Einzellage Archieven

25 januari 20222 april 2023

Kleinste kwaliteit wijnbouwgebieden uit Duitsland

Tot slot komen we bij de kleinste wijnbouwgebieden van Duitsland maar wat een kwaliteit! Saale Unstrut kent slechts 800ha. De Ahr had 562ha, maar daar is nu, na de overstromingen in het Rijngebied, nog maar weinig van over helaas. Sachsen heeft 493ha, de Mittelrhein 468ha en Hessische Bergstrasse slechts 463ha.

De noordelijkst gelegen wijnbouwgebied Saale Unstrut

Dit is misschien wel het meest onbekende gebied. Gelegen in het oosten van Duitsland, aan de rivieren de Saale en de Unstrut vinden we terrasvormige wijngaarden. Deze regio is het meest noordelijkst gelegen wijnbouwgebied van Duitsland. De eerste documentatie van wijnbouw gaat terug naar het jaar 998.

Een mix van zon en koelte zorgen voor mooie rijping. Vorst is wel een groot risico, zodat wijnbouw alleen plaats vindt op beschermde locaties; op het zuiden gericht in de dalen van de rivier zodat een micro klimaat gecreëerd wordt. Een ander risico is de vele regenval, maar liefst 500mm neerslag per jaar is het tevens het natste gebied in Duitsland. De bodem opbouw varieert van schelpkalksteen, zandsteen, lössklei en koperlei.

De Müller Thurgau en Pinot Blanc (Weiss Burgunder) zijn de meest aangeplante druivensoorten. Deze druiven leveren frisse wijnen op met een verfijnd fruitig boeket. Echter in dit kleine gebied staan 50 verschillende soorten aangeplant! Dus de wijnen zijn zeer divers. Er zijn 3 Bereiche, 5 Grosslagen en 45 Einzellagen. Kortom zowel in aanplant als wijngaarden is dit gebied enorm gefragmenteerd, maar dat geeft ook zo haar charme. Er is hier enorm veel te ontdekken!

Probeer eens een wijn van Günter Born, bijvoorbeeld de Silvaner Höhenstedter Kreisberg. Een wijn die 12 maanden heeft gegist wat resulteert in een fijne maar volle aroma’s van kruisbes, peer en hooi. Rijpe rode appels met kruidige, kruidachtige aroma’s.

De zwaar getroffen Ahr

De Ahr met haar steile hellingen boven de gelijknamige rivier is, naast Württemberg, de enige andere regio waar rode wijn de boventoon voert. Maar liefst 83% is rode wijn van vooral Pinot Noir (Spatburgunder) Deze neemt maar liefst 65% van de aanplant voor haar rekening, terwijl de kloon Frühburgunder, Portugiezer en Regent de andere rode druiven zijn. Maar het is niet alleen rood, in het wit laat vooral de Pinot Blanc een grote indruk achter.

De topwijnen van de Ahr kunnen slechts met de grootste moeite geproduceerd worden. Voor het werk aan de wijnstok en voor de pluk moeten wijnboeren door rotsspleten naar extreem steile wijngaardperceeltjes klauteren, waar soms maar een paar stokken naast elkaar staan. Het zware werk in de wijngaard wordt wel beloond met topkwaliteit. De wijngaarden liggen tegen de arme rotsen aangeplakt. Het zachte klimaat biedt de druiven in het Ahrdal optimale groeicondities, ook al omdat de overdag opgewarmde rotsen ‘s nachts hun opgeslagen warmte aan de druiven afgeven.

Het gebied omvat 1 Grosslage en wel 40 Einzellagen. Meer achtergrond kan je hier in een eerder blog lezen.

Met de overstroming in juli 2021 zijn maar liefst 65 domeinen volledig verwoest en de totale schade is geraamd op € 450 miljoen (bron: www.fortune.com). Gelukkig zijn de wijnboeren veerkrachtig, maar vanzelfsprekend heeft de regio een enorme knauw gekregen.

Oostelijk Saksen

Nabij Dresden vinden we het wijnbouwgebied Saksen met slechts 493ha gelegen langs de Elbe. Geschiedenis van wijnbouw gaat terug tot in 1161 rondom de plaats Meissen. In de hoogtij dagen, rond de 17^e eeuw waren er meer dan 5.000ha aan wijngaarden. Na de val van de muur in 1990 heeft er een metamorfose plaats gevonden. Door de brood nodige investeringen is kwaliteit hier vooruitgesprongen.

kwaliteit wijn uit wijnbouwgebieden Saksen in Duitsland

Saksen heeft een gematigd continentaal klimaat wat een belangrijke stempel drukt op de wijn. Voldoende regenval en 1.600 zonuren leveren naast de dag/nacht temperatuurverschillen rijke aroma’s en mooie zuren. Daarnaast speelt de bodemopbouw een grote rol. Graniet, klei, löss en zandgronden hebben allemaal een belangrijk bijdrage in de wijn. Het gebied kent 2 Bereiche, 4 Grosslagen en 17 Einzellagen. Helaas is de wijn nagenoeg niet te verkrijgen buiten de regio. De belangrijkste druiven zijn Pinot Blanc, Pinot Gris en Müller Thurgau. Maar ook vind je een sporadische Pinot Noir! En kwaliteit speelt hier een grote rol. Bedenk dat 53% Qualitätswein en 43% Prädikatswein is!

