Ik zat van het weekend te genieten van een glas Beaujolais grand cru tijdens een heerlijke stoofpot van kip. Toen ontstond het idee om een serie te maken over de fantastische Beaujolais en haar affiniteit met Bourgogne.
Bourgogne in een vogelvlucht
Over de Bourgogne zelf kan je eindeloos uitweiden. Maar één ding staat vast, er zijn zelden zulke complexe gebieden als de Bourgogne. Bourgogne wijnen staan erg hoog aangeschreven internationaal gezien. Er zijn vele coöperaties en wijn domeinen en de kwaliteitsaanduiding gaat zelfs tot op wijngaard niveau. Maar de verschillen op wijngaard niveau kunnen aanzienlijk zijn. En hoe is dit dan duidelijk voor een consument? Daar wil ik in de volgende serie van artikelen verder op in gaan.
Ligging van Bourgogne
De wijnstreek Bourgogne is gelegen tussen de steden Dijon en Lyon langs de rivier de Saône, met de Chablis als uitzondering bij de stad Auxerre. Het ligt oostelijk van het Central Massief, de bergketen, wat een natuurlijke bescherming geeft tegen regenval. De regio is 32.582km2, heeft 29.395ha aan wijngaarden die 188 miljoen flessen wijn produceren (cijfers 2018). De ondergrond is gedomineerd door kalkrijke kleiachtige grond, waar vooral Chardonnay staat aangepland, of kalkrijke mergel waar vooral Pinot Noir te vinden is. In de Bourgogne spelen aspecten als steilheid en richting van de helling, maar ook diepte, drainage, mogelijkheid om warmte af te geven en mineraliteit van de bodem een grote rol.
De verschillen in deze aspecten veroorzaken de verschillen in de wijn, aangezien vooral Chardonnay en Pinot Noir heel gevoelig zijn voor terroir. De belangrijkste druivensoorten zijn dus Pinot Noir en Chardonnay. Daarnaast vind je ook Aligoté en Gamay.
Nu hebben we het gehad over het terroir, wat op zichzelf al lastig te doorgronden is. Nu gaan we nog een stap verder. Tot aan de Franse Revolutie waren de wijngaarden vooral in handen van de Kerk en de adel. Vanaf 1791 werden de wijngaarden opgesplitst en geveild. Dankzij de Code Napoléon de wijngaarden verder gesnipperd omdat alle erfgenamen bij wet eigenaar werden van een wijngaard. Je dient als wijnliefhebber niet alleen de namen van de dorpen of zelfs de wijngaarden paraat hebben, maar ook nog de namen van producenten op de percelen van een wijngaard!
Maar tot dusver de vogelvlucht, laten we nu eens gaan kijken in het andere gebied; de fantastische Beaujolais.
De fantastische Beaujolais en haar affiniteit met Bourgogne
De Beaujolais, genaamd naar de voormalige hoofdstad Beaujeu, is een onderdeel van Bourgogne. Maar toch ziet men dit als een op zichzelf staande regio. Dit is omdat de bodem, de dominante druivensoort en het klimaat significant verschilt ten opzichte van de Bourgogne. En daardoor dus ook de wijn. De dominante druif is de Gamay. Hiervan maakt men relatief simpele en fruitige wijnen die je het best jong kan drinken – hoewel ze zeker op fles kunnen ontwikkelen. Verder vind je slechts 1% Chardonnay aangeplant in de regio. De regio is ongeveer 1.750km2 groot en produceert ongeveer 93 miljoen flessen wijn afkomstig van 15.000ha wijngaarden (cijfers 2018 Beaujolais.com).
Interessante observatie is dat Beaujolais een fractie is van de grote broer Bourgogne, maar toch de helft van de wijn produceert van diezelfde grote broer! Overigens, net als in de Bourgogne, kent de Beaujolais ook subregio’s met grote verschillen, én komt de “bulkwijn” uit de zuidelijkste regio.
Bas-Beaujolais
De Beaujolais kan je vinden ten zuiden van Maçon en strekt zich uit tot aan Lyon. De regio is in te delen in twee subregio’s, Bas-Beaujolais en Haut-Beaujolais. De grens ligt ter hoogte van Villefranche-sur -Saône door de rivier Nizerante. Ongeveer 50% van de Beaujolais wijnen komen uit Bas-Beaujolais.
De wijn dankt zijn grootste bekendheid aan de Beaujolais Primeur. Dit is jonge wijn die na 31 januari volgend op de oogst op de markt komt. Ook de Beaujolais Nouveau wint aan terrein. Deze nog jongere wijn kom vanaf de 3e donderdag in november volgend op de oogst op de markt. Deze wijnen zijn dus beiden zeer jong waarbij de nadruk op het fruitige karakter ligt. Tevens ligt alcohol relatief laag, minimaal vereiste is 9.5%. Dit fruitige karakter wordt benadrukt door de wijn maak methode. Deze jonge wijnen komen van de zandgronden in het zuidelijke deel van de Beaujolais en zijn Beaujolais AOC gelabeld. Overigens bestaat er ook een Beaujolais Supérieur. Dit is een gelijke wijn, echter de minimale alcohol is 10%.
