suiker toevoegde aan de wijn, het fermentatieproces op de fles door bleef gaan. En dat je op deze manier mousserende wijn kon maken.

Eind 17^e en begin 18^e eeuw nam mousserende wijn een toevlucht. De extravagante wijn waarbij de kurk van de fles springt en alle vijf zintuigen beroert vindt vooral aftrek bij de Franse aristocratie en Britse welstand. Die hielden altijd van een feestje zonder reden met champagne. Echter de productie bevat meer geluk dan wijsheid, wanneer het suikergehalte in de druiven te laag was, vond er geen tweede vergisting plaats. En wanneer deze wel plaats vond, explodeerde de fles…

Het is Dom Pierre Pérignon (1638 – 1715), een monnik, die voor een revolutionaire wijziging in het productieproces zorgde. Hij wist te bewerkstelligen dat een witte wijn voortkwam uit de Pinot Noir (welke zijn voorkeursdruif was). Maar ook voor een manier zorgde om een tweede gisting op de fles mogelijk te maken. Grappig genoeg was het eigenlijk zijn bedoeling om de tweede vergisting te voorkomen. Hij maakte zich sterk voor kleinere oogst, oogsten in koele conditie, het verwijderen van rotte druiven, het blenden van druivenrassen voordat ze de pers in gaan. Maar ook voor het toepassen van wijn productie onder natuurlijke processen. Tegenwoordig profiteren we nog steeds van zijn uitvinding, hij was de grondlegger van de méthode Champenoise.

18e eeuw

De 18^e eeuw betekende de grondlegging van hedendaagse Champagne. Met de méthode Champenoise, het experimenteren zoals het gebruik van kurk in plaats van hout, het kapselen van de kurk eerst met linnen, daarna met ijzerdraad, het selecteren van de meest bestendige flessen. Tevens ging men variëren van de datum van botteling en het toevoegen van suiker aan de gebottelde wijn. Maar ook het gebruik van kelders met stabiele temperatuur en het dégorgement.

Ook in de 18^e eeuw vindt de grondlegging plaats van de hedendaagse grote Champagne huizen; Ruinart (1729), Taittinger (1734), Moët & Chandon (1743), Veuve Clicquot Ponsardin (1772) en Louis Roederer (1776). Maar er zijn natuurlijk nog veel meer (kleinere) huizen die fantastische Champagne’s voortbrengen!

In 1844 vond de volgende revolutie plaats, Jacquesson ontdekte de muselet – de metalen “dop” die over de champagne kurk geschoven wordt.

Ondertussen won Champagne aan populariteit, echter daar waar de Britten de voorkeur gaven aan droge wijn (22-26 gram suiker), gaven de Duitsers, Fransen en Amerikanen de voorkeur aan half zoet. En de Russen zelfs heel zoet, tot wel 250 gram suiker! Aangezien de Britten de drijvende kracht waren achter de populariteit van Champagne, is de trend naar droge wijnen vanzelfsprekend.

Wat champagnestreek zo bijzonder maakt

De Champagne bestaat uit een aantal streken; Montagne de Reims (bij Reims), Vallée de la Marne, Cote des Blancs (rondom Epernay), Cote de Sezanne (nabij Sézanne) en Cote de Bar (tussen Bar sur Aube en Bar dus Seine). Maar er is geen onderscheid in regionale appellaties, zoals in de andere streken.

In 1911 is de échelle des crus in het leven geroepen door het Syndicat des vins de Champagne. Afhankelijk van ligging, expositie, zonuren en dergelijke krijgt het dorp een percentage. Vanaf 80% is het dorp premier cru gecertificeerd en 100% staat voor Grand cru. Er zijn 44 dorpen met een Premier Cru status en 17 met Grand Cru. Overigens zegt het échelle des cru niets over de relatie tussen de wijngaard en de daarvan afkomstige wijn. Het is een hulpmiddel voor de prijsbepaling van de druiven. De wijnkopers, ofwel champagne huizen, geven een kwaliteitsoordeel over de wijnbouwers, de wijnleveranciers in een bepaalde gemeente. Dit in tegenstelling tot in Bourgondië waar de referentie naar cru zelfs tot op een climat niveau gaat!

Daarnaast is Champagne geen vin de terroir, zoals in andere wijnbouwgebieden. De wijn kent geen specifieke geografische herkomst, anders dan de streek. De champagne huizen maken een cuvée geheel in de stijl van het huis; het is een echte vin de maison.

Een bijzonder terroir

Het terroir bestaat uit klimaat, grond en ondergrond en reliëf.

Klimaat

Het klimaat in de Champagne is bijzonder koel met een temperatuur in het groeiseizoen van ongeveer 16 graden. Daarnaast ondervindt de regio invloeden van zowel een landklimaat (strenge vorst in de winter en voorjaar) en zeeklimaat (hoge neerslag, wat ideaal is voor de noodzakelijke watertoevoer). Het aantal zonuren is beperkt tot ongeveer 1650 uur per jaar. Hierdoor blijft het suikergehalte in de druif achter en de zuurgraad dus hoog, waardoor het maken van stille wijn nagenoeg uitgesloten is.

Bodemgesteldheid

De ondergrond bestaat grotendeels uit kalk en de afzetting is grotendeels kalkachtig, zoals mergel, krijt en kalk. Dit is een ideale ondergrond voor drainage en voegt smaakelement toe aan de uiteindelijke wijn (het zogenaamde mineralige karakter). Ook hier heb je de bekende Kimmeridgian klei, zoals in de Chablis. De Côte des Blancs, Côte de Sézanne en Montagne de Reims liggen vooral op krijtrijke grondlagen. De Vallée de la Marne (en een enkele specifieke wijngaard bij Reims) heeft een overwegende mergel- klei of zandgrond. Terwijl Côte de Bar vooral een ondergrond van mergel heeft.

Dit krijt is afkomstig van de skeletten van kleine zee-organismen. Zoals aangegeven in het artikel over Chablis, lag hier een groot bassin, het bekken van Parijs. Deze calcietkorrels zijn bijzonder poreus en houden daardoor water goed vast. Zelfs tijdens de droogste zomers voorziet deze ondergrond de druivenranken van water en vormt dus een betrouwbaar water reservoir. De druif heeft hierdoor een gematigde waterbehoefte tijdens het groei seizoen waardoor het evenwicht tussen de vruchtzuren, suiker en de voorlopers van de aroma’s bevordert.