Mittelrhein

Mittelrhein is van alle wijnbouwgebieden in Duitsland één van de kleinste maar met een verrassende kwaliteit. Verspreid over 100km langs de Rhein van Bingen tot Bonn vinden we het wijnbouwgebied Mittelrhein. Het smalle Rijndal, gescheiden door talloze ruige rotsruggen, biedt een indrukwekkend landschap – niet in de laatste plaats vanwege de nogal arbeidsintensieve wijnbouw, die vooral op steile hellingen wordt geëxploiteerd. Het zuidelijke deel van dit unieke cultuurlandschap, het Boven-Midden-Rijndal, werd in 2002 door UNESCO veredeld als werelderfgoed en is het hart van het groeigebied. De wijnbouwers beoefenen de wijnbouw bijna uitsluitend op terrasvormige steile hellingen. Door de moeilijke verwerkingsomstandigheden is het teeltareaal afgenomen tot 469 hectare.

Het Zevengebergte en de Loreley verdelen het gebied in twee wijnbouwgebieden. Verder zijn er 10 Grosslagen en 111 Einzellagen en in totaal 1.900 wijnbouwers. Om de kwaliteit te verhogen, oogsten de wijnbouwers gemiddeld slechts 60 hl per hectare. De kale klei leisteenbodems in de steile hellingen, het temperatuur balancerende wateroppervlak van de Rijn en de lage opbrengst vormen de basis voor de topkwaliteit van de wijnen aan de Mittelrhein.

Hier vind je wederom de klassieke Duitse rassen; Riesling presteert goed met een aanplant van 70%. De wijn is duidelijk mineraalachtig, een verfijnde bouquet en een hoog zuurgraad. Daarnaast staan Müller Thurgau, Kerner en Pinot Blanc aangeplant. Ook heb je er rode wijn van Pinot Noir. Goldriesling ofwel GoldMuskat is de lokale specialiteit die slechts op nog geen 30ha aangeplant staan. Deze druif is een kruising tussen Riesling en vermoedelijk een Muskat variëteit. Het levert een rijke geparfumeerde wijn (zoals Muskat kan) maar ook hoog in zuurgraad en verfrissend palet.

Hessische Bergstrasse

Ten noorden van Baden en oosten van Rheinhessen vinden we het kleinste van de wijnbouwgebieden uit Duitsland waar toch kwaliteit hoog in het vaandel staat. Sinds 1971 heeft de Hessische Bergstrasse haar onafhankelijke status verkregen. De streek kenmerkt zich door levendige dorpjes langs de oude Romeinse Strata Montana en de rustige vallei van het Odenwald. Het wijnbouwgebied is verdeeld over twee gebieden; Regio Starkenburg begint ten zuiden van Darmstadt met geïsoleerde wijngaarden rondom Auerbach, Bensheim en Heppenheim. Het tweede gebied Odenwälder Weininsel ligt rondom Gross-Umstadt, tussen Darmstadt en Saksen.

In het kleine wijnbouwgebied worden voornamelijk droge en halfdroge wijnen geproduceerd. De druivensoort Riesling is typerend voor het gebied met 40% aanplant. Verder vind je Pinot Gris (12%) Müller Thurgau (6%) en een mix van andere druivensoorten. Een zeldzaamheid is de rode Riesling; het wordt geteeld op ongeveer 20 hectare. De teelt van de rode rassen Pinot Noir (11%), Dornfelder en St. Laurent zit in de lift.

De coöperatie Bergstrasser Winzer is veruit de belangrijkste producent, maar liefst 620 van de ongeveer 850 wijnbouwers zijn hierbij aangesloten. De grootste wijngaard met 38ha is in handen van de Hessische Staatsweinguter Kloster Eberbach.

Zo veel verschillende bodems en zoveel verschillende druiven soorten. Dat staat garant voor een enorme variëteit. Daarom is er ook niet één smaakprofiel. De Riesling kenmerkt zich als altijd door de hoge zuren, maar ook mineraalachtig, rijp steenfruit, noten en vuursteen.

De zelfzame Roter Riesling lijkt niet wat de naam zegt. De druif heeft een roze schil maar men maakt hier overwegend witte wijn van. Benadrukt geurige, zeer frisse neus van citrus en exotisch fruit, zoals passievrucht en mango.

