Wie kent het niet Riesling wijnen, de druivensoort die tot veel in staat is, maar ook bekend staat om haar petroleum aroma. Waar komt dit eigenlijk vandaan? Daar gaan we deze week antwoord op zoeken.
Riesling druivenras
Maar laten we even een stapje terug doen. Bijna iedereen kent Riesling als de Duitse gortdroge wijn. Maar de druivensoort staat inmiddels overal aangeplant, van Willamete Valley aan de westkust van Amerika tot aan Nieuw Zeeland.
En verwar Riesling niet met gelijksoortige namen als Riesling Italico, Laskirizling, Olaszrizling en Welschriesling. Dit zijn toch echt andere druivenrassen.
Duitsland wordt door velen beschouwd als de bakermat van Riesling. Hoewel historische verslagen geen duidelijkheid geven, kan je wel stellen dat Duitsland het hart is waar deze majestueuze druif al eeuwenlang groeit en bloeit. De vroegst geregistreerde melding van Riesling in Duitsland dateert van 13 maart 1435. En daarmee is 13 maart de onofficiële verjaardag van Riesling.
Riesling stamt af van de Gouais Blanc druif waar ook bijvoorbeeld Chardonnay en Pinot Noir van afstammen en Savagnin (ook bekend als Traminer maar verwar deze niet met Gewürztraminer).
Kameleon Riesling
Riesling kan ook worden beschouwd als een kameleon binnen de wijnwereld. Het neemt een unieke eigenschappen aan van het terroir waar de druif opgroeit. En creëert daarmee haar eigen stijl. Maar alleen in Duitsland vind je Riesling die zo veelzijdig is, van trocken (ofwel kurkdroog) tot feinherb (nauwelijks zoet) tot trockenbeerenauslese (ofwel zeer zoet). Echter dit laatste is niet op alle plekken te bereiken. Daarnaast kan je van Riesling zowel stille als mousserende wijnen maken. Riesling is dus een echte kameleon!
Ook heeft Riesling niet altijd zo een faam gehad. Ten tijde van de goedkope Liebfraumilch was het meer een “beuker” dan kwaliteit. Ook in de tijd daarna werd de markt overspoeld door goedkope (inferieure) en mierzoete Riesling. Gelukkig is dat tij gekeerd en is er nu een heel spectrum aan Riesling verkrijgbaar.
Populariteit
Maar waarom kent Riesling een lage populariteit? Riesling is eenmaal geen Chardonnay en gaat niet zo goed op houtrijping. Terwijl Chardonnay mateloos populair is en er toch een grote voorliefde is voor houtgelagerde witte wijnen.
Riesling wijnen moet je leren drinken. De zuren, het ijskoude parfum en de citrus smaak zijn uitgesproken. Daardoor is Riesling niet voor iedereen weggelegd. Daarnaast blijft de petroleum aroma hangen boven de wijnen gemaakt van Riesling, terecht of onterecht.
Kenmerken
Riesling heeft kleine bessen aan haar compacte trossen. Ze kleuren van groen tot goudgeel met bruine vlekjes, afhankelijk van de rijpheid. Riesling kan zeer goed tegen extreem lage temperaturen dankzij het harde hout van de stam en groeit goed in een koeler of zelfs koud klimaat. Hier kan ze langzaam rijpen en waardoor ze haar aromatische karakter blijft behouden. Vandaar dat ze ook volop staat aangeplant in Finger Lakes District in Amerika en Ontario in Canada. Maar dan moet de druif wel op de goede locatie staan aangeplant om optimaal zon te krijgen. De druif heeft een voorkeur voor goed drainerende bodems, bij voorkeur bedenkt met leisteen.
Riesling is zeer terroir gevoelig en is dus in staat een goede reflectie te geven waar ze vandaan komt. De geprefereerde leistenen bodem zal een rokerig aroma afgeven, terwijl andere bodems meer mineraal of staal (in geval van kalk), teer, aards (in geval van klei) afgeven. Kenmerkende primaire aroma’s zijn perziken en appel, citrusfruit, citroen, limoen, pompelmoes, ananas en passievrucht, citronella, munt, muskaat, kamperfoelie, brem, linde, acacia. Waarbij aroma’s als citrusfruit duiden op minder rijpe druiven. Rijpere Riesling wijnen geuren naar overrijpe ananas en petroleum. Jongere Rieslings neigen eerder naar vers hooi, viooltjes, roos en wit steenfruit. Ook ontleent de druif zich voor nobele rotting. Deze geeft een typisch smaakje van gedroogde abrikozen en honing, amandelen en rozijntjes.
Zoals reeds aangegeven, houtrijping is niet weggelegd voor Riesling. Dus zal vergisting en rijping op RVS tanks plaatsvinden, waardoor de wijn haar frisse en fruitige karakter blijft behouden.