Reliëf

Doordat de streek steil en heuvelachtig is, hebben de wijnstokken genoeg toegang voldoende zonuren. Daarnaast bevordert dit het afvloeien van overtollig water. Deze heuvelwijngaarden zijn typerend voor dit gebied. Deze heuvels zijn ontstaan toen het midden van het bekken van Parijs is gaan verzakken onder het gewicht van de afzettingen. Dit heeft de grond ten noorden en oosten van het bekken omhoog geduwd. Vervolgens heeft erosie nadere vorm geschapen aan het reliëf.

De belangrijkste heuvels die ontstaan zijn, zijn Côte de Île de France met de wijngaarden van Côte des Blancs, Montagne de Reim en Sézanne, Côte de la Champagne, met Vitry de Francois en Montgueux en Côte de Bar. Daarentegen hebben de Marne, Seine en hun vertakkingen engten uitgehold in de Côte de Île de France waardoor hellingen ontstonden zoals in Vallée de la Marne.

De beperkingen vanuit de wijnwetgeving

Vanzelfsprekend mogen de druiven alleen afkomstig zijn uit het afgebakende gebied van Champagne. De toegestane druivensoorten zijn Chardonnay, Meunier, Pinot Noir, Arbane, Petit Meslier, Pinot Blanc of Pinot Gris.

In de wijngaard is men verplicht om één van de volgende snoeimethodes te gebruiken.

Chablis-snoeien. Dit is een methode waar vanuit de stam één of meer 30cm lange scheuten worden opgebonden waar het fruit aan groeit.

Cordon de Royat Hierbij leidt men de stam horizontaal langs de lijnen met één of twee armen. Deze staat niet hoger dan 60cm van de grond. De scheuten met fruit worden omhoog opgebonden en in de winter weer terug gesnoeid. Dit is een korte snoei methode.

Guyot-snoeien. Vanuit de stam zijn er één of twee takken die horizontaal geleid worden. Hierop komen de nieuwe scheuten waar het fruit aan groeit. In de winter snoeit men alles terug op één of twee scheuten na, die weer horizontaal worden geleid.

De Vallée de la Marne-snoei is alleen toegestaan voor de Meunier druif. Men buigt een scheut van het vorig jaar om deze horizontaal te leiden. Lijkt verder sterk op de Guyot snoeimethode.

In de Grand en Premier Cru wijngaarden zijn overigens alleen Chablis en Cordon snoeimethodes toegestaan.

Zoals in bijna alle AOC in Frankrijk, zijn er beperkingen gesteld aan de maximale opbrengsten per hectare. Zowel bij het plukken als bij het persen (102lt per 160kg druiven).

Elk jaar bepaalt men het minimaal toegestaan alcohol percentage. Maar ook dient de wijn 15 maanden op fles rijpen voordat het op de markt gebracht mag worden. En vanzelfsprekend dient de methode traditionelle gebruikt te worden.

Van pluk naar de fles

Dit proces is bijzonder complex en strekt veel verder dan de reguliere stille wijn. Dit is uitgebreid hier aan bod gekomen, in de blog over de verschillen tussen mousserende wijnen.

Conclusie

Er valt enorm veel over Champagne te vertellen en niet te vergeten om te proeven. Maar wat is nu de relatie tussen champagne en feesten? Eigenlijk is dat niet echt duidelijk. Wanneer deze vraag wordt gesteld aan mensen, komt het antwoord vaak neer op “de bubbels creëren een feestelijke sfeer”. Waarom dan niet bruis water? Nou gezien de geschiedenis van Champagne omgeven door rijkdom, doet suggereren dat het statusverhogend werkt. En status dat is waar het in de huidige materialistische wereld omgaat.
Echter, wanneer je puur naar het product kijkt, realiseer je je ook dat het verdomd goed in elkaar zit. Ja het niet goedkoop, maar dat is ook grotendeels te herleiden naar het bijzondere productieproces. En ja natuurlijk betaal je ook voor de naam van het Champagnehuis … maar carpe diem, je leeft maar één keer, dus gebruik dit altijd als de reden voor een champagne feestje!

¹ afkomstig uit historische nota van Benoît Musset, doctor in de geschiedenis, lector in de moderne geschiedenis aan de Universiteit van Maine. 11 september 2009

30 maart 202114 april 2021

De fascinerende en levendige wijnen uit de Touraine

Nadat we het Centre in detail bekeken hebben, gaan we de rivier de Loire verder stroomafwaarts en belanden we in de Touraine met haar fascinerende en levendige wijnen.

De Touraine strekt zich uit van Orléans in het oosten tot aan Bourgeuil in het westen. Deze regio omvat 12.600ha aan wijngaarden verspreid over 19 appellaties. De 1.400 wijnboeren, 12 cooperaties en 150 handelaren produceren gezamenlijk zo’n 213.500hl ofwel 58 miljoen flessen per jaar.

Wat wellicht opvalt is de regio Orléans ook hier weer genoemd wordt, terwijl we deze in het Centre ook al vermeld hebben. Dit is één van die Franse onduidelijkheden zullen we dan maar zeggen. We gaan niet alle regio’s in detail bekijken, maar wel de belangrijkste.

Druiven en terroir

De dominante druiven zijn Gamay (voor rosé) en Sauvignon Blanc, maar ook chenin blanc als single variety en Côt en Cabernet Franc welke in de rode blend worden gebruikt.

Deze regio is gelegen op de kruising tussen het zee klimaat en continentale klimaat, wat de wijnen hun frisheid en aromatische profiel geven. Dit is versterkt door het gebruik van koude persing. In dit proces worden druiven gekoeld voordat deze geperst worden. Deze koude persing draagt bij aan het versterken van de frisse fruitige aroma’s en donkere kleuring van de wijn.

Het terroir is divers en omvat kleigronden uit het bassin van Parijs, tufeaukrijt, kiezel- en zandgronden. Hierdoor ontstaan vele verschillende soorten wijn in een relatief klein gebied.

Van de 19 verschillende AOCs bespreken we de 5 belangrijkste in willekeurige volgorde.

Bourgeuil

Bourgeuil is de geboorteplaats van de Cabernet Franc. Deze druif wordt lokaal Breton genoemd. In het abdij van Bourgeuil begon men meer dan 1.000 jaar geleden met het verbouwen van Cabernet Franc en dus het wijn maken. De appellatie Bourgeuil AOC omvat 7 gemeenten gelegen ten westen van Tours op de rechteroever van de Loire. Er zijn 120 wijnboeren die 1.400ha wijngaarden beheren. De regio heeft een maritiem klimaat waarbij de wijngaarden beschermd zijn door hun zuidelijke hellingen en het gematigde effect van de rivier.