11 januari 202211 januari 2022

Buitenbeentje Franken met verrassend mooie wijnen

Om onze reis door Duitsland te vervolgen, gaan we op bezoek in het buitenbeentje Franken waar je verrassend mooie wijnen kan vinden!

Silvaner uit Franken

In het noorden van Beieren vinden we het wijnbouwgebied Franken. Deze liggen langs de rivier Main van Bamberg tot Aschaffenberg en op de hellingen van het Steigerwald.

Franken wijnregio met verrassend mooie wijnen

Belangrijke druivensoorten

Er zijn twee bijzonderheden te vermelden uit dit gebied. Ten eerste vormt Franken de uitzondering, daar waar Riesling algemeen is ingeburgerd vormt deze druif een minderheid in Franken. De meest bekende druif is Silvaner met een aanplant van 25%. Deze vroegbloeiende en vroeg rijpende druif is bevattelijk voor vorstschade en staat aangeplant op de warmste locaties. Hierdoor kan de druif een concentratie bereiken die zelden te vinden is in Duitsland. De tweede druif is Müller Thurgau, met 24%. Duitsland’s topdruif Riesling staat slechts voor 5% aangeplant. Dit verklaart waarom Franken het buitenbeentje is in wijnland Duitsland, maar toch in staat is verrassend mooie wijnen voort te brengen!

Geschiedenis

Franken is met ruim 6.100ha een middelgroot wijngebied, vooral als gevolg van de verdrievoudiging sinds de jaren 70. En dat terwijl in de Middeleeuwen Franken nog het grootste wijnbouwgebied in het Grote Romeinse Rijk was ten noorden van de Alpen met 40.000ha! Lang was Franken toonaangevend geweest met de oudste historie die terug gaat tot de 8^e eeuw. In de 19^e eeuw verloor het haar dominante rol vooral door secularisatie en de druifluis.

Bocksbeutel

Het andere kenmerk wat Franken siert is de vorm van de fles voor Silvaner. Er is geen andere wijn die uit deze vorm fles geschonken wordt. Deze fles draagt de naam Bocksbeutel. Sinds 1989 is het een beschermde naam in de Europese Unie en mag uitsluitend gebruikt worden voor Frankische wijn.

Vanzelfsprekend zijn er uitzonderingen, het aangrenzende Württemberg, wijngaarden in Baden en het Portugeze Mateus Rosé mogen deze flesvormen gebruiken. De vorm van de Bocksbeutel is zeer oud en werd vroeger reeds als veldfles gebruikt. Maar waar de naam vanaf geleid is, is niet geheel bekend.

Bodemgesteldheid en de invloed op wijn

De bodem is opgebouwd uit kalkzandsteen en kalk, als gevolg van een Triassee Mainfranken. Hierdoor heeft de wijn haar mineraalrijke en kruidige invloeden verkregen.

De wijn is zeer toegankelijk in tegenstelling en past prima bij gerechten. Terwijl veel Duitse wijnen toch kenmerkender zijn. Verras jezelf eens met zuurkool met Silvaner, een prima combinatie. De wijn kenmerkt zich als een neutraal-fruitige, aardse wijn. Daarom is, naast droge wijn, de aardse smaak een typisch, traditioneel kenmerk van Frankische wijn. De eenvoudige kwaliteitswijnen en tafelwijnen dienen zo vroeg mogelijk gedronken te worden, omdat de zuurgraad en dus de frisheid anders verloren gaat.

Tot slot

Wat Franken echt een buitenbeentje maakt in wijnland Duitsland is het feit dat Silvaner hier de dominante druif is. En ook nog met haar eigen specifieke Bocksbeutel! Ook in Rheinhessen staat deze druif veel aangeplant, maar is het lang niet zo dominant.

De Silvaner staat niet bekend om haar specifieke smaakprofiel, maar juist daardoor komt het terroir enorm tot haar recht. Dat is ook de reden dat deze wijn uitermate goed geschikt is om te combineren met lokale streekproducten. Het terroir vormt hier wat je proeft in de wijn!

7 december 20217 december 2021

Steile hellingen in de Mosel

We gaan weer even terug naar Duitsland. Nadat we Rheinhessen, Pfalz, Baden en Württemberg hebben verkend, komen we nu aan in de welbekende Mosel. Hier vinden we wijngaarden op de steile hellingen van de Mosel. Het wijngebied strekt uit vanaf de Luxemburgse grens in het zuiden tot Koblenz in het noorden en ligt strak aan de oevers van de Mosel, de Saar en de Ruwer. Vooral de eerste rivier levert typerende steile hellingen waar de wijngaarden op zijn aangeplant. Vandaag de dag ligt de helft van de aanplant op hellingen met en stijgingspercentage boven de 30, al dan niet in terrasvorm.

Het wijngebied aan de Moezel strekt zich uit van tegen de Luxemburgse grens tot aan Konstanz, waar de Moezel samenkomt met de Rijn. Het omvat de loop van natuurlijk de Moezel, maar ook de Saar en de Ruwer en strekt uit over 125 dorpen, 5.000 actieve wijnboeren en 8.800ha.