Haut-Beaujolais
De Haut-Beaujolais omvat de Beaujolais Village en Beaujolais Grand Crus. In het westen, gelegen op granieten schist waar Gamay een bijzondere affiniteit mee heeft, liggen de 39 Beaujolais Village dorpen. Deze wijnen hebben het label Beaujolais Village AC en brengen ongeveer 25% van de wijnen voort. Deze wijnen zijn na 1-2 jaar goed op dronk. Tevens kunnen Beaujolais Village wijnen als Beaujolais Village Primeur AC op de markt gebracht worden, binnen de wettelijke tijdslijnen natuurlijk.
Op de noordelijke granieten glooiende heuvels vind je de grand crus van de Beaujolais. Hier liggen 10 dorpen die zijn erkend dat ze uitzonderlijk goede wijn produceren met een onderscheidend en identificeerbaar kenmerk. Dit zijn krachtige wijnen met volle body en worden beter door flesrijping. Groot verschil met de andere Beaujolais wijnen, is dat de grand crus volgens de “normale” wijze worden gevinificeerd. Hieronder noem ik een paar van de AOC’s.
AOC Juliénas
Juliénas is één van de oudste AOCs en het dorp is vernoemd naar Julius Cesar. De wijnen zijn harmonieus en hebben een goede structuur. Ze zijn heerlijk om jong te drinken, maar sommigen kan je zelfs wel 10 jaar wegleggen!
AOC Brouilly
Dit is de zuidelijkste en tevens grootste AOC. Een Brouilly is heerlijk romig en zacht in het 2e jaar na de oogst.
AOC Fleurie
Een Fleurie heeft een uitgesproken en elegant karakter vol fruit en bloemen. Ze wordt niet voor niets de meest vrouwelijke Cru van de Beaujolais genoemd. In de gelijknamige gemeente groeien de stokken op een arme bodem dat bestaat uit verpulverd graniet.
AOC Moulin-à-Vent
Dit is de eerste officieel erkende Cru de Beaujolais. Deze wijn is niet vernoemd naar een plaatsnaam, zoals alle andere crus, maar naar een oude gerestaureerde windmolen. Wijnen uit deze AOC zijn de meest volle en complexe Beaujolais wijnen die tevens het langst bewaard kunnen worden. De wijn krijgt nagenoeg het karakter van een Bourgogne!
Dit is ook de wijn die ik van het weekend geproefd heb. Het is een mooie wijn met een neus van rode kers en aardbei. Maar ook een vleugje tijm en peper. De wijn kent een hoge zuurgraad en medium body en een palet, naast het rode fruit, van specerijen zoals laurier, zoethout.
Productie methode
De productie van Beaujolais gebeurd op een andere wijze vergeleken met de meeste wijnen. Hier wordt gebruik gemaakt van een koolzuurgasvergisting (macération carbonique) en trosvergisting. De druiven gaan in grote kuipen. Door het gewicht van de bovenste trossen druiven, kneuzen de onderste druiven Vergisting komt op gang door de vrijgekomen sappen. Het vrijgekomen koolzuurgas stijgt naar de bovengelegen trossen en brengt daar de vergisting op gang. Kleurstof en tannine breekt af door de vrijgekomen alcohol en wordt opgenomen in de vloeistof. Dit is een methode waarbij men geen zuurstof gebruikt zodat de fruitigheid van de druif behouden wordt. De eerste lekwijn is afgetapt na de koolzuurgasinwerking, men perst het residu en is geblend met de lekwijn. Tenslotte vindt malolactische vergisting plaats. Deze techniek van macération carbonique geeft typische smaken van rood fruit en banaan af.
Wijn-spijs suggesties
Beaujolais (nouveau en primeur) zijn geen bewaarwijnen en indien deze koel worden geschonken, komen smaken nog beter tot hun recht. Deze jonge wijnen gaan heel goed bij een kaas/charcuterie plankje. De Grand Cru staat fantastisch naast een licht vlees gerecht zoals kip stoofpot of varkensvlees. Maar ook zeker bij lamsvlees met rozemarijn bijvoorbeeld.
Conclusie
Zoals we nu gezien hebben met de fantastische Beaujolais en haar affiniteit met de Bourgogne, maar toch weer niet. Want beiden regio’s worden toch apart van elkaar gezien. Dat zo een klein gebied toch tot zoveel in staat is, is bewonderenswaardig. En Beaujolais moet echt niet gezien worden als een inferieure wijn. Er is eenmaal nog veel meer te halen.
De Bourgogne is echt veelzijdig en complex, maar dat gaan we in de volgende artikelen verder onderzoeken.