Er zijn drie verschillende bodemtypen te vinden, kleine eilandjes van grind in de alluviale terrassen van de Loire; hogere terrassen van oud, met gletsjer bedekt alluviaans zand en grind; en klei / kalksteenbodems vanaf de heuvelrug die langs het noorden van de appellatie loopt.

Je vindt hier rode en rosé wijnen gemaakt van Cabernet Franc. Blenden met Cabernet Sauvignon (max 10%) is toegestaan.

De rode wijn heeft een sterke paarse kleur met een zeer aromatische neus van kersen en aardbeien voor wijnen op grindbodem. Voor wijnen van kleigronden meer framboos, bramen en kruiden tonen welke ondersteund worden door tonen van leer en geroosterd vlees. De wijnen hebben een volle body en kennen een langdurige en evenwichtige smaak met elegante tannine en een vleugje zuur. De rosé wijnen zijn diep roze met een neus van vers fruit. Ze zijn licht fruitig, gestructureerd en fris.

St Nicolas de Bourgeuil

In de AOC Bourgeuil, aan de westzijde, ligt de subregio St Nicolas de Bourgeuil, rondom het gelijknamige dorp. De appellatie is 1.050ha groot en voor de aanplant is eigenlijk alleen Cabernet Franc gebruikelijk. Omdat de regio net iets koeler is dan Bourgeuil, zijn de wijnen net iets lichter; in plaats van paars meer robijnrood, neus en aroma’s zijn gelijkwaardig, maar de body is net iets verfijnder.

Cheverny

Wanneer je vanaf Orléans verder stroomafwaarts gaat, kom je Cheverny tegen. Deze regio strekt zicht uit tot aan Bois en is in te delen in Cheverny en Cour Cheverny. Cheverny omvat 24 gemeenten ten zuiden van Bois met een continentaal klimaat. De wijngaarden strekken uit over 574ha voornamelijk op zand en kleigronden en deels op zand en grindterrassen en liggen beschut door het enorme bos.

Hier vind je een reeks uiteenlopende druivensoorten; Gamay, Pinot Noir, Cabernet Franc en Malbec (lokaal Côt genaamd). En voor wit Sauvignon Blanc en Chardonnay.

De rode wijn kenmerkt zich door haar kersenrode kleur en sprankelende rode fruit in de neus. Wanneer de Pinot Noir is gebruikt in de blend, bespeur je tevens een vleugje animaal en specerijen (kruidnagel). Het palet kenmerkt zich door fruitaroma’s en zachte tannine. De wijn kan nog jaren liggen. De witte wijn is lichtgeel met een zweem van groen. In de neus duidelijk kruisbes en licht kruidig. De Chardonnay voegt body en exotische fruit aroma’s aan de Sauvignon Blanc. De rosé is een perfecte zomerwijn; zalmrose met een neus van rood fruit en kruiden. De wijn is fris en fruitig met rabarber en specerij tonen.

Cour Cheverny

Het in oppervlakte grotere Cour Cheverny omvat 11 gemeenten en slechts 55ha gelegen op zand-klei gronden. De wijngaarden worden, net als Cheverny beschermd door het rondom liggende bos. Hier vinden we een bijzondere druif, de Romorantin. Dit is een oude Bourgondische druivensoort die nu alleen nog in Cour Cheverny te vinden is. De druif zou door koning Francois I naar Chateau Chambord liet komen. Deze druif is verwant aan de Chardonnay en geeft intense mineralige wijnen die lijken op de wijnen uit de Chablis.

Romorantin geeft licht gele wijnen, soms met een zweem van goud. De neus overheerst door groen fruit en acacia bloemen. Met het ouderen komen aroma’s van honing, limoen en bijenwax. Het geeft levendige wijnen met mineralen, hoog zuur. Echt goede kwaliteitswijnen met lengte en elegantie.

Chinon

Over het algemeen wie Loire wijnen zegt, denkt men vaak aan Chinon of Vouvray. Chenin staat zowel rood als witte druiven toe in haar appellatie; Cabernet Franc en Sauvignon voor rood en Chenin voor wit. De 2.300ha wijngaarden zijn in handen van ongeveer 200 wijnboeren, verdeelt over 19 gemeenten aan beiden zijden van de rivier Vienne. De wijngaarden gelegen aan de rivier kennen een zand-grind bodem en brengen soepele lichte wijnen voort. Wanneer deze gelegen zijn op de hogere kalkstenen hellingen, zie je vollere, robuuste wijnen die zeker kunnen rijpen op fles. In de rode wijn herken je donker fruit en zachte specerijen. Witte wijn zijn licht van kleur, met een neus van appel en peer en de zo kenmerkende vleug van honing voor de Chenin Blanc. Over het algemeen zeer fruitige wijnen. De rosé wijn is diep roze van kleur en heeft herkenbare kersen en kruidige tonen.

Chateau de la Grille Rouge

Typerend door de markante flesvorm, is dit een wijn die de moeite waard is. De wijn is afkomstig van 100% Cabernet Franc van 50 jarige stokken. Hierdoor is de opbrengst beperkter maar de aroma’s zijn geconcentreerder. Vooral rood en zwart fruit (vijgen en bramen) wisselen af met tonen van getoast hout en vanille. In de mond bespeur je het zwarte fruit, de houtrijping (vanille) en boter (MLF). De tanine is rond en heel mooi in balans met de hogere zuren. Heerlijk om te drinken naast een steak of lamsrack.

Touraine

De appellatie Touraine AOC kan in het hele gebied gebruikt worden. Met haar 4.400ha aan wijngaarden en 360 wijnboeren is het een groot gebied. Het terroir is bijzonder divers; met vuursteenachtige kleisoorten, kleikalksteen op een kalkbed en zand op vuursteen in het oosten, daarnaast ook grindstenen en zand.

Je vindt hier stille wijn en mousserend en rood, wit en rosé. Daarnaast zijn er ook kleine pareltjes, zie hieronder.

Xavier Frissant Sauvignon de Touraine

Onlangs deze wijn voorgeschoteld gekregen tijdens een wijnproeverij georganiseerd door Wijnhuis Oktober. De citroengele wijn stuift uit het glas, overweldigende perzik, acacia, kruisbes. Het houdt niet op. De wijn heeft een hoog zuurgehalte en gemiddeld mondgevoel. De wijn rijpt enkele maanden “sur lie”, maar de bijbehorende toast of brioche wordt weggevaagd door het expressieve fruit. Wanneer je houdt van frivole lichtvoetige expressieve wijnen, is dit zeker een aanrader. Een echt voorbeeld van fascinerende, levendige wijn uit de Touraine.