De opbrengst misstaat niet met zo’n 1.16 miljoen hl. Maar kwaliteit compenseert dit ruim. De geschiedenis gaat ver terug. In grootse stijl introduceerden de Romeinen de wijnbouw aan de Moezel. Talloze vondsten, waaronder diverse pershuizen uit de Romeinse tijd, getuigen van een grote wijnbouwtraditie.

Klimaat

De Moezel kent een zeer koel, noordelijk landklimaat. Deze hellingen zijn zeer effectief in het optimaliseren van de blootstelling van de wijnstokken aan de zon, waardoor de rijping van de druiven vergemakkelijkt. De beste locaties profiteren ook van de zonnestraling die weerkaatst van het oppervlak van de rivieren en op de wijnstokken, en het vermogen van de donkere leisteenbodem om overdag warmte te absorberen en ‘s nachts terug te stralen naar de wijnstokken.

In de zomer is het warmer, met een gemiddelde temperatuur in juli van rond de 18ºC (hetzelfde als voor Nederland). Een lang groeiseizoen helpt bij het ontwikkelen van de intense smaken in de Riesling-druiven terwijl het potentiële alcoholgehalte laag blijft.

In de winter spoelt regen leisteen van hoog op de heuvels naar de rivieren, en wijngaardarbeiders moeten het verzamelen en terugbrengen naar de wijngaarden, waar de warmtevasthoudende eigenschappen vereist zijn. Veiligheid op het werk is een groot probleem op de zeer steile locaties en er zijn dodelijke slachtoffers onder wijngaardarbeiders bekend.

Deze condities leveren heerlijk fruitige lichte wijnen voort die laag in alcohol zijn. Ze kunnen intens geuren met verleidelijke bloemige en minerale tonen en een prachtig balans tussen zuurgraad en zoetheid.

Geschiedenis aan der Mosel

Al in de oudheid wisten de Kelten wijn reeds 500 voor Christus te waarderen. Het is onbekend of ze ook wijnstokken cultiveerden. Rond 50 voor Christus veroverden de Romeinse legioenen de Moezelstreek en stichtten Augusta Treverorum, het huidige Trier. Trier, de eerste stad in het huidige Duitsland, ontwikkelde zich tot een keizerlijke residentie en kosmopolitische stad. De vraag naar wijn was hoog omdat Kelten en Romeinen de drank op waarde schatten.

Romeinse invloeden

Na het einde van het Romeinse Rijk speelden de kloosters, als grootste landeigenaren, een centrale rol in de verdere ontwikkeling van de wijnbouw. In de hoge middeleeuwen, met de cisterciënzer monniken uit Bourgondië, kwam hun kennis van de wijnbouw ook naar de Moezelstreek en gaf de regio een aanzienlijk kennisvoordeel.

Kwaliteitsbesef

In de 18^e eeuw nam aartsbiscchop Clemens van Trier een belangrijke beslissing om de kwaliteit te kunnen waarborgen. Inferieure wijnstokken werden ontruimd en vervangen door betere kwaliteiten, vooral Riesling. De gevolgen van die beslissing zie je nog steeds; bijna 5.500ha staat vandaag de dag nog steeds aangeplant met Riesling, ofwel 62.5% van alle aanplant.

Crisis en hoogtij aan der Mosel

Na de ups kwamen de downs; na het einde van het Napoleontische tijdperk in 1815 bracht de repressieve handelspolitiek van het koninkrijk Pruisen in de jaren 1830 veel wijnbouwers aan de rand van het bestaan.

Tegen het eind van de 19^e eeuw ontstond een nieuwe bloeiperiode. De steile Rieslings van Moezel, Saar en Ruwer waren de meest gewilde en dure witte wijnen ter wereld. Ze waren dronken aan de hoven van de vorsten van Londen tot Sint-Petersburg. De beste Rieslings van de Moezel waren tot vijf keer duurder dan de topwijnen uit Bourgondië.

Na de Tweede Wereldoorlog leidde de grote vraag naar fruitige witte wijnen en de uitbreiding van de wijnbouw naar vlakke valleien Dit leidde tot een enorme toename van de wijnproductie – vaak ten koste van de kwaliteit. Het wijngaardgebied groeide van 7.500 hectare in de late jaren 1950 tot 12.300 hectare in de vroege jaren 1990. Sindsdien is het areaal afgenomen tot de huidige omvang.

Hoe nu verder…

Vandaag keert een nieuwe generatie wijnbouwers terug naar de oorspronkelijke sterke punten van de regio. Op de steile hellingen die lange tijd niet zijn gebruikt, plant men Riesling- en Bourgogne-variëteiten die men met de hand onderhoudt. De internationale opleiding van de ambitieuze jonge wijnbouwers en de karakteristieke combinatie van leisteenrots, microklimaat en druivensoort produceren opnieuw wereldwijd gewilde minerale wijnen met een uniek karakter en uitgesproken elegantie.

