Orange wines

Wat zijn orange wines?

Heb je ooit gehoord van Orange wines? Niet? Je bent niet de eerste, en toch bestaat deze wijn al vele jaren. Het is een witte wijn gemaakt gemaakt op dezelfde vinificatie als rode wijn. Namelijk door de druivenschillen te weken in de most. Most is het versgeperste maar nog niet vergiste sap van de druiven. In de 20e eeuw gingen frisse witte wijnen de markt domineren en heeft er een “technische correctie” plaatsgevonden in het wijnmaak proces voor witte wijn. Schil weking werd niet meer toegepast voordat de fermentatie zou beginnen (wanneer suikers worden omgezet in alcohol). Schillen bevatten natuurlijke kleurstoffen, gisten, fenolen en tannines. Deze beïnvloeden de kleur, smaak en textuur van de wijn. Omdat in orange wines deze invloeden juist wel worden toegepast, verkrijgt deze haar specifieke kleur en volle body.

Geschiedenis

Zoals aangegeven bestaan orange wines reeds vele jaren. Deze vinificatie wordt al voor duizenden jaren toegepast in Georgië. Hier rijpen wijnen niet op (eiken) houten vaten, maar in grote aardewerken amforen (kvevri genaamd). Deze kvevri zijn in de grond begraven met de opening boven de grond. In het moderne wijn maken ligt wijn in kelders opgeslagen voor constante temperatuur en rijping/gisting. Door amfora’s in de aarde te begraven, krijg je hetzelfde gewenste effect.

Wijnkenmerken

Nu moet je niet denken dat orange wines altijd knaloranje zijn. Afhankelijk van het gebruikte druivenras, lengte van schilcontact en de vinificatie, varieert de kleur van geel tot oker en van rozig tot donker oranje. Doordat de wijn langer op schil heeft gelegen (soms wel tot meer dan een jaar), is de wijn stabieler en kan dus langer bewaard worden. Aanwezige tannines (wat je dus niet gewend bent van witte wijnen) hebben hier een belangrijke invloed in. Orange wines hebben een stevigere body dan de witte tegenhanger. Het mag nu dus wel duidelijk zijn dat orange wines toch echt anders zijn dan witte wijn.

Productie

Orange wines komt dus reeds duizenden jaren voor in het huidige Georgië. Maar ook voor honderden jaren in Italië en Slovenië. Echter tegenwoordig zie je dat orange wines uit een breed scala van landen kan komen; Duitsland, Oostenrijk, Spanje, Frankrijk. En ja zelfs Nederland (bijvoorbeeld wijngaard Dassemus uit Chaam). Ondanks de uitgestrektheid, wordt de markt niet overspoeld. Orange wines kenmerkt zich door de boutique productie. Het is echt een niche markt.

Wijnbeschrijving

Nu heb ik de eer gehad mijn hand te kunnen leggen op een fles uit Romagna, Italië. De Vitalba Albana van Tre Monti. De wijn heeft 100 dagen gerijpt in een Georgische kvevri en kent een biologische natuurwijn certificaat. De wijn is gemaakt van de in Nederland redelijk onbekende druif Albana. Maar lokaal in Romagna is deze bekroond met een eigen DOCG.

Vitalba, Albana in amfora van Tre Monti
De mooie, licht oranje Vitalba.

Samen met een goede vriendin heb ik genoten van deze wijn. De wijn is mooi licht oranje van kleur. De overdadige honing stuift uit het glas met een mooie minerale ondertoon. Ondanks de honing explosie verrast deze droogheid van deze wijn menig persoon. De wijn kent een mooie zuurgraad met volle romige body en gemiddelde tannine structuur. Ze kent een bloemig palet, licht citrus – ondersteunt door de zuren – en marmelade. De wijn blijft mooi lang hangen in de mond dankzij de mooie minerale afdronk.

Kortom de wijn is erg verrassend. Waar je een zoete wijn verwacht nadat je deze geroken hebt, is deze droog en erg complex met vele lagen. De wijn heeft een volle body met hoge alcohol (14.5%!), maar kent een mooi balans met hoge zuurgraad en primaire smaken.

Wijn-spijs

Nu is de vraag, wat gaat goed samen met zo een bijzondere wijn. De umami-rijke Aziatische keuken is een goede keuze (sushi, curries), maar ook gerijpte kazen en gerookte ham misstaan niet naast deze wijn.

Grüner veltliner

Uiterlijk

De grüner veltliner groeit in een compacte, langwerpige tros en heeft bladeren met diepe inkepingen. ‘De groene uit Veltlin’ is sterk en levert van nature veel druiven. Te hoge opbrengsten geven karakterloze wijnen, maar wie de groei beperkt, oogst druiven met bijzondere kwaliteiten. Een van de kenmerken is dat hij laat rijpt. Laatrijpende druiven hebben doorgaans een warme herfst nodig om zich volledig te ontwikkelen. Een goede grüner veltlineroogst betekent: rijpe, suikerrijke druiven met flinke, zachte zuren.

