Verrassend Hongarije

Hoewel de meeste mensen bij wijn niet direct aan Hongarije denken, kent dit land toch een zeer lange rijke geschiedenis, waarbij de wijnen – mogelijk verrassend genoeg – aan alle Europese hoven zeer welkom waren.

Tegenwoordig kent men internationaal slechts enkele wijnstijlen uit Hongarije, maar eeuwenlang kende dit land een verrassend bijzondere diversiteit. Natuurlijk is de mooie zoete Tokaj bekend, waar wij reeds eerder over hebben geschreven, en ook de diepe, stevige Stierenbloed-wijnen uit Eger en Szekszard. Maar ook kent Hongarije, rond de oevers van het Balaton Meer, interessante droge witte wijnen en meer verfijnde rode wijnen uit diverse andere regio’s.

Hoe het begon

De Hongaarse wijngeschiedenis gaat terug tot de 1^e eeuw voor Christus. Er zijn vondsten van wijnculturen die een Keltische oorsprong hebben. Ook de Romeinse overheersing bereikten het Karpaten-bekken en ontwikkelden de cultuur verder. Vooral in de Balaton hooglanden en de Szerémség regio wat toen tot Hongarije behoorde (Syrmia in Servië en deels in Kroatië).

De ontwikkeling van de wijncultuur is niet zonder slag of stoot gegaan. Omdat de wijnen uit de provincie Pannonia (Transdanubië) vergelijkbaar waren met wijnen van het Italiaanse schiereiland, verbood keizer Domitianus in 92 na Christus de wijnproductie in het gebied. Pas in 282 na Christus beviel keizer Valerius Probus de herplanting van de hellingen van Mons Almus (Tarcal of Olaszhegy) in toenmalig Szerémség.

Bloei in de Middeleeuwen

De wijnbouw is beïnvloed door vele tradities. Met invloeden van oude, Centraal Aziatische en Kaukasische tradities die stammen uit de voormalige provincie Pannonia. Deze zijn terug te herleiden in kennis en smaakvoorkeur van de wijnen.  Zo dateert de eerste vermelding van zelfsturende wijngaardraden uit 1271. In de Middeleeuwen floreerde de Hongaarse wijnindustrie . Het was een oude traditie dat alle wijngaardeigenaren dezelfde rechten hebben met betrekking tot hun wijnstokken, ongeacht hun titel.

Neergang na de Middeleeuwen

Echter na de Middeleeuwen kwam de Turkse overheersing. Gedurende 1.5 eeuw (van 1541 tot 1699) werd de Hongaarse wijnproductie zwaar getroffen. In deze periode nam Tokaj (gelegen in het Koninkrijk Hongarije) de Aszu-productie over van Szerémség vanwege de Turkse dreiging. Het eerste schriftelijke bewijs van Tokaj Aszu dateert uit 1550.

De volgende mijlpaal kwam in de 19^e eeuw, toen het Hongaars-Oostenrijkse Habsburger monarchie serieus professioneel werk begon te maken van wijnbouw, bereiding, regelgeving en handel. Zo ontstonden er nieuwe markten voor Hongaarse wijnen en kwam de wijn op alle Europese hoven terecht. Helaas bespaarde de phylloxera uitbraak ook Hongarije niet. Wijngaarden liepen ernstige schade op. Men breidde eerst het wijngaard areaal uit naar zandgronden, die minder phylloxera gevoelig zijn. Maar ook dit bleek niet de oplossing te zijn. Daarom ging men, net als in veel andere Europese gebieden, de wijnstokken enten op Amerikaanse onderstokken die wel resistent zijn tegen deze druifluis.

Ontwikkelingen in de 20^e eeuw

Na de Tweede Wereldoorlog werd door het Communistische regime de focus gelegd op massa productie. Dit gaat natuurlijk hand in hand met lagere kwaliteit en ondoordachte aanplanting. Dit was ook de tijd dat veel mensen besloten om thuis wijn te maken die verborgen werden in kleine kelders.

Toen Hongarije toetrad tot de Europese Unie bloeide de wijnindustrie opnieuw op. In 2011 nam Hongarije nieuwe verordeningen aan voor de kwaliteitscontrole en bescherming van de oorsprongsbescherming.