De wijnbouwgebieden

De Mosel is onder te verdelen in 6 Bereiche. Hier zijn 19 Grosslagen en maar liefst meer dan 500 Einzellagen! Ongeveer 40 procent van de wijngaarden aan de Moezel, Saar en Ruwer liggen op de steile hellingen van de rivierdalen. Wijngaarden met een helling van meer dan 30 procent worden beschouwd als steile hellingen en die zijn er in de Mosel. Met ongeveer 3.400 hectare wijngaarden op steile hellingen is de Moezelstreek het grootste steile wijnbouwgebied ter wereld. De Calmont wijngaard tussen Bremm en Ediger-Eller, met een helling tot 68 graden wordt vaak de steilste wijngaard ter wereld genoemd. Echter Engelsfelden in de Bühler vallei in Baden is met 75 graden echt de steilste. Op dergelijke steile en terrasvormige locaties is de verzorging van de wijnstokken alleen met de hand mogelijk en zeer tijdrovend.

Zuidelijke Moezel

Geologisch, landschappelijk en wijnbouw toont de Moezel in het zuidwesten van de Moezelstreek een bijzonder gezicht. Het dal is breder, de hellingen minder steil dan op de bredere loop van de rivier. In het drielandenpunt van Duitsland, Frankrijk en Luxemburg groeien de wijnstokken op dolomietgesteente, dat werd gevormd uit kalksteenafzettingen. De totale aanplant beslaat zo’n 860ha. Het opvallende is dat je hier Riesling zelden ziet. Daarvoor in de plaats is de oude druivensoort Elbling. Ooit was deze druiven variëteit in heel Duitsland te vinden. Nu slechts op 450ha in dit gebied. Verder nemen de Bourgondische variëteiten een toevlucht, aangezien deze goed gedijen op kalksteenbodems.

De Elbling is één van de oudste wijndruiven in Europa en was reeds geliefd bij de Romeinen. De witte variant leveren pittige ongecompliceerde wijnen op. Als gevolg van een mutatie kan op één stok zowel witte als rode druiven voorkomen. Vandaar dat aparte oogst noodzakelijk is en de rode Elbling apart gevinifieerd wordt tot rosékleurige wijn of mousserende wijn. Echter de wijnwet beschouwd de rode Elbling als een witte wijn.

Op de kalksteengronden van de Bovenmoezel en op leisteen groeien interessante Pinot Noir, die tevens in barriques gerijpt is. Ze gaan heel goed samen met aromatische en sterke gerechten zoals rundvlees of wild.

Bereich Moseltor

Moseltor is het kleinste Bereich in het Moezelgebied met slechts 126 ha. Hierin ligt de Grosslage Bübinger Schloss met maar liefst zes Einzellagen; Perler Hasenberg (13ha), Perler St Quirinusberg (27ha), Sehndorfer Klosterberg (17ha), Sehndorfer Marienberg (29ha), Nenniger Schlossberg (27ha) en Nenninger Römerberg (10ha).

Bereich OberMosel

Het wijnbouwgebied Boven-Moezel in Rijnland-Palts met 750 ha strekt zich uit van Palzem, waar de deelstaten Rijnland-Palts en Saarland aan elkaar grenzen, tot de dorpen Wasserliesch en Igel bij Trier.

Saar

Aan de Saar beoefent men wijnbouw tussen Serrig en Konz. De wijngaarden liggen vaak op de zuidelijke hellingen van zijdalen. De bodem bestaat voornamelijk uit donkere Devoon leisteen. Op sommige locaties is er ook gesteente van vulkanische oorsprong.

Saar Riesling wijnen kenmerken zich door fijnheid en mineraliteit. Ze worden beschouwd als een bijzondere bewaarwijn en verrassen vaak na tientallen jaren door hun frisheid. De wijnen vertonen vaak aroma’s uit het assortiment van licht fruit zoals appel en citrus, maar ook bloemen en kruiden. Het wijnbouwgebied aan de Saar is de laatste jaren weer gegroeid door de herbouw van oude steile hellingen. 791 hectare is beplant met wijnstokken, waarvan bijna 83 procent met Riesling. De Scharzhofberg is een van de beroemdste Rieslinglocaties ter wereld aan de Saar.

Ruwertal

Het Ruwertal ten oosten van Trier is met 177 ha wijngaarden de kleinste subregio van het wijnbouwgebied. Het riviertje Ruwer slingert zich een weg door een smal dal vanuit de Hunsrück, omzoomd met weiden, wijnstokken en bossen, en mondt bij Trier uit in de Moezel.