Oorsprong

Hoewel hij op meer plaatsen in Oost-Europa voorkomt en er op kleine schaal in Nieuw-Zeeland mee wordt geëxperimenteerd, hoort grüner veltliner bij Oostenrijk. Niet voor niets wordt deze druif beschouwd als de trots van Oostenrijk. Een van de drie wijnstokken daar is grüner veltliner. De druif komt het meest voor in Niederösterreich, het gebied ten noorden van Wenen. Engelstaligen kunnen de naam niet goed uitspreken en noemen hem liefkozend Gru-Ve, groovy, wat ‘gaaf’ en ‘geweldig’ betekent. De droge, frisfruitige Grüner Veltliners met duidelijke peperaroma’s komen uit het Weinviertel, de krachtiger soorten met minerale aroma’s komen onder andere uit Wachau.
Ook in Hongarije komt deze druif geregeld voor onder de naam Zöldveltelini.

Smaakkenmerken

Grüner Veltliners zijn meestal droog en verfrissend. Er zijn Grüner Veltiners met sappige aroma’s van wit fruit als appel en peer. Andere hebben juist het weelderige van meer exotische vruchten, zoals ananas en nectarine. Kenmerk van veel Grüner Veltliners is het kruidige toontje van versgemalen peper. Opvallend zijn de verfrissende maar tegelijkertijd zachte zuren. Zij geven de wijn pit en spanning. Hoewel er lekkere, op vat gelagerde Grüner Veltliners bestaan, is de druif in het algemeen beter af zonder rijping op nieuw eikenhout. Hout geeft te veel smaak af waardoor de delicate aroma’s en structuur van de druif niet meer goed tot hun recht komen. Zonder rijping op nieuw eikenhout kan hij zijn terroir beter tonen.

Wijn-spijs

Grüner Veltliner is de lieveling van veel sommeliers. Door zijn volle smaak met zachte zuren past deze wijn namelijk bij gerechten waar geen andere wijn bij te vinden is. In Oostenrijk zelf presenteren ze hun vlaggenschip graag bij wienerschnitzel, maar er zijn legio andere mogelijkheden. Een droge, geurige Grüner Veltliner is ook de perfecte partner van gewokte groene groenten, alles met paddenstoelen en van zoetzure Aziatische gerechten, waaronder koe loe yuk en curry.

Primitivo of Zinfandel?

In dit tweede deel wil ik het graag hebben over de Italiaanse primitivo en de Amerikaanse zinfandel

De primitivo is een druif die een volle wijn kan maken, afkomstig uit het zuid Italiaanse Puglia. De wijn kenmerkt zich door de donkere (intense) kleur, sappig van rijp gestoofd zwart fruit en kruidigheid. Doordat de druif veel suiker aanmaakt heeft de wijn vaak een hoog alcohol percentage.

De zinfandel daarentegen groeit in California,  USA en wordt vaak liefkozend “Zin” genoemd.  Ongeveer 10% van de Californische wijnareaal bestaat uit zinfandel. Zinfandel wordt vooral gebruikt om licht zoete witte wijn maar ook rosé te maken (blush-stijl; licht in alcohol waardoor jongeren deze ook mogen drinken). Echter sinds de jaren 90 van de vorige eeuw worden in de Amerikaanse AVA’s zoals Napa Valley en Sonoma County volle rode wijn gemaakt, veelal van oude wijn stokken. Deze wijn wordt gekenmerkt door  de smaak van blauwe bessen, cassis, en rijpe pruim. Maar ook kruidigheid in de vorm van peper en soms zelfs drop worden bespeurd. Indien de wijn houtrijping heeft gehad, zijn tonen van karamel en vanille merkbaar. Daarnaast kan de afdronk rokerig zijn.

Maar wat hebben deze twee, zo op het wijn makend oog, gemeen? Nou het blijkt dezelfde druif te zijn! Hoe de primitivo in Amerika is beland is onbekend. De oorsprong van de primitivo/zinfandel ligt in Kroatië, waar dezelfde druif crijenak kastelanski heet (of de oude naam tribidag welke reeds in 15e eeuw voorkomt). Er zijn inmiddels subtiele genetische verschillen ontstaan aangezien de drie druiven zo lang gescheiden zijn.

Misleidende druivennamen: Pinot Gris/Grigio

Achtergrond

Er zijn ontzettend veel druivensoorten, maar wist u dat er in verschillende regio’s verschillende namen worden gebruikt voor eigenlijk eenzelfde druif? Het meest aansprekende voorbeeld is denk ik wel pinot gris (vooral bekend uit Elzas, Frankrijk maar ook zeker bekend in Califonië US en Nieuw Zeeland) en pinot grigio (vooral bekend uit Trentino-Alto Adige en Veneto, Italië). Tevens is deze druif ook bekend onder de namen Rülander of Grauburgunder (Duitsland) en in Hongarije Szürkebarát. Origineel heette pinot gris in de Elzas Tokay d’Alsace. Maar dat is niet meer toegestaan om de verwarring met de Hongaarse Tokaji-druif te voorkomen. Tenslotte sta ik even stil bij de naam Malvoisie (Valais, Zwitserland) welke je niet dient te verwarren met Malvasia waar in Italië een zoete wijn van wordt gemaakt! Hoe bedoel je misleidende druivennamen, Pinot Gris/Grigio is een goed voorbeeld.