Touraine Oisly

Dichterbij de rivier de Cher ligt Oisly. Hier is Sauvignon Blanc Keizer. Op 20ha wijngaarden verspreidt over 10 dorpen en slects 7 producenten, heb je een micro-continentaal klimaat. Het terroir kent een typische Solognon-gletsjerbodems van zand over klei met stukjes grind en mergel. Deze geven wijnen met delicate bloemengeuren van acacia en meidoorn gevolgd door citrus (grapefruit en citroen) met frisse minerale tonen. De wijn is levendig, fris en fijn, bloemig en vol met citrusfruit. Kortom een echte Sauvignon!

Touraine Azay le Rideau

Er is bewijs gevonden dat hier in de Gallo-Romaanse tijd reeds wijn werd gemaakt. Hoewel deze appellatie slechts 60ha wijngaard omvat, vind je hier grote klimatologische verschillen. De wijngaarden in het westen hebben een meer maritiem klimaat, terwijl in het oosten je juist een meer continentaal klimaat vindt. Azay le Rideau ligt daar waar de rivier de Indre zich samenvoegt met de Loire en kenmerkt zich door een kleirijke grond vermengt met vuur- en kalksteen.

Je kan hier levendige rosé wijnen van Grolleau en heldere Chenin Blanc witte wijnen vinden. De rosé kan geblend worden met Gamay, Côt (Malbec) of Cabernet Franc. De witte wijn is hier droog en mineraalrijk met aroma’s van abrikoos en perzik.

Touraine Chenonceaux

AOC Touraine Chenonceaux is onlosmakelijk verbonden met het gelijknamige kasteel wat hier ligt. De wijngaarden liggen op de beste locaties op de zonnige richels boven de rivier de Cher op een bodem van klei met vuursteen. Hier komen wijnen van zeer hoge kwaliteit vandaan gemaakt van Gamay of een blend van Malbec (Côt) en Cabernet Franc en witte wijn van Sauvignon Blanc. Typerend voor deze regio is dat de witte wijn min 10 maanden rijpt terwijl rode wijn zelfs bijna 1 jaar rijpt.

De witte wijn is Chinon typerend; licht tot goudgeel van kleur en stuivend met aroma’s van acacia gedragen door brioche en toast van de gistrijping. De rode wijn kenmerkt zich door expressief rood fruit van de Gamay maar ook zwart fruit en specerijen door de Côt. Mooi zuur en zijde zachte tanine maakt dit een heerlijke wijn om van te genieten. Bewaarpotentieel is ongeveer 2 tot 5 jaar.

Touraine Mesland

Tussen de stad Blois en AOC Touraine Amboise ligt OAC Touraine Mesland. In 1838 introduceerden de monniken van de Abdij van Marmoutier de Gamay druif in deze regio. Gamay nam een toevlucht ten koste van de Côt. Het semi-continentale klimaat laat duidelijk de sporen na in de wijn. Samen met het terroir van vuursteen en kiezelzand, krijg je wijnen met frisse zuren, zachte tanine, heerlijk fruitig (framboos en zwarte bes in rode wijn) of mooi floraal en bloesem (in witte wijn).

Touraine Noble Joué

Dit pareltje in de Touraine kent een stormachtige geschiedenis. Reeds onder het bewind van Lodewijk XI produceert men hier wijn (15^e eeuw) maar het kreeg echt grootse naamsbekendheid in de 19^e eeuw. Helaas door de oorlog werden de wijngaarden deels verwoest en een ander groot deel verdween door verstedelijking. In 1975 hervond een kleine groep wijnboeren de passie weer wat resulteert in een gebied van 28ha wijngaard verdeeld over 5 producenten. Op een bodem van klei met vuurstenen kiezels staan Pinot Meunier, Pinor Noir en Pinot Gris aangeplant. Er komt uitsluitend rosé wijnen voor. Het is tevens één van de regio’s waar Vin Gris origineel vandaan komt! Pinot Noir (10-20%) en Pinot Meunier (50-60%), beide rode druiven, geven body, lengte en kracht; Pinot Gris (30-40%), een witte druivensoort, biedt fruitigheid en finesse.

De rosé heeft een complexe neus met tonen van hyacint, kersen, aardbeien en rijpe peer. Het is een lichte verfrissende wijn met aroma’s van kersen en kruidnagel. De minerale frisheid versterkt de fruit aroma’s. Een heerlijk aperitief!

Touraine Amboise

Nabij één van de mooiste kastelen in de Loire, ligt AOC Touraine Amboise. Hier bewerken 30 wijnboeren 220ha wijngaarden. De aangeplante druiven zijn Cabernet Franc, Gamay, Malbec en Chenin Blanc. Er worden witte (van droog tot zoet), rode en rosé wijnen geproduceerd.

Vouvray

De andere zo bekende regio is dus Vouvray. Hier vind je alleen witte wijn van Chenin Blanc. Ze variëren van sparkling (ruim 50%), halfzoet tot zoet, afhankelijk van de restsuiker op het moment van de oogst. Demi-sec is het paradepaardje van de regio. Vouvray ligt vlak bij Tour en de wijngaarden gaan zo’n 1.800 jaar terug toen St Martin van Tours de Chenin Blanc in de regio introduceerde bij de Abdij van Marmoutier. De 160 wijnboeren bewerken 2.200ha wijngaarden. De wijngaarden hebben een micro klimaat met een maritiem inslag wat verkoeling brengt. Dit cool-climate gecombineerd met zonnig najaar helpt de fysiologische rijpheid van de druiven waardoor zoete wijnen mogelijk gemaakt worden. De wijngaarden liggen op de rechteroever van de Loire terwijl de zijrivier Brenne doorkruist. Het terroir is hier serieus anders; rotsachtige hellingen met tuffeau en valleien bedekt met vuursteenachtige kalksteenklei.

Jonge Vouvray kenmerkt zich door tonen van rozen, kweepeer en acacia. Terwijl meer ontwikkelde Vouvray aroma’s van abrikoos, gedroogd fruit en honing laat zien.

Domaine du Clos des Aumônes

Deze 100% Chenin Blanc heeft een mooi gouden kleur met lichte kleurintensiteit. Afkomstig van 35 jaar oude wijnstokken heeft de wijn een neus van rijp wit fruit zoals appel en peer. In het palet bespeur je ook abrikoos, gedroogd fruit en honing. Met haar hoge zuur en volle body geeft de wijn een aangenaam lange afdronk.

Heerlijk bij vis gerechten en verrukkelijk als aperitief.

Conclusie

Met haar 12.600ha aan wijngaard is dit een veelzijdige regio. Je vindt in de Touraine zeer levendige en fascinerende wijnen, ingegeven door verschillende klimatologische invloeden, verwarming van de wijngaarden door de rivieren en het verschil in bodem structuur. Om elke hoek vind je hier weer een nieuw pareltje. Touraine, geeft levendige en fascinerende wijnen waar je echt je tijd voor moet nemen om te verkennen!