De wijngaarden liggen op de zuidelijke hellingen tussen het dorp Sommerau en het Trierse district Ruwer. De wijngaardbodems van de Ruwer werden uitsluitend gevormd op gesteente van Devoons leisteen. Net als aan de Saar liggen de wijngaarden hier hoger dan aan de Moezel. De fruittonen van de wijnen doen vaak denken aan zwarte bessen, frambozen en bramen, evenals kruidentonen zijn niet zeldzaam. Bovendien hebben de steile hellingen van de Ruwer ook een hoge mineraliteit en worden ze als delicaat, delicaat en ronduit subtiel beschouwd.

Het wijnbouwgebied van Ruwer heeft met bijna 88 procent het hoogste Riesling-aandeel in het hele wijnbouwgebied. Daarnaast worden Pinot Blanc en Pinot Noir geteeld op de Ruwer.

Mittel-Mosel ook bekend als Bernkastel

Aan de Midden-Moezel, het hart van het teeltgebied, liggen veel van de beroemdste wijndorpen, steile hellingen en wijnhuizen van het teeltgebied opgesteld langs bijna 100 rivierkilometers. Hier vind je dus Bernkastel en Piesport Klimatologisch gezien wordt de wijnbouw begunstigd door de beschermde valleilocatie en de warmteopslag van de Moezel. De jaarlijkse zonuren is bijna 1.400 uur. Het is ook niet voor niets dat je hier de grootste hoeveelheid wijngaarden ziet, wel 5.646ha!

Voldoende regenval en de bossen op de hoogten zorgen voor een goede watervoorziening voor de wijngaarden. De wijnen zijn fruitiger en iets sterker dan saar en Ruwer. De wijnstokken groeien op de steile hellingen op blauwe, grijze en rode leisteen en in de valleien op terrasvormige sedimenten van grind, zand en klei afgezet door de Moezel door de millennia. Een geologisch kenmerk zijn de bodems van het Rotliegend bij Ürzig, waar de Moezel het rode vulkanische gesteente van de Eifel ontmoette.

Terrassenmosel of Kasteel

Vanaf Zell wordt het Moezeldal steeds smaller. In veel gevallen zijn de hellingen zo steil dat de wijnstokken alleen te vinden zijn op smalle terrassen die zijn beveiligd door droge stenen muren. De benedenmoezel wordt daarom de Terrassenmosel genoemd. Qua wijnrecht heet het gebied “Burg Cochem”. De terrassen die door de eeuwen heen door de mens zijn aangelegd, bijvoorbeeld in de buurt van Winningen, zijn een indrukwekkend cultureel monument.

Hier vindt u dus de steilste wijngaard van Europa, de Calmont. De bodems zijn gemaakt van klei leisteen en kwartsiet zandsteen. De terrassen met hun warme microklimaat zijn niet alleen gunstig voor de Riesling-wijnstokken, ze bieden ook een thuis aan zeldzame planten en dieren zoals de gouden aaster, de Apollo-vlinder en de zwaluwstaart. De Rieslingwijnen zijn hier vaak weelderiger in fruit en body dan in andere delen van de Moezelstreek.

Riesling-wijnen heeft de regio de afgelopen jaren een nieuwe impuls gegeven. Tussen Zell en Koblenz wordt 1.190 hectare wijngaarden gecultiveerd. Naast Riesling kom je hier ook regelmatig Pinot Noir tegen.

Federweisser

Graag wil ik de Federweisser onder de aandacht brengen. Dit is een licht zoete, alcoholische mousserende wijn van 5%. En feitelijk alcoholische vruchtensap of erg jonge wijn. Federweisser is verkrijgbaar met een alcohol percentage vanaf 4% tot aan 13%, wanneer de gisting langer is doorgegaan. Deze wijnen zijn dan ook donkerder van kleur, tegen amberkleurig aan. Ook is er Federroter wanneer deze wijn van rode druiven gemaakt wordt. Deze wijnen zijn alleen verkrijgbaar in de maanden september en oktober.

Vanwege de snelle vergisting, is deze wijn na het openen niet lang houdbaar. Omdat de wijn constant koolzuur produceert, kunnen de flessen niet luchtdicht worden afgesloten. Vandaardat ze een doorlatend deksel hebben (ze zouden anders barsten). Ze moeten rechtop worden opgeslagen om het gas continu uit de fles te laten ontsnappen en morsen te voorkomen.

De voortschrijdende gisting was ook een uitdaging bij het transport van gebottelde Federweisser. Vóór de komst van het moderne commerciële verkeer en koelwagens, om het metabolisme van de gist tijdens het transport te vertragen, was vervoer een uitdaging. Daarom was Federweisser vroeger bijna uitsluitend beschikbaar (en voor het grootste deel bekend) in en rond wijnbouwgebieden.

Afhankelijk van de datum van de druivenoogst is het beschikbaar van begin september tot eind oktober en wordt het over het algemeen samen met hartig voedsel geserveerd. De klassieke combinatie is Federweißer en Zwiebelkuchen, hoewel Federweisser en kastanjes of flamkuchen ook populair zijn.