De pinot gris is een kleuren mutatie van de pinot noir. Vandaar dat de oorsprong dan ook in Bourgogne (FR) plaats vindt. In de Middeleeuwen werd deze druif daar Fromenteau genoemd. De naam pinot gris is geïntroduceerd rond 1783-1784 in de wijngaarden van Côte d’Or (Rézeau, 1997).

Viticulture

Ondanks dat dit dezelfde druif is, zult u bemerken dat de smaken erg verschillen. Oorzaak ligt in het terroir waar de wijngaard ligt en de wijnmaak technieken. De vrucht heeft van nature suikers maar weinig zuur. Daarom komt deze het best tot zijn recht in koelere klimaten; in warme klimaten zou dit leiden tot een wat saaie zoetige wijn. Doordat de schil weinig kleurstoffen bevat (deze is grijzig en neigt naar roze indien de druif goed rijp is) maakt men er vooral witte wijn en een rosé (vaak aangeduid als “Blush”). Echter in koel klimaat met veel neerslag is de kans op rotting groter, omdat de kleine druiven in compacte trossen op elkaar zitten. Wanneer de druif i.v.m. najaarsregens vroeg geplukt wordt, zal de druif zijn aromatische smaak nog niet ontwikkeld hebben en krijg je neutralere wijnen. In de Elzas wordt deze druif vaak laat geplukt (vendange tardive) wat deze wijn een milde tot zoete smaak geeft.

Pinot gris

De pinot gris is over het algemeen complexer, voller en iets wat zoeter van smaak. Abrikoos, banaan en mango zijn vaak kenmerkend aroma’s. Bij hoge kwaliteitswijnen, vaak de meer zoete die langer kunnen rijpen, zijn tonen van honing en gember waar te nemen. De wijn gaat, als een van de weinige wijnen, heel goed samen met (pittige) Aziatische gerechten. De volheid is een mooie aanvulling op de kruidige gerechten, terwijl het lichte zoete een goede combo is met de pittigheid. Tevens past deze ook heel goed bij kip of kalkoen gerechten.

Pinot grigio

De pinot grigio daarentegen is gelegen in het koelere hoger gelegen Trentino-Alto Adige en Veneto. De wijn is soepel en heeft frisse zuren en aroma’s van appel. peer en citrus. De wijn is perfect om direct te drinken en matched uitstekend bij Italiaanse ham en kaas of prima als aperitief.

Zomer

Yesss!! De zomer is aangebroken, en hoe! Er staat direct een hittegolf voor de deur. En dat terwijl we de nieuwe wijnen van 2019 nu de markt opkomen. De trend voor 2020 zijn fruitige rosé wijnen – het mierzoete is echt verleden tijd -, frisse witte wijn en soepele rode wijnen; zeker licht gekoelde, fruitige rode wijnen zoals een pinot noir of gamay. Niets wegleggen maar ready-to-drink!

Verder zie je ook steeds meer wijnen uit Nederland komen. Dit zijn over het algemeen toch de frisse fruitige wijnen met mooie zuren vanwege het koelere klimaat. Ons advies; ga deze zeker niet uit de weg deze zomer en probeer ze eens!

Natuurlijk blijven niches ook in ontwikkeling, natuurwijnen (biologische teelt, geen of beperkte toevoeging van sulfiet en geen toevoeging van chemische middelen), vegan wijnen (wanneer wijnen geklaard – helder gemaakt – worden, worden hier dierlijke eiwitten voor gebruikt. Echter bij vegan wijnen filtert men met een stof welke diervrij gemaakt is) en alcoholvrije wijn. De markt van deze laatste wijn groeit gestaag en er komen steeds betere exemplaren op de markt!

WSET Level 2 Intermediate

Het is heel spannend, Marc is net begonnen met een nieuwe serie wijn cursussen, maar dan even anders. En daar help ik hem bij als moderator voor de WSET Level 2 Intermediate.

Natuurlijk is niet alleen deze innovatieve aanpak spannend, ook WSET zelf kijkt over de schouder mee. Ook voor hun gaat er een nieuwe deur open. Samen met WSET verkent All About Wine de mogelijkheden.

Waar normaal gezellig bij elkaar wordt gekomen, is dat nu natuurlijk niet mogelijk. Dus is er online gegaan. In 4 cursusavonden wordt de theorie van WSET Level 2 Intermediate; gebieden, druivensoorten, hoe het klimaat invloed heeft op smaak (en nee, wanneer je abrikoos proeft in een wijn betekent dat niet dat er abrikozensmaak is toegevoegd!) en ga zo maar door.

En nu het proeven… daar moet nog even op gewacht worden, dat is tenslotte leuker om met zijn allen te doen. Dus hopelijk tot snel!