9 maart 20212 mei 2021

Interessante ontdekkingsreis door de Val de Loire

We laten de Bourgogne nu achter ons, en steken de Loire over van de Grand Auxerrois voor een interessante ontdekkingsreis door de Val de Loire. Deze vallei is gelegen aan de rivier de Loire, de langste rivier in Frankrijk van maar liefst 1.012 km! De Loire ontspringt in de Ardèche in het Massif Central. Grappig genoeg ligt het Massif Central ingeklemd tussen de rivieren de Rhone (zie ook het artikel over Châteauneuf-du-Pape) aan de oostelijke kant en de Loire aan de westelijke zijde.

Maar terug naar de Loire. Deze strekt zich uit van de Ardèche en mondt uit in de Atlantische Oceaan nabij Nantes. Het wijnbouwgebied strekt zich uit vanaf Nevers waar de Centre Loire begint en stroomafwaarts via Touraine, Anjou-Saumur en uitmondt in de Atlantische Oceaan in de Nantais. In de komende weken gaan we deze regio’s apart bespreken.

Terroir

De Loire vallei kent een uniek cultureel landschap, waarbij het gebied van Chalonnes-sur-Loire (in Maine et Loire) tot aan Sully-sur-Loire (in Loiret) geclasseerd is door UNESCO Werelderfgoed lijst. Met meer dan tweeduizend jaar geschiedenis, bestaat het wijngaardgebied van de Loire-vallei uit een mozaïek van verschillende klimaten, bodems, geografische kenmerken en locaties – die allemaal bijdragen aan de diversiteit van de wijnen van de vallei.

De wijngaarden van de Val de Loire onderscheiden zich door de diversiteit van hun natuurlijke omgeving. De ondergrond verschilt aanzienlijk;

De Pays Nantais bestaat uit stollingsgesteente uit het Massif Armoricain (een gebied dat zich uistrekt van Bretagne tot de Val de Loire), met vooral gneiss, mica schists en graniet.
In de Anjou is de ondergrond voornamelijk leisteen, zandsteen en vulkanisch gesteente afkomstig uit het Massif Armoricain.
Tussen Angers en Saumur vindt een overgang plaats van oudere gesteente in het westen naar sedimentaire bekken (het Bassin Parisien) in het oosten.
In de Saumurois en Touraine bestaat de ondergrond uit tuffeaukalksteen, zand en kielibachtige klei uit het Bassin Parisien. Terwijl de terrassen grenzend aan de Loire en de Vienne bestaan uit zand en kiezels, gladgestreken tot rondheid door de werking van het water en hier in de loop der jaren afgezet.

Klimaten

Omdat het gebied erg uitgestrekt is, het reikt zo een 400km het binnenland in, heb je vanzelfsprekend ook verschillende klimatologische invloeden. Daar waar de wijngaarden in de Nantais oceaan invloeden hebben, liggen de wijngaarden van Touraine in een meer continentale zone. Hierdoor zijn de herfst en winters mild in de Nantais, met warme vochtige zomers. In de Anjou continueert de oceaan invloeden wat resulteert in milde winters en hete zomers. Er is veel zon en lage temperatuurschommelingen. Sommige microklimaten resulteren zelfs in mediterrane plantenleven. De Saumur wijngaarden vind je een semi-oceanisch klimaat, aangezien de heuvels in het westen een barrière vormen voor de westenwind. De Touraine kent dus een meer continentaal klimaat. En dat allemaal in één wijngebied!

Druivensoorten

Ook als het gaat om druivensoorten is de Val de Loire uniek. Zelden komen zoveel verschillende soorten druiven voor en dan ook nog ieder in het eigen sub-gebied!

Regio	Wit	Rood
Nantais	Melon de Bourgogne
Anjou-Saumur	Chenin, Chardonnay	Cabernet franc, Gamay
Touraine	Chenin, Sauvignon Blanc, Chardonnay	Cabernet franc, Gamay
Centre Loire	Sauvignon Blanc, Romorantin	Grolleau, Pineau d’Aunis (Chenin Noir), Pinot Meunier

Overzicht belangrijkste druivensoorten Val de Loire

De Melon staat voor 30% aangeplant, de Sauvignon Blanc voor 28% en Chenin voor 27% als witte druiven. Voor de rode zijn dit vooral Cabernet Franc 56% en Gamay 18%. Wat het ook bijzonder is, is dat in deze regio de wijnen vooral van één druivensoort gemaakt wordt (monocépage), en dus niet geblend.

Voordat we in onze interessante ontdekkingsreis duiken, nemen we eerst een kijkje in de druiven van de Val de Loire.

Melon de Bourgogne

Deze druif is een kruising tussen Pinot Blanc en het oude bijna vergeten ras Gouais Blanc. Het zal je niet verbazen dat deze druif zijn oorsprong vindt in de Bourgogne. Op enkele plaatsen staat deze daar nog aangeplant. In de Bourgogne werd deze druif tot begin van de 18^e eeuw volop gebruikt. Doordat in de begin van de 18^e eeuw in de Nantais zoveel druivenstokken werden verwoest door vorst, was een nieuw ras nodig. Vandaar dat de Melon werd geïntroduceerd. Sindsdien wordt de Melon exclusief gebruikt voor de frisse lichte wijn Muscadet. Vandaar dat de Melon vaak Muscadet wordt genoemd. Een andere bekende synoniem zijn Auxerrois Gros, Gamay Blanc en Weisser Burgunder.

Chenin Blanc

Dit is de iconische druif in de Loire en kan het terroir goed weerspiegelen in de wijn. Het is een laat rijpende druif die vooral in de Anjou en Touraine aangeplant staat.

Je moet de wijn niet verwarren met de Sauvignon Blanc, door de tonen van gras en groene appels is deze verwarring makkelijk te maken. Echter de zuurgraad is toch vele malen hoger in de Chenin.

De druif wordt gebruikt voor het maken van zowel droge, maar ook de sparkling wijn Crémant de Loire. Aangezien de druif erg vatbaar is voor edele rotting, vind je ook hele mooie zoete wijnen van deze druif. Dit versterkt zich doordat de druif een hoog zuurgehalte heeft van zichzelf, waardoor deze het hoge suikergehalte mooi in balans houdt.

Je vindt de Chenin ook elders in de wereld, in Zuid Afrika is ze zelfs tot “hun” druif uitgroeit (onder de aangenomen inheemse naam Droe Steen). Maar ook in Chili, Nieuw Zeeland en de VS.

