Vorige week hebben we uitgebreid stil gestaan bij de vele fles formaten. En om vooruit te lopen op de wijnfles vormen, is het misschien goed om eens stil te staan bij de anatomie van de wijnfles. Want er gaat meer in de vorm van de fles zitten dan het op het eerste gezicht lijkt.
De anatomie van een wijnfles
De wijnfles heeft een aantal kenmerken. De ring, stop, capsule, het lichaam, bodem en uitsparing.
Het uiteinde van de fles is de ring en is gekoppeld aan het sluitsysteem. Dit bestaat uit de stop, zoals een kurk of schroefdop en de capsule. De stop kan gemaakt zijn van kurk, plastic, glas of metaal in geval van een schroefdop. Dit sluit de fles af. Terwijl de capsule ofwel dop genaamd, zowel de kurk als de hals van de fles beschermd. Deze voorkomt dat de kurk van zijn plaats afkomt zodat de wijn niet kan uitdrogen of verdampen.
Waar komt de capsule vandaan?
De geschiedenis gaat terug tot 1760, toen tonnen wijn vanuit Bordeaux in Wenen aankwamen. Naarmate de tijd verstreek, verloren de wijnen hun kwaliteiten en begonnen ze zuur te worden, dus begon men te bottelen. De rechtbank realiseerde zich dat er gelegenheden waren waarbij de wijn producent de kurk koon manipuleren om stoffen in de wijn te infiltreren. Om namaak of geknoei met de wijnen te voorkomen, voerde de vorst een wet in waarbij alle flessen wijn moesten worden verzegeld met zegellak.
De moderne capsules arriveerden echter in de 18e eeuw, toen Hongaarse wijn producenten loden capsules gebruikten. De wijnen die beter van kwaliteit en luxueuzer waren, kregen een capsule. De capsules werden vervolgens gebruikt als identiteitszegel.
Tegenwoordig heeft de wijncapsule twee hoofdfuncties. De eerste is in feite esthetisch, om de fles aantrekkelijker te maken. Het helpt consumenten om een bepaald wijnmerk te identificeren, omdat het een aanvulling is op het etiket en uiteindelijk iets karakteristieks wordt voor elke wijn.
De tweede functie is hygiënisch. De capsules beschermen de hals van de fles en de kurk tegen stof, bederf of uitdroging. Het garandeert ook dat de fles wijn nooit is geopend. Zou je een fles wijn kopen zonder capsule?
Kleurrijke capsules in Frankrijk
Misschien is het je wel opgevallen, maar in Frankrijk zie je verschillende kleuren capsules. Stille en mousserende wijnen die binnen een AOC of AOP vallen krijgen een groene capsule. De blauwe capsules voor lokale wijnen of wijn met IGP classificatie. De oranje capsules verwijzen naar zoete en likeurwijnen, terwijl de rode capsules onder dezelfde regels als groen (m.u.v. mousserende wijn) en blauw valt (maar vaak gebruikt men deze alleen rode wijnen).
Marianne op de capsule
Om dan meteen een andere vraag te beantwoorden. Op Franse wijn zie je op de stop/capsule een afbeelding van “Marianne”. Dit refereert aan het feit dat belasting is afgedragen over de fles aan de Franse staat. Deze verplichting is overigens in 2019 afgeschaft door de Franse belastingdienst.
Onderste deel van de fles
Om verder te gaan met de anatomie van een wijnfles, komen we aan bij de hals. Dit is het bovenste, smalle deel van de fles, net onder de ring. De fles verbreedt zich vervolgens en dit heet de schouder. Dit dient als verbinding tussen de hals en het lichaam van de fles. Bij zeer oude wijnen wordt gesproken of de fles nog gevuld is tot bovenin de hals, halverwege de hals of tot de schouder. In principe hoe lager de vloeistof is (dus meer op de hoogte van de schouder), hoe waarschijnlijker de wijn niet goed meer is.
Dan krijgen we het lichaam of de loop of buikje van de fles. Hier is de ruimte voor het etiket.
Tenslotte krijgen we de bodem. Deze is plat zodat de fles overeind gehouden kan worden. Hier vinden we tevens het lek of punt. Dit is de uitsparing onder de fles. Nu is dit een interessante discussie, waarom zit hier eigenlijk een uitsparing? En nee het is niet om de consument op te lichten zodat er minder volume in de fles kan.
De originele reden kan waarschijnlijk gevonden worden in het glasblazen. Zonder deze holte konden flessen niet goed overeind blijven staan. Maar nu de flessen dikker en steviger zijn, is dit lek eigenlijk overbodig geworden. Maar toch zijn er nog drie functies. Allereerst helpt de uitsparing bij het verstevigen van de fles. Daarnaast helpt bij het inschenken van een glas. Door de duim in de holte te steken en de fles vast te houden, kan men professioneel schenken waarbij het etiket toonbaar is aan de consument. Daarnaast, en belangrijker, wanneer de wijn oudert, ontstaat er residu, bezinksel dat neerslaat op de bodem. Zodat wanneer je schenkt, dit residu achter blijft.
Tot slot
Nu we een idee hebben van de anatomie van de wijnfles, gaan we volgende week dieper in op de vele vormen en kleuren van flessen.
