We mogen dan heel mooie weken gehad hebben, maar die lijken al weer ver achter ons te liggen. Toch schijnt het zomer te zijn. En zomer wordt eenmaal geassocieerd met spetterende frisse rosé wijn die een streling voor de tong is. De regio waar eenmaal de meeste rosé vandaan is de Provence.
Met een glas rosé in de hand, kan je genieten van de warmte die de druif heeft ervaren maar toch ook de frisheid die de ongerepte natuur biedt.
Toch biedt de Provence meer dan alleen rosé wijn. Laten we daar eens verder in duiken!
Geschiedenis
Er is bewijs dat de wijnbouw in deze geschiedenis minstens 2.600 jaar terug gaat, naar de tijd dat de Phocaean Grieken Marseille (Massalia) hebben opgebouwd (600 BC). Zij introduceerden de druivenplant. Vier eeuwen later kwamen de Romeinen. De Provence is de eerste Romeinse provincie buiten Italië, ze noemde het ook vaak “provincia nostra” ofwel “onze provincie”. De Romeinen begonnen met het cultiveren van druiven. En brachten de druivenstokken overal waar ze naartoe gingen. Ongeacht de cultuur die heerste, wijn heeft altijd een prominente rol gespeeld in deze regio.
In de Middeleeuwen (5e tot 12e eeuw) gaf een boost aan de wijn productie. De lokale kloosters begonnen wijn te produceren; zoals in Marseille St Victor, St Honorat op de Lérins eilanden voor de kust van Cannes of de abdij van Thonoret ten westen van Fréjus. In de 14e eeuw begon ook de Franse adel wijngaarden aan te kopen in de Provence, en de moderne wijnbereiding was geboren.
Net als zoveel wijnstreken, heeft de phylloxera plaag ook in de Provence nagenoeg de gehele wijngaarden weg gevaagd. Carignan wijnstokken werden geënt op amerikaanse wortelstokken die wel resistent zijn tegen de druifluis. Carignan geeft een hoge opbrengst maar over het algemeen een lagere kwaliteit. Volume was de focus.
Meegaande trend wint van inheemse rassen
Tegenwoordig is het vooral Mourvèdre dat staat aangeplant voor de rosé wijnen, vaak gemengd met Grenache en Cinsault. Tevens zie je een stijging van Cabernet Sauvignon en Syrah, maar dit moet je zien als populariteit vanwege globalisering en internationale smaken. Hierdoor verliest de Carignan, maar ook de meer inheemse rassen als Braquet, Calitor , Folle en Tibouren.
Voor witte wijnen zijn vooral Bourboulenc, Clairette, Grenache Blanc, Marsanne en Viognier belangrijk. Maar ook druivenrassen als Chardonnay, Sauvignon Blanc, Sémillon, Rolle en Ugni Blanc.
Het klimaat en bodemopbouw
De Provence ligt daar waar Languedoc ophoudt en strekt zich langs de Middellandse Zee uit tot aan Nice. Ten noorden ligt de Rhône met Chateauneuf du Pape.
Niet verbazingwekkend kent de Provence een mediterraans klimaat. Milde winters volgen op zeer warme zomers met weinig regenval. Met de meer dan 3.000 zonuren per jaar, is zonneschijn in overvloed en tevens een risico. Deze hoeveelheid zonuren is 2x meer dan druiven nodig hebben om te rijpen, met als gevolg dat je wijnen krijgt die overrijp fruit of jam tonen kennen. Iets wat je niet wilt in fruitige verfrissende wijnen. Gelukkig koelt het af naar aangenamere temperaturen in de avond en nacht. Ook zonnebrand is een vanzelfsprekend risico. De Mistral kan de druiven afkoelen van de hitte en snel drogen na regen, zodat er minder risico op rot is. Maar kan ook de wijngaard beschadigen wanneer de druivenstokken niet goed geleid zijn of niet goed beschermd wordt door landvormen. Vandaar dat de meeste wijngaarden op zuidelijke hellingen staan. Vroegrijpe druivensoorten zullen daarentegen eerder op de noordelijke hellingen staan.
De geologie is ook divers. In het westen, tegen de Languedoc aan, overheerst kalksteen. Hier lag vroeger een ondiepe warme zee. Meer naar het oosten vind je meer graniet met hier en daar vulkanisch gesteente. Overal in de Provence groeien harsachtige planten als rozemarijn, jeneverbes, tijm en lavendel. Wanneer deze struiken op kalksteen of klei groeien, zijn deze Garrigue genoemd. Wanneer op leisteen heet het Maquis. Men zegt dat deze specifieke bodemsoort het karakter van de wijn beïnvloedt. Overigens verder landinwaarts kom je meer klei en zandsteen tegen.