Sauvignon Blanc

En dan de Sauvignon, deze vindt haar herkomst in de Loire. Zeer expressief met buxus en bloemen in de neus. Terwijl het palet groene appels, gras en kruisbessen. In warmere micro-klimaten neigt ze zelfs naar ananas en lychee. De grootste namen komen uit Centre; Sancerre en Pouilly-Fumé.

Cabernet Franc

Ook bekend onder de naam Breton. De druif is geïntroduceerd in de 11^e eeuw in de Nantais en men vermoedt dat de druif van oorsprong uit het Baskenland afkomstig is. Het is een voorloper van de bekende Cabernet Sauvignon en is beter bestand tegen koeler klimaat.

Gamay

De Gamay, vooral bekend uit het artikel over de Beaujolais, brengt een heel fruitige wijn voort (palet van frambozen en aardbeien).

Tot zo ver deze introductie, volgende week gaan we dieper duiken in onze interessante ontdekkingsreis door de Val de Loire. Dan gaan we de verschillende regio’s met al hun bijzonderheden verdiepen!

1 december 202015 januari 2023

Een heerlijk diner

Onlangs heb ik een heerlijk diner met vrienden genoten. Al tijdens het koken van dit uitgebreide diner, begonnen we met een aperitief; een 40 jaar oude port. Deze Quinta da Romaneira is één van de grootste historische bedrijven in de Douro streek, met haar 412ha omvang. De ligging van de quinta en haar wijngaarden zijn gemarkeerd door de terrassen met rotsachtige bodemstructuur. Door de heuvels en valleien zijn er veel verschillende micro klimaten.

Deze bijzondere port is mooi van kleur maar niet te stroperig. De port is rijk en heeft een volle body met tonen van noten, chocolade, karamel, gekonfijt fruit en ceder. Ondanks dat de wijn reeds meer dan 40 jaar oud is, is de wijn nog bijzonder zacht door de hoge zuurgraad. De afdronk is heerlijk zacht en lang met een kleine bite door de alcohol.

Amuse en voorgerecht

We begonnen dit heerlijk diner met een amuse van koud gekookte coquille. Dit was voor mij de eerste keer dat ik koud kookte. De coquille is gegaard in een marinade van rode peper, koriander, knoflook en peper gebaseerd op citroensap. De Saint Gall champagne ging prima samen met dit gerecht. Door de licht zoete zweem in deze champagne kwamen de kruiden nog beter tot haar recht.

Ook bij de pompoensoep, welke volgde, ging de Saint Gall prima. De hoge zuren en frisheid van de wijn bracht meer balans in de zoetheid van de soep.

Hoofdgerecht

Vervolgens het hoofdgerecht bestond uit malse varkenshaas in een marinade van mosterd, honing en tijm gevuld met brie. Deze was vergezeld met rode bieten met een geitenkaas salade met geroosterde venkelzaadjes. Bij dit gerecht had ik gekozen voor een Syrah van Porseleinberg, Zuid Afrika.

Deze krachtige wijn uit 2015 heeft welgeteld 96 punten toegekend door Winespectator is afkomstig uit Swartland! Wijnmaker Callie Louw heeft van 87ha een mini project gemaakt, met wat een resultaat. Oude syrah stokken met lage rendement, optimale rijpheid en natuurlijke gisting creëren een intrigerende wijn welke vele lagen kent. Zij kent een rode kleur met paarse tinten en is fruitig met elegante zwarte bessen en zwarte bramen. De kruidigheid wordt gesierd door een mooi klein pepertje en eucalyptus. Maar ook vanille door houtrijping en aardse tonen door de rijping op fles komen aanbod. Dit ondersteund de vele lagen die de wijn typeert. Dit is één van de mooiste en complexste wijnen die ik ooit gedronken heb.

Nagerecht

Het nagerecht van dit heerlijk diner begint met een amuse van chocolade parel schelp met een klein schepje slagroomijs. Gevolgd door een huisgemaakte crème brullée. Deze twee zoete gerechten waren vergezeld door een tokaj 4 puttonyos uit, jawel, 1975. Deze wijn was een gok – je weet eenmaal nooit of deze wijn nog goed is. Maar wat een verrassing. Tokaj wordt aangeduid met een “zoetheidsgradatie” van puttonyos. Deze ranking verloopt van 3 tot 6 en de zoetste is de eszencia. De druiven pluk vindt plaats wanneer deze besmet zijn met de edele schimmel Botrytis Cinerea. Hierdoor ontstaat een sterke geurige wijn.

De frisse zuren dragen de wijn, zelfs nog terwijl deze zo oud is. Hierdoor is de wijn zoet, maar toch fruitig gebleven. Ondanks de donkere/oranje kleur (van oxidatie) deden de tonen van sinaasappelschil, gekonfijt fruit niet onder. Vanzelfsprekend ook ondersteund door de mooie honingzoete smaak.

Al met al was deze wijn-spijs avond een bijzonder geslaagde avond. We hebben met z’n allen heerlijk genoten waarbij zowel de spijs als de wijn prima met elkaar in balans waren!

17 november 202022 januari 2023

Wat is het verschil tussen mousserende wijnen?

Je hoort het misschien wel vaker, “het is altijd tijd voor champagne! Er hoeft geen speciale gelegenheid te zijn, met champagne bouw je altijd een feestje”. Maar wat is nou champagne, en wat is cava, prosecco, spumante? Tegenwoordig heb je ook mousserende wijn uit Amerika, Zuid Afrika. Wat is nu het verschil tussen mousserende wijnen, behalve de prijs dan?

Productie van mousserende wijn

Je kan grofweg zeggen dat er vijf verschillende productie methodes zijn voor het maken van mousserende wijnen;

Traditionele methode
Transfer methode
Tank methode
Asti methode
Koolzuurinjectie

Vuistregel is dat de druiven een relatief laag suikergehalte moeten hebben vergeleken met stille wijnen, omdat de tweede vergisting, die de meeste wijnen hun belletjes geven, ook de alcohol verhoogt. Daarnaast moeten de druiven een hoog zuurgehalte hebben vanwege de frisse stijl van de wijn. Echter onrijpe druiven (die hoog zuur hebben), hebben ook de ongewenste groene, plantaardige kenmerken.

Deze vereisten maken het niet makkelijk voor het telen van druiven voor mousserende wijn. Het klimaat dient koel te zijn omdat daar de suiker- en zuurgehalte zich langzaam ontwikkelen. In een warm klimaat is het dus zaak om vroeg te plukken, maar loopt men het risico dat die groene, plantaardige kenmerken nog in de druif zitten omdat deze nog niet de juiste fysiologische rijpheid heeft verkregen.