Conclusie

Hoewel het één gebied is met een voorkeur voor één druivenvariëteit, levert de Moezel toch verschillende wijnen op. Er zijn 2 primaire soorten leisteengronden gevonden in het Moezeldal: blauwe leisteen en rode leisteen. Hoewel beide bodems relatief arm zijn, hebben de rode bodemgebieden over het algemeen meer klei die een rijkere, weelderigere stijl van Riesling produceert, terwijl blauwe leisteenwijnen over het algemeen bloemiger zijn. Verwacht niet van Mosel Rieslings dat ze krachtig zijn, het zijn wijnen met finesse en elegantie.

Hoewel de blog mogelijk laat doorschemeren dat er alleen Riesling gevonden kan worden, is dat absoluut niet waar. De andere belangrijkste druif is de Müller Thurgau (ofwel Rivaner), maar met slechts 10% aanplant en zo eerder besproken Elbling en Pinot Noir (Spätburgunder) met beiden 5%. De resterende 18% is verdeeld over een ruime reeks van druiven variëteiten.

Omdat de Moezel wijnen maar beperkt geëxporteerd worden, is het absoluut de moeite waard om in de auto te springen en die 4 uur te rijden naar de Moezel. De aanblik van de steile hellingen in de Mosel is zeker de moeite waard!

16 november 202116 november 2021

Nu de magisch lekkere wijn uit uniek Württemberg

De vierde regio is dus het zonnige warme Württemberg zoals je wellicht in de vorige blog hebt gelezen. De wijnregio Württemberg, ookwel Schwabenland genaamd, ligt vooral aan de rivier de Necker en heeft ruim 11.000ha aan wijnbouwgebied. Wat dit gebied uniek maakt is dat Württemberg de enige wijnregio van Duitsland is waar magisch lekkere rode wijn dominant is. Die overigens ook heerlijk gaat met de Schwäbische specialiteiten zoals Spätzle (pasta), Maultaschen (grote ravioli) of Wurstsalat

Württemberg ligt ten oosten van Baden en grenst in het noordwesten aan haar tweelingzus. Men produceert hier 875.000hl verspreid vanaf het Bodenmeer in het zuiden tot aan de Tauber vallei nabij Rothenburg. Opvallend in Württemberg is dat men geen Landwein kent en 91% is Prädikatswein van overwegend lokale druivenrassen. Saillant detail overigens is dat de Schwaben bijzonder dorstig te boek staan. Volgens het handboek van het Deutsches Weininstitut drinkt men hier 2x zoveel als de gemiddelde Duitser.

Druivenrassen

Met een aandeel van ruim 70 procent domineren hier blauwe druivenrassen. De bekendste rode wijn is de Trollinger (ongeveer 21% van de aanplant). Men noemt deze makkelijk drinkbare wijn wel de nationale drank van de Württembergers. Die drinken hem graag bij een Vesperteller met vleeswaren.

Daarnaast zijn veel aangeplante druiven zo’n 15% Schwarzriesling (Pinot Meunier) en Lemberger (Blaufränkisch – 14%). Dit zijn druivenvariëteiten die je zelden elders ziet. Blaufränkisch, vernoemd naar de plaats waar de druif afkomstig is, het Oostenrijkse Lemberger, zie je dus ook in Oostenrijk en in Hongarije onder de naam Kékfrankos. Uniek en magisch lekkere wijn kan je deze Lemberger uit Württemberg wel noemen, heerlijk fris en fruitig. Ideaal als aperitief.

De Schwarzriesling is oorspronkelijk afkomstig uit Bourgogne, waar deze druif onder de naam Pinot Meunier bekend staat. Opvallend is dat, hoewel afkomstig, de Pinot Meunier niet is toegestaan in de Bourgogne. Echter veel mensen kennen deze druif van Champagne.

Vanzelfsprekend is er ook nog witte wijn, van met name Riesling (18%), Kerner en Müller Thurgau (beiden 3%). Dit zijn toegankelijke wijnen met beperkte alcoholpercentage en sappige zuren.

Wijnbouwgebied

Wijnbouw vindt plaats op de hellingen langs de Neckar en in de beschutte dalen van zijrivieren als Rems, Enz, Kocher, Jagst en Tauber en zelfs aan de Bodensee. Kern van het wijngebied is het Bereich Württembergisches Unterland aan de Midden Neckar. Ten zuiden daarvan sluit het Bereich Remstal-Stuttgart aan. De hellingen geven een beschutting en de ligging is relatief zonnig en warm.

Württemberg kent veel waardevolle wijngaarden op steile hellingen. Wijnboeren bewerken vaak maar kleine percelen waarvan ze gewoontegetrouw de opbrengst aan de dichtstbijzijnde coöperatie leveren. Daarvan zijn er in Württemberg meer dan 50. Samen zijn die goed voor zo’n 80 procent van de verkopen.