Het classificatie systeem
De Provence kent globaal drie grote gebieden; de Côtes de Provence waar ruim 73% van de wijnen vandaan komen, Côteaux d’Aix en Provence welke aan de westzijde ligt en Côteaux Varois welke tussen de twee eerder genoemde appellaties ligt. D’Aix en Provence en Varois produceren 17% respectievelijk 10% van de wijnen uit de Provence. Deze drie regios produceren in totaal 1.4 miljoen hl, waarbij 89% rosé is en 7% rood en resterende 4% witte wijn.
De Provence heeft, net als in Bordeaux, een classificatie systeem voor landgoederen. De oorsprong gaat terug naar 1895 toen een aantal eigenaren van landgoederen in de Var zich realiseerden dat commerciële samenwerking hun beter zou positioneren. Een commissie heeft uiteindelijk in 1947 23 landgoederen aangewezen op basis van terroir, hun kennis en bekendheid en aangemeld bij het INAO. Voorwaarden voor deze cru-classificatie is dat de landgoederen alle drie de wijnen dient te produceren (rood, wit en rosé), een constante kwaliteit en authenticiteit van de vinificatie en het bewaren te behouden en tenslotte dient de wijn op het domein gebotteld te worden. Er zijn slechts 18 domeinen die deze classificatie toegekend hebben gekregen.
AOC Côtes de Provence
Hier komt de bulk van de wijn vandaan. Zoals reeds aangegeven, ruim 73% van alle Provence wijn komt hier vandaan. De regio omvat 20.100ha aan wijnbouwgebied die gezamenlijk bijna 1 miljoen hl wijn produceren.
Ultimate Provence
Een blend van Grenache, Cinsault, Syrah en de witte druif Rolle. De wijngaard is gelegen op opdiepe grond van zandsteen, voorzien van compost van de eikenbladeren uit het aangelegen bos. De mooi roze wijn heeft een stuivende neus van rood fruit met een hint van kaneel. Eenmaal in de mond bespeur je de witte peper die zo karakteriserend is voor Syrah. Terwijl de Rolle een verfrissende zuurgraad en vol mondgevoel geeft. Dit zorgt voor de aangenaam lange afdronk van deze wijn. Kortom deze spetterende frisse rosé wijn is een streling voor de tong.
Nu verkrijgbaar voor slechts € 16.95
Er zijn een vijftal dorpen die hun eigen plaatsnaam appellatie mogen dragen vanwege hun uitgesproken karakteristiek. Dat zijn Côtes de Provence Sainte-Victoire, Côtes de Provence La Lande, Côtes de Provence Fréjus en Côtes de Provence Pierrefeu. De Côtes de Provence Notre-Dame des Anges is in 2019 verheven in haar eigen appellatie.
Côtes de Provence Sainte Victoire
Uit Sainte-Victoire komen mooi rode en rosé wijnen van zeer arme grond. Syrah, Grenache en Cinsault zijn de meest voorkomende druivenrassen die dan ook robuuste en elegante wijnen weten voort te brengen.
Côtes de Provence Fréjus
Fréjus is misschien wel de meest bijzondere regio. Hier vind je een drietal verschillende bodemsoorten; rode grond als resultaat van de zand-klei-verandering van zandsteen en pelites uit de Perm-periode; een plateau van steenachtige rode, zanderige klei en zandgrond afkomstig van het gesteenten van het Massif des Maures. De zeewind geeft de nodige verkoeling voor de druiven. Hier heb je rode wijnen van GSM en rosé van de inheemse Tibouren en GSM.
Côtes de Provence La Lande
In La Lande, direct gelegen aan de kust, kent een viertal bodemtypes. Echter deze hebben allemaal gehard leisteen als gelijke noemer. Hier vinden we rode wijn van GSM, rosé van Grenache en Cinsault en witte wijn van Rolle. Rolle is een druif die van origine voorkomt in de Provence, rijpt laat en heeft een warm klimaat nodig. Ideaal dus!. De wijn heeft een boeket van citrusfruit, peer, venkel en amandelen. Het heeft een prettige vettigheid, mooi balans en een aangename structuur.
Côtes de Provence Pierrefeu
Ten westen van La Lande ligt Pierrefeu. Toch is de bodem opbouw anders, hier vind je een drietal verschillen; het rode zandachtige klei, stenige bodem van de vlaktes en rood-bruine leemachtige kleigrond. Hier heb je rode wijn van overwegend GSM en rosé van Cinsault, Grenache en Syrah.
Côtes de Provence Notre Dame des Anges
Ten noordwesten van Fréjus ligt de appellatie van Notre-Dame des Anges. Deze regio is pas in augustus 2019 tot appellatie verheven en omvat 10 dorpen en 273ha. Hier komt rode wijn en rosé vandaan.