Geologie en terroir

Inmiddels heeft de wijncultuur zich over het gehele land verspreid en er zijn inmiddels 22 wijnregio’s. Door de veelzijdigheid heeft elke regio haar specifieke terroir. In het oosten liggen de Karpaten, een gebergte dat het land beschermt tegen de koude winden die vanuit het noordwesten het land binnen komen. Over het algemeen kent het land een continentaal klimaat. Echter lokaal is dit gematigd onder invloed van de grote watermassa’s van de Balaton Meer of de Neusiedler See op de grens met Oostenrijk.

Druivensoorten

De gebruikte druivenvariëteiten in de wijngaarden is een mengsel van inheemse en internationale rassen. Witte druivenrassen zijn vooral inheems, zoals Furmint en Hárslevu (vooral toegepast voor Tokaj), Olaszrizling en Kéknyelukekra. Voor rood Kadarka, Kékfrankos (ook bekend als Blaufränkisch of Nagyburgundy) Zweigelt en Blauwer Portugieser. Gelet op de historisch innige band met Oostenrijk zijn deze rassen niet verbazingwekkend. Daarnaast zijn als internationale rassen vooral Chardonnay en Sauvignon Blanc voor witte wijn en Cabernet Franc, Cabernet Sauvignon en Merlot voor rode wijn aangeplant.

Opvallend is dat we ook mousserende wijnen vinden, met name in de koelere regio’s. Deze zijn van de klassieke druiven Chardonnay en Pinot Noir, maar ook van inheemse Furmint, Harslevelu en Olaszrisling. Deze worden gemaakt volgens de traditionele methode en soms voor de goedkopere wijnen wordt ook koolstofdioxide toegevoegd zodat er eenvoudige mousserende wijn ontstaat.

Hongaarse wijnregio’s

Over het hele Hongaarse land vinden we wijnregio’s. Hoewel elke regio echt haar eigen kenmerken kent, zien we in de noordelijke regio’s vooral rijke en krachtige wijnen afkomstig van hoger gelegen wijngaarden. De midden en zuidelijke regionen zijn meer vlak met een zeer heet continentaal klimaat. In centraal Hongarije vinden we dan ook meer bulkwijn, terwijl in het zuiden er ook een aantal pareltjes tussen zitten, zoals Szekszard en Villany. En tenslotte in het westen vinden we de Balaton regio dat een ietswat milder klimaat kent vanwege de ligging aan het meer.

Hongaarse appellatie

In 2009 heeft de EU het classificatie systeem geharmoniseerd binnen de lidstaten. Om het voor consumenten toegankelijker te maken werden drie niveau’s; Protected Designation of Origin (PDO), Protected Geographical Indication (PGI) en basis kwaliteit wijn. Ook Hongarije heeft zich geconfirmeerd aan deze logica en refereert naar Oltalom alatt álló Eredetmegjelölés (OEM).

In Hongarije zijn er 37 appellaties verdeeld over ongeveer 71.000ha, waarvan er maar liefst 31 PDO’s zijn. Maar het kan ook ondoorzichtig gemaakt worden. Zo omvat bijvoorbeeld Balaton PGI, 6 regio’s, 2 subregio’s en nog een andere PGI.

Realiseer u wel dat de hoogste classificatie niet automatisch zegt dat dit een goede wijn is. Het classificatie systeem is in het leven geroepen om aan te geven waar de wijn precies vandaan komt. Echter, net als in de andere wijnlanden, hoe specifieker de locatie is, hoe strikter de regels van het wijn maken vaak zijn. Voorbeelden zijn beperkingen in de dichtheid van het aanplanten van druivenstokken, beperken van de opbrengst per hectare, de toegestane druivenvariëteiten en hoe de wijnen dienen te rijpen. Hierdoor wordt de kwaliteit wel vaak verhoogd.

Kortom

Hongaarse wijnen zijn op de weg terug van weggeweest. De phylloxera plaag, wereldoorlogen en het communistische regime hebben diepe sporen achter gelaten. Maar mede dankzij (financiële) steun uit Europa is de opmars goed ingezet, en er staat een stabiel classificatie systeem. Er is een nieuwe generatie wijnmakers opgestaan die hard aan de weg timmeren met kwalitatief goede wijnen. U ziet deze wijnen meer en meer bij restaurants op de kaart verschijnen. Maar de grote uitdaging is vaak de uitspraak en herkenning van de (inheemse) druivenrassen waar menigeen zijn of haar tong over breekt.

Maar dat neemt niet weg dat het sublieme wijnen zijn. Natuurlijk kan ik doorgaan over Tokaj en hoe bijzonder deze zwoele wijn is. Maar ook de droge witte en rode wijnen zijn indrukwekkend. En daar gaan we in de volgende serie dieper op in.