Traditionele methode of Méthode Champenoise

De traditionele methode is de enige methode om champagne te maken. Andere regio’s en landen maken ook gebruik van dit proces om een hoge kwaliteitswijn te maken. Echter die mogen dus geen champagne heten. In Frankrijk staan deze bekend als Crémant met de naam van de regio, zoals Crémant de Loire of Crémant de Bourgogne en in bijvoorbeeld Zuid Afrika Cap Classique.

Champagne

Alleen een mousserende wijn uit de Champagne streek in Frankrijk mag de naam champagne dragen. Champagne is een beschermde oorsprongsbenaming (BOB). Dit dateert terug naar 1908 toen BOB Champagne officieel erkend werd. Er zijn ongeveer 16,100 wijnboeren actief in de streek. Er zijn 360 grande maisons, champagnehuizen, die slechts 10% van de wijngaarden in handen hebben, terwijl ze 70% van de wijn produceren. Veel druiven worden dus ingekocht.

Interessant weetje is dat 66% van de druiven gebruikt in champagne van de pinot noir en pinot meunier afkomstig zijn, welke blauwe druiven zijn. Om schilcontact en dus extractie te beperken, dienen deze blauwe druiven zo snel mogelijk (zacht) geperst worden. De andere bekende druif in champagne is chardonnay. Champagne gemaakt van 100% witte druiven heet Blanc de Blanc.

Plukken en persen

De Franse wet schrijft voor dat druiventrossen hand geplukt moeten zijn. Het persen van de trossen gebeurd in twee stappen; de eerste 2,050 liter die van 4,000 kg druiven afkomt, heet “Coeur de Champagne” of Cuvée en houdt men apart voor de duurdere wijnen. De tweede persing van 500 liter sap heet “taille”. Deze is voor de goedkopere wijnen bedoeld omdat het sap al wat wranger en donkerder is.

Vergisting

Het geperste sap wordt, na de bezinking van de vaste delen zoals pitjes en stukjes schil, opgevangen als een witte wijn. Tijdens de vergisting zet de most zich om in een wijn van ongeveer 10.5% alcohol. Men mag suiker toevoegen om het percentage boven de 11% te verkrijgen. Dit noemen ze “chaptaliseren”.

De wijnmaker kan ervoor kiezen om malolactische vergisting te laten plaatsvinden. Omdat de invloed op de wijn zo veel bepalend is, is dit een belangrijke beslissing voor het wijnhuis. Hierna vindt klaring plaats om een stille basiswijn ofwel Vin Clair te maken. Deze wijn kent een enorm hoge zuurgraad en is dus niet aangenaam om te proeven.

Assemblage

Tijdens de assemblage blend de wijnmaker de verschillende Vin Clairs om de huisstijl van te maken. Zelfs door gebruik te maken van basiswijnen van andere jaren. Hierbij is natuurlijk in acht genomen wat de eigenschappen van de onderliggende druiven zijn; voor chardonnay is dat frisheid en verfijndheid, voor pinot noir kracht/body en diepere aroma’s en voor pinot meunier is dat soepelheid en fruitigheid.

Vervolgens vindt botteling en vervolgens gisting en rijping op fles plaats. In dit proces ontstaan de bubbels die zo kenmerkend zijn voor mousserende wijnen. De liquor de tirage, een mengsel van suiker, gist en hulpstoffen wordt toegevoegd, welke de druk op de fles bepaald.

Tweede vergisting

De flessen sluit men af met een kroonkurk en weggelegd (“sur latte”). In de fles vindt nu de tweede vergisting plaats waarbij suikers en gist worden opgezet naar CO2, welke nu echter niet kan ontsnappen, zoals bij de eerste vergisting. De vergisting duurt tussen 14 en 60 dagen waarbij hoe langzamer de omzetting is, hoe complexer de wijn wordt en hoe verfijnder de bubbel zal zijn. Na de vergisting blijven de flessen nog ruim 1 jaar liggen rijpen. Gistcellen gaan dood en lossen langzaam op wat een toast smaak geeft aan de wijn. Voor gisting en rijping staat wettelijk minimaal 15 maanden voorgeschreven voor non-vintage wijnen. En 36 maanden voor vintage wijnen (millésime). Dit zijn wijnen gemaakt van druiven uit één enkel oogstjaar.

Remuage en degorgement

Vanzelfsprekend dienen de overgebleven dode gistcellen nog verwijderd te worden. Dit gebeurd in twee stappen, remuage en degorgement. Tijdens het remuage draait men de fles met de hals naar beneden, zodat alle bezinksel zich ophoopt in de flessenhals. Dit proces duurt ongeveer één maand. Tijdens het degorgement bevriest men de flessenhals, verwijdert men de afdichting en het ijsblokje met het bezinksel schiet eruit door de druk in de fles. Dit is overigens een heel kostbaar proces.

Dosage

Tenslotte vindt de dosage plaats. De fles vult men aan met de liqueur d’éxpédition (de basiswijn aangevuld met opgeloste rietsuiker) welke de zoetheid van de champagne bepaald;

Extra brut (max 6 gram suiker per liter)
Brut (max 12 gram suiker per liter)
Extra Dry (12-17 gram suiker per liter)
Sec (17-32 gram suiker per liter)
Demi-sec (32-50 gram suiker per liter)
Doux (meer dan 50 gram suiker per liter)

Waarna de typische kurk erop gaat (bouchage) en de muscelet – het korfje. Om vervolgens nog enige maanden in de kelders te liggen rijpen zodat de liqueur d’éxpédition zich beter met de rest van de wijn kan mengen.

Crémant

Zoals vermeld zijn er meerdere Franse regio’s waar men mousserende wijn maakt. Zo heb je Crémant d’Alsace (gemaakt van auxerrois en pinot blanc), Crémant de Bourgogne (gemaakt van chardonnay, gamay, pinot noir en alligoté), Crémant de Loire waar vooral Saumur AC (gemaakt van chardonnay, chenin blanc, cabernet franc en lokale druivenrassen) en Vouvray AC (gemaakt van chenin blanc) het meest bekend zijn. De crémant hebben minimaal negen maanden op lie doorgebracht.

Cava

Cava is de mousserende wijn uit Spanje. Het bijzondere is dat cava niet uit een aaneengesloten gebied afkomstig is, zoals de champagne en crémant in Frankrijk. Net als de crémant moet deze wijn ook minimaal negen maanden op lie rusten. Traditionele druivenrassen die men gebruikt zijn macabeo (of viura), xarel-lo en parellada voor witte wijnen en garnacha en monastrell voor rosé. Tevens wordt meer en meer chardonnay en pinot noir toegevoegd, hoewel niet iedereen blij is met het blenden van internationale rassen.