Côteaux d’Aix en Provence
Met haar 20.000ha is Côteaux d’Aix en Provence geen kleine speler met ruim 200.000hl. Vanzelfsprekend geldt ook hier dat ruim 80% rosé wijnen zijn. Hier is gemiddeld net iets minder zonuren, maar toch nog zo’n 2.900 uur per jaar. De bodem bestaat vooral uit klei en kalksteen met kiezels, zandbodems en op de terrassen van de Arc en Durance vooral klei en leemzand met kiezelstenen. De overheersende druivenrassen zijn vanzelfsprekend GSM, Cinsault en Counoise. Deze laatste kenmerkt zich door een subtiele toon van chocolade en leer toe te voegen. Ook vind je hier witte wijn van vooral Rolle.
Côteaux Varois
De wijngaarden van de Côteaux Varois liggen dus tussen die van Aix en Provence en Provence in. Hier ligt een kalkrijk bassin en nauwe valleien. Hier ligt ongeveer 20.000ha aan wijngaarden die gezamenlijk een klein 130.000hl wijn produceren, of te wel 17 miljoen flessen. Vanzelfsprekend overheerst rosé met 90% van de productie. De wijngaarden liggen hier tussen de 350m en 550m hoogte. Als vuistregel kan je stellen dat bij elke 100 meter hoogte het 1 graad Celcius afkoelt. Dit is natuurlijk heel relevant voor de druiven die baat hebben bij koelte om de zuren te behouden. Doordat de regio omsloten is door bergketens, is hier een meer continentaal klimaat. De vaak zeer milde herfst en lente worden afgewisseld met soms verzengende zomers en zeer koude, strenge winters die meer uitgesproken zijn dan in de rest van de regio.
Het terroir van de Coteaux Varois en Provence dankt een groot deel van zijn karakter aan zijn geologie: een reeks van gevouwen kalksteen en kalkhoudende klei die van oost naar west strekt, afgewisseld met zones van fijn grind en vuursteen.
Ook hier geldt dat voor rode en rosé wijn de belangrijkste druivenrassen Cinsault (voor de frisheid en fruitige touch), Grenache (welke volheid en kracht bijdraagt), Syrah (geeft de mooi kleur en tannine structuur) en Mourvèdre (levert de kruidigheid) worden gebruikt.
Terwijl voor witte wijn de druiven keuze groter is; Clairette, Grenache Blanc, Ugni Blanc, Rolle en Sémillon.
Estandon Gris des Seigneurs – Vin de Pays de Var
Een mooie zomerse rosé van Grenache en Cinsault is ideaal als aperitief of bij de lunch. Droog en fris met een toon van mineralen (vanwege de kalkhoudende bodem!). De wijn heeft een uitgesproken geur en smaak van rood fruit, naast iets van grapefruit en kruidigheid.
Het is dé rosé voor een warme (na)middag om lekker gekoeld te drinken. En past heel goed bij salade, geitenkaas of zalmrolletjes.
Nu verkrijgbaar voor slechts € 6.95
Overige regio’s
Dan zijn er nog een aantal kleinere regio’s die zich echt specialiseren. Dat zijn Bandol, Bellet, Cassis, Palette, Coteaux Pierrevert en Les Baux de Provence.
AOC Bandol
Tussen de Middellandse Zee en Côtes de Provence, rondom het stadje Bandol ligt de gelijknamige AOC Bandol. Ze ligt als een amfitheater waarbij de wijngaarden op terrassen aangeplant zijn. Met haar 1.600ha voorziet ze in de behoefte van zowel rood, rosé als witte wijn. Deze laatste is echter bijzonder zeldzaam.
De rode wijn is hier de koning. Gemaakt van vooral Mourvèdre (50% tot wel 95% van de blend), vermengd met Grenache en Cinsault. Hierbij voegt Grenache gulheid aan de wijn toe terwijl Cinsault de finesse verstrekt. De rode wijn kenmerkt zich door Havanna, leer, gedragen door bloesem en mineraliteit. Een jeugdige wijn onthult aroma’s van zoethout en zwart fruit . Wanneer het oudert, ontwikkelt zich jamachtig smaak, Morello kersen, leer, truffel en dergelijke. De minimaal 18 maanden houtrijping draagt bij aan het integreren van de tannine. Deze wijn kan rustig 20 jaar liggen.
De rosé wijnen zijn betoverend, met hun rondheid en genereuze kenmerken zijn ze anders dan de andere rosé wijnen uit de streek. De vaak zalmkleurig met een oranje zweem steekt af bij de meer bleke Provence rosé wijnen. Hier moet je geen fris rood fruit verwachten, maar eerder sinaasappelschil, kweepeer en zoethout. Wanneer de wijn wat zuurstof heeft gehad, bespeur je ook steenfruit.