Daarentegen staat Riesling bekend om haar hoge zuurgraad en is daarom zeer goed in staat te ouderen, beter dan menig Bourgogne en Bordeaux wijn. En dat terwijl het alcohol kan variëren van 7% voor de lichte verfrissende wijnen tot 13% voor volle krachtige wijnen.
Riesling en klimaatzones
Wanneer Riesling in koelere zones staat is ze in staat om fenomenale wijnen te produceren, zeker wanneer er sprake is van veel direct en gereflecteerd zonlicht. De meeste Duitse regio’s zijn koelklimaat regio’s, behalve Pfalz waar het een paar graden warmer is. Ook Elzas, de meest Germaanse regio in Frankrijk, vind je tintelende, droge, staalachtige wijnen zoals die van Trimbach. De Wachau in Oostenrijk wedijvert met de Elzas en de Moezel vanwege de zuiverheid van zijn Rieslings. Behalve dat deze heerlijk karaktervolle, kurkdroge, gebeeldhouwde wijnen de neiging hebben om meer body en alcohol te hebben. En natuurlijk hebben we de goede ijswijnen uit Finger Lakes en Ontario, maar ook zeer goede Riesling wijnen uit Washington.
Terwijl ze in een warm klimaat, omdat ze vroeg rijpt, is het sap overrijp en mis je de spanning in de wijn. Het grote deel van zuid Europa is het simpelweg te warm voor Riesling. Daarom is het zo verrassend om kwaliteit Riesling te vinden in Australië. Zowel Clare Valley ten noorden van Adelaide als de Eden Valley in het oosten hebben een reputatie opgebouwd voor geweldige droge Riesling, het soort pittige, full-bodied wijn. Ook Zuid Afrika omvat Riesling maar daar moet de rijping goed gevolgd worden, net als in Nieuw Zeeland, waar de druif zowel op het warmere Noordereiland, als op het koelere Zuidereiland te vinden is.
Maar waarom petroleum in Riesling wijnen
Laten we eerst eens kijken waar deze petroleum aroma vandaan komt. Dit wordt veroorzaakt door TDN (een afkorting voor 1,1,6-trimethyl-1,2-dihydronaphthalene). Dit is een stofje dat niet in de druif aanwezig is, maar ontstaat wanneer de druif carotenoïden afbreekt tijdens de groei van de plant. Carotenoïden is een druifeigen stof (overigens niet uniek voor druiven) dat de plant beschermt tegen het felle zonlicht. Vervolgens vindt een proces van chemische verandering plaats waarbij de zuurgraad een belangrijke rol speelt. Dus hoe feller de zon is, hoe groter de kans is dat de petroleum aroma (ookwel Goût de Pétrol) ontwikkelt in Riesling wijnen. Maar dit kan zich pas in wijn ontwikkelen wanneer de wijn rijpt. Dus een jonge Riesling zal minder Goût de Pétrol hebben dan wijnen die rijpen.
De Goût de Pétrol is zowel geliefd als gehaat. Het is een echte persoonlijke voorkeur. Zoek je naar deze aroma, dan heb je de grootste kans bij wijnen uit Australië, omdat de zon daar feller is.
Hoe ontstaat Goût de Pétrol
Er zijn een aantal factoren van invloed op de petroleum aroma. Één is dus de blootstelling aan zonlicht. Waarbij een studie heeft uitgewezen dat wanneer druiven na veraison meer dan 20% zonlicht ontvangt, het TDN gehalte toeneemt. Ook ontbladeren draagt (hetzij als wijngaardbeheer of doordat waterstress verminderde bladvorming geeft) bij aan verhoging van TDN, immers er ontstaat meer blootstelling aan zon.
Maar ook de lengte van flesrijping en keldertemperatuur hebben een belangrijke invloed.
Tenslotte een heel belangrijke factor. Een studie heeft aangetoond dat de sluiting van de fles een grote invloed heeft. Kurk afgesloten flessen hebben een lagere TDN waarde dan draaidoppen. Mogelijk omdat kurk TDN kan opnemen, maar ook omdat oxidatie (wat niet plaatsvindt bij een draaidop) het TDN gehalte kan verminderen.
Conclusie
Goût de Pétrol is een persoonlijke voorkeur. You love it or you hate it. Maar het is ook iets dat met klimaatverandering een potentieel risico vormt. Als wijnmaker heb je slechts beperkt invloed. In de wijngaard moet je het bladbeheer goed in de vingers hebben en tijdstip van de oogst kan een rol spelen. In de kelder is temperatuur relevant. Maar geheel voorkomen is onmogelijk.
Overigens TDN en de daaruit voortvloeiende petroleum aroma komt niet uitsluitend in Riesling voor. Zoals aangegeven, TDN komt voort uit cartenoïden dat in planten zit. Maar floreert in een hoge zuurgraad, zoals bij Riesling het geval is. Daarnaast heeft Riesling een aanzienlijk hogere cartenoïden gehalte dan andere druiven. Daarom zal je de Goût de Pétrol vooral in Riesling aantreffen.