Grote delen van het wijngebied worden ontsloten door de Württemberger Weinstraße. Over een lengte van 500 kilometer loopt die van Weikersheim bij Bad Mergentheim tot aan het oostelijk van Tübingen gelegen Metzingen, voornamelijk langs de Neckar en zijn fraaie zijdalen.

Bereichen in Württemberg

Württemberg kent vijf Bereiche waar 17 Grosslagen en zo een 210 Einzellagen actief zijn. Een groot verschil met haar tweelingzus. En er zijn slechts 8 VDP wijngaarden, waarvan 6 nabij Stuttgart liggen. Van deze 8 producenten zijn er 7 die zowel Grosse Lagen als één of meerdere Erste Lagen produceren. De gemene deler zijn vooral Riesling en Lemberger. Maar er worden ook vele andere variëteiten gevoerd.

Bereich Kocher-Jagst-Tauber

Gelegen in het noordoosten is dit het enige Bereiche dat zich gespecialiseerd heeft in witte wijnen van Silvaner en Riesling. Kocherberg en Tauberberg zijn de belangrijkste locaties in dit Bereiche. Silvaner en Schwarzriesling groeien langs de rivieren op skeletkalksteen, vind je in de rest van het Hohenlohe-wijnland Trollinger (Vernatsch), Pinot Noir en Riesling gekenmerkt door de roodachtige en voedselrijke mergel van de Keuperformation

Württembergisches Unterland

Veruit het grootste wijnbouwgebied is Württembergisches Unterland. De belangrijkste wijngaarden liggen vooral in de middelste en lagere Neckar vallei. Hier komt ruim 80% van de wijnproductie vandaan. Riesling neemt 25% van de aanplant voor haar rekening. Andere belangrijke witte druivensoorten zijn Grauburgunder en Gewürztraminer. Würrtemberg staat vooral bekend haar rode Trollinger, terwijl Schwarzriesling hier toch de betere wijnen voortbrengt.

Remstal-Stuttgart

Het gebied Remstal-Stuttgart ligt in het zuidoosten van het teeltgebied. De wijngaarden liggen voornamelijk tot 400 meter boven de zeespiegel in de riviervallei van de Rems. Het is verdeeld in de vijf grote lagen. In het wat koelere en regenachtigere gebied heerst een zekere Rieslingtraditie.

Bereich Oberer Neckar

Het Boven-Neckargebied is het kleinste wijnbouwgebied van de Württembergse wijnstreek en omvat de wijngaarden in het dal van de Ammer aan de zuidelijke rand van het Schönbuch en in het Neckartal.

Bereich Württembergischer Bodensee

Is een klein gebied van slechts 8ha rondom de plaats Kressbronn aan de Bodensee. Tevens nabij het noordelijker gelegen Ravensburg heb je nog een enkele hectare wijnbouwgebied. Hier vind je vooral aanplant van Müller Thurgau. Maar het overgrote deel van de wijn activiteiten rondom de Bodensee valt onder Baden.

Nu wat maakt de wijn uit Württemberg zo uniek en magisch lekker

Hoewel de wijnen hier niet veel bekendheid genieten. Verrassend is dit niet omdat Württemberg relatief veel neerslag kent en de bodem bedekt is met een soort mergel dat slecht doorlatend is. Daarnaast liggen wijngaarden op 250 meter en hoger, wat in combinatie met de neerslag en dus koelere temperaturen niet ten goede is voor wijnproductie. Dankzij de bijzonder warme jaren begint ook Württemberg verrassend goede wijnen voort te brengen.

Maar wat maakt het verschil tussen een Riesling uit de Moezel, Rheingau of Württemberg? Riesling is in Duitsland bijzonder terroir gedreven. En Württemberg is één van de weinige regio’s waar je een mergel bodem vindt. Dus dat geeft de typerende mineraalachtige karakteristieken. Daarnaast vanwege het koele klimaat domineert het groene fruit en de hoge zuren de wijn.

De Schwarzriesling ofwel Pinot Meunier, staat eigenlijk uiteindelijk alleen aangeplant in Württemberg. Ze hebben een uitzonderlijk fruitig aroma dat wat weg heeft van de Pinot Noir, maar met een zachtere elegantere structuur. Het is een uitstekend aperitief, niet te gecompliceerd. De krachtere varianten misstaan niet naast varkensvlees of lamgerechten.

Lemberger is hier ook in staat serieuze wijnen te leveren. Natuurlijk is het gros een lichte toegankelijk wijn welke ideaal als aperitief is. Maar je hebt ook de kwaliteitswijnen die gekenmerkt worden door zwart fruit, specerijen als tabak, laurier en kaneel. Met mooie ronde tannine en een aangename afdronk. Deze zijn ideaal bij rollade of lamsvlees.