Méthode Cap Classique

In Zuid Afrika heb je hele goede mousserende wijn gemaakt via de Méthode Traditionelle met het label Cap Classique. De druiven kunnen uit de hele West-Kaap komen en de beste wijnen bevatten overwegend chardonnay en pinot noir. De hogere ligging aan de kust (met koele zeewind) compenseert het over het algemene warme klimaat.

Nieuwe wereld

Vanzelfsprekend kennen ook Australië, Nieuw Zeeland en de Verenigde Staten mousserende wijn gemaakt volgens de Méthode Traditionelle. In Australië komen deze uit de koelere klimaatzones van Yarra Valley, Adelaide Hills en Tasmanië. Meestal gemaakt van chardonnay en pinot noir.

In Nieuw Zeeland wordt mousserende wijn in nagenoeg alle wijngebieden geproduceerd van de klassieke druiven. Terwijl in Amerika de beste wijnen afkomstig zijn uit de koelere klimaten van AVA Los Carneros en AVA Anderson Valley. Deze krijgen vaak een lange lie rijping van vijf jaar of meer en hebben geconcentreerde, complexe smaken en hoog zuurgehalte.

Transfer methode of Méthode Charmant

Deze methode om mousserende wijn te maken wijkt niet veel af van die van de traditionele methode. Echter in plaats van de rijping op fles na de tweede vergisting, wordt de mousserende wijn overgepompt naar een een afgesloten druktank alwaar de filtering plaatsvindt. Het dure proces van remuage en degorgement is vermeden en kan de wijn goedkoper in de markt zetten. De liqueur d’expédition wordt toegevoegd en de wijn wordt gebotteld in nieuwe flessen. Wijn gemaakt volgens transfer methode kan men herkennen aan de vermelding “vergist op fles”.

Indien de druk in de fles onder de 3 bar ligt, heet de wijn frizzante, indien de druk boven de 3 bar ligt is de wijn spumante genaamd. Dit is merkbaar in de bubbel welke lichter is bij een frizzante.

Tankmethode

Het grote verschil tussen de bovenstaande methodes en de tankmethode ligt in het feit dat er geen flesvergisting plaats vindt en dus de wijn de nadruk legt op de smaken uit de basiswijn. De tonen van toast en brood vanuit de tweede vergisting spelen hier een beduidend mindere rol. Deze rol is ideaal voor wijn gemaakt van druiven met sterke smaken.

De productie is hetzelfde tot aan het maken van de basiswijn en blenden. Overigens wordt MLF en houtrijping vaak overgeslagen, om de fruitige smaken te behouden. In plaats van bottelen, gaat de wijn over in een afgesloten druktank voor de tweede vergisting. Autolyse is niet toegepast waardoor de wijn geen lie kent (en dus de tonen van brioche en toast). Tenslotte filtert en bottelt men de wijn.

Prosecco

Deze wijn is wel de meest bekende mousserende wijn gemaakt volgens de tankmethode en is afkomstig uit noordoost Italië. De DOC Prosecco is afkomstig uit Friuli en Veneto. De betere prosecco komt uit DOCG Conegliano-Valdobbiadene, verbouwd op de steile kalkstenen heuvels noordwesten van Venetië. De wijn is gemaakt van de druif glera. Voorheen heette deze druif prosecco, maar is om verwarring te voorkomen en de 2 regio’s te beschermen heeft deze naamswijziging plaats gevonden. De wijn heeft een gemiddeld zuurgehalte en frisse aroma’s van groene appel en meloen. Deze wijnen moet je jong drinken en zijn ongeschikt voor flesrijping.

Sekt

Duitsland kent een grote markt voor mousserende wijn. Groot deel van de sekt is gemaakt van basiswijn uit Frankrijk en Italië en wordt in Duitsland omgezet in mousserende wijn. Deutscher Sekt daarentegen komt van uit Duitsland geteelde druiven. De topkwaliteit Deutscher Sekt is afkomstig van riesling.

Nieuwe wereld

In de warmere gebieden in Australië, zoals Riverina, wordt goedkopere mousserende wijn gemaakt middels de tankmethode. Ze zijn fruitig van stijl en hebben verschillende gradaties van zoetheid. In Nieuw Zeeland kan je ook mousserende wijn via tankmethode vinden gemaakt van sauvignon blanc om de intense aroma’s van dit druivenras te behouden.

In de Verenigde Staten worden grote hoeveelheden goedkope mousserende wijn geproduceerd met name in de warme gebieden zoals Central Valley. Deze zijn vaak fruitig en halfzoet tot zoet.

Asti methode

Deze methode wordt voornamelijk gebruikt in de regio Asti in Piemonte, Italië. Wijnen gemaakt volgens deze methode leveren zoete, fruitige mousserende wijnen op, kenmerkend voor de gebruikte druif muscat blanc à petits grains en kent slechts één alcoholische vergisting. Het sap wordt, na het persen gekoeld en tot gebruik opgeslagen. Wanneer het gebruikt wordt, wordt het verwarmd en voltrekt de vergisting zich in druktanks. In eerste instantie kan CO2 ontsnappen, maar wanneer de vergisting enige tijd op gang is, zal men de tank sluiten zodat de CO2 niet meer weg kan. De vergisting gaat door tot het alcoholgehalte ongeveer 7% is. Door de wijn te koelen, stopt de vergisting vroegtijdig, waarna deze onder druk wordt gefilterd en gebotteld.

Koolzuurinjectie

Bij deze methode wordt in de basiswijn koolzuur ingespoten onder druk. Om vervolgens onder druk te bottelen. Dit is veruit de goedkoopste wijze om mousserende wijn te produceren. Deze wijn is gekenmerkt door de hardere of grotere bubbel in de wijn waarbij de fruitige tonen van de druif behouden zijn.

Conclusie

Er zijn mousserende wijnen in alle vormen en stijlen, maar ook in alle prijsklassen. Een deel van de prijs is nu wel verklaard, gelet op het productieproces wat veelomvattend is bij champagne. Maar realiseer ook zeker dat champagne prijzen kunstmatig hoog worden gehouden door de grote huizen.

Afhankelijk van de gekozen methode zijn er duidelijke verschillen in wat je kan verwachten van de wijn.

Met deze blog heb ik een tipje van de sluier opgelicht waar de verschillen tussen mousserende wijnen vandaan komen. En ik raad jullie zeker aan om zelf de verschillen te ontdekken!