De witte wijn heeft een basis van Clairette, Ugni Blanc, en Bourboulenc. Met kenmerken van witte bloesem, citrusfruit en exotisch fruit.
AOC Bellet
Bellet is de outsider, het is een kleine appellatie even ten noorden van Nice. Met haar 60ha kan je eigenlijk wel zeggen dat het de urban wijn van Nice is. Een andere opvallendheid is dat rosé hier de minst dominante wijn is met slechts 23% (rood 40% en wit 37%). De wijngaarden liggen op de heuvels aan beide zijden van de rivier Var en hebben een vergelijkbare bodemsamenstelling. De bodem is sedimentair, kiezelstenen met de ronde galets en fijn zand samengeperst tot een rots genaamd poudingue met strepen van klei (argileuses).
De belangrijkste (witte) druivensoort is Rolle (ook bekend in Italië als Vermentino). In de neus geeft deze voornamelijk florale aroma’s zoals jasmijn, gecombineerd met de frisse toetsen van citrus. De vaak toegepaste houtlagering is mooi aanwezig in de smaak en wordt ondersteund door een aromatische frisheid. Ook hier komen de florale en citrus aroma’s zeker terug. Licht bitter en vegetaal in de complexe, lange afdronk.
De twee belangrijkste variëteiten die worden gebruikt in de rode en roséwijnen van Bellet, Braquet en Fuella Nera, hebben ook een uitgesproken Italiaanse toon. Braquet wordt door sommigen beschouwd als dezelfde variëteit als Brachetto, een druif die veel voorkomt in Piemonte, terwijl Fuella Nera eigenlijk Folle Noire is, vermomd onder een Italiaans synoniem.
AOC Cassis
Even ten westen van Bandol ligt AOC Cassis. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, komt de Crème de Cassis hier niet vandaan. Dat is een likeur uit de Bourgogne. Hier ligt 200ha aan wijngaarden en zijn er slechts 12 wijnproducenten. Hier vind je kruidige witte wijnen met een volle body, waarbij Clairette en Marsanne de boventoon voeren. Ook rode en rosé wijnen van Mourvèdre, Cinsault en Grenache zijn hier te vinden. Maar die worden snel overschaduwd door de wijnen uit de Bandol.
AOC Palette
Palette is danwel de kleinste appellatie met slechts 43ha. Deze is gedomineerd door Château Simone, die ongeveer de helft van de wijngaarden in bezit heeft. De bodem is exceptioneel; kalksteen domineert de heuvels van Palette. Dit maakt de wijnen zo bijzonder ten opzichte van andere wijnen uit de Provence. Verder is hier een uitzonderlijk groot aantal druivenrassen toegestaan, wel 16 voor witte wijn en 15 voor rode wijn. En dat op zo een kleine appellatie.
AOC Côteaux de Pierrevert
Het onbekende Côteaux de Pierrevert ligt ten noordoosten van de AOC Lubéron uit de Rhône en omvat ongeveer 350ha. Er zijn slechts 35 producenten. De rode en rosé wijnen zijn afkomstig van Syrah, Grenache, Cinsault en Mourvèdre. De witte wijnen daarentegen van Grenache Blanc en Rolle (tesamen minimaal 50%), Clairette, Marsanne, Picpoul, Roussanne en Ugni Blanc. De wijnen zijn overwegend licht. Je zal deze wijnen ook niet snel buiten haar eigen regio vinden.
AOC Les Baux de Provence
Het gelijknamige dorpje ligt op een heuveltop in de Alpilles heuvels van de Provence. Hier komen hoog kwaliteit wijnen vandaan van vooral Grenache, Syrah en Mourvèdre. De klassieke wijn is diepdonker van kleur met een neus van berg kruiden, olijven, viooltjes en zongestoofde bramen.
Sinds 2005 zijn ook witte wijnen toegestaan van voornamelijk Grenache Blanc, Clairette en Rolle.
Het is tevens de eerste AOC waar alleen biodynamische wijnbouw is toegestaan!
Slot
Ja de Provence is meer dan alleen rosé, maar laat nu toch meer dan 90% rosé zijn. En daar mogen we vanzelfsprekend ook niet over klagen. De rosé wijn hier kent een spetterende, frisse tinteling waarbij fruit de boventoon voert dat een streling voor de tong is. Voor de rode of witte wijn zal je buiten de Provence echt naar moeten zoeken. En daar willen wij vanzelfsprekend behulpzaam zijn. Maar ook deze wijnen kenmerken zich door hun volheid, fruitigheid en kruidigheid. Door de blend met tanninerijke druiven zijn dit ook vaak wijnen die je langer kan wegleggen.
Ik zou zeggen, hef het glas op een mooie zomer en ga genieten met deze heerlijke wijnen!
