Spanje, wie kent niet de waanzinnig mooie Rioja, de schone evenwichtige Ribera del Duero of de sprankelende Cava niet? Spanje is het derde grootste wijn producerende land met 40.7 miljoen hl in 2020, achter Italië (49.1 miljoen hl) en Frankrijk (46.6 miljoen hl). Maar, net als de andere landen, zijn de wijnregio’s enorm verspreid en is hier zoveel meer te vinden! Deze overzichtkaart zegt al heel veel. Spanje is een fantastisch mooi land met vele gezichten. En dat herken je ook terug in de wijnen. Alle 17 administratieve regio’s (communidades autonomas) produceren in enige vorm van wijn, inclusief de Canarische Eilanden en de Balearen. La Mancha is naast de grootste regio in oppervlakte, ook de grootst producerende regio. Hier komt maar liefst 13 miljoen hl vandaan, ofwel 1/3 van de totale Spaanse productie.
Geologie en klimaat
De topografie speelt een essentiële rol in de vele wijnstijlen van Spanje. Het is een veelzijdig land van het koele Galicië en sneeuw bedekte pieken in de Pyreneeën via het uitgedroogde plateau tot het mediterrane Andalusië. Door het land liggen verschillende bergketens die elk hun voetafdruk achterlaten in de wijnstijlen. De rivieren zijn van groot belang voor de benodigde toevoer van water maar ze creëren ook een specifiek bodemstructuur en mesoklimaat.
Spanje kan je grofweg in drie klimaatzones opdelen. Het noorden en noordwesten van Spanje, kent een gematigd maritiem klimaat, overheerst door Atlantische weersinvloeden. Het levert frisse fruitige witte wijnen zoals in Rias Baxias. In de warmere drogere gebieden meer landinwaarts op de hoogvlakte, zijn afgesloten van zee invloeden door bergketens. Daarom kent het een heet continentaal klimaat. Wijnen zijn gestoofd fruitig met gemiddelde body; een krachtige Ribera del Duero zijn daar goede voorbeelden van. Langs de oostkust van Catalonië tot het zuidelijke Levante kent een warm mediterraan klimaat. Vandaar dat we hier de zwaardere wijnen vinden zoals in Jumilla. Behalve in de hoger gelegen gebieden waar lichtere rode en sprankelende Cava gemaakt worden.
De algemene uitdaging, met uitzondering van het natte noordwesten, is het gebrek aan water. Het voordeel is dat schimmels minder kans maken. Daarnaast zal wijngaardbeheer anders plaats vinden; lagere plantdichtheid om vrijstaande wijnstokken de gelegenheid te bieden om toegang te hebben tot water.
En dan heb je sherry… eens zo geliefd bij het brede publiek, maar nu vooral door de kenners. Er zijn een aantal essentiële verschillen tussen wijn en sherry. Maar daar zullen we later op terug komen.
Een stukje geschiedenis
Net als in Frankrijk, gaat de wijntraditie terug naar de Feniciërs toen zij in 1100AD de handelspost Gadir, wat later de stad Cadiz is geworden, werd stichtten. Maar het waren wederom vooral de Romeinen die het groots aanpakten. Vooral de huidige regio’s Tarragona en Andalusië waren van belang.
Toen de Moren Spanje binnenvielen en regeerden, werd de aandacht voor wijn vernieuwd. Dat was vooral omdat de Moren de Christenen dit niet verboden. In de Middeleeuwen brachten de monniken de kennis en verspreiden de kunst van het wijn maken verder. Dit is de tijd waarin veel van de huidige DOs hun oorsprong vonden.
De belangrijkste druivensoorten
Je ziet de traditionele Spaanse rassen nagenoeg niet buiten het land, wat meteen een groot contrast is met andere de Franse rassen die overal op de wereld te vinden zijn. Ook is de Spaanse marketing machine niet zo ver ontwikkeld als bijvoorbeeld de Franse tegenhanger. Er zijn 87 verschillende rode druivensoorten. Hierbinnen zijn de belangrijkste vier Tempranillo, Bobal, Garnacha en Monastrell. Deze vier soorten representeren ~38% van de totale wijn aanplant. Verder zijn er tachtig witte variëteiten waarvan Airen, Viura (ofwel Macabeo), de lokale Cayetana Blanca en Verdejo ongeveer 34% van de aanplant voor hun rekening nemen. Dus de top 8 druivenrassen nemen 72% van de totale aanplant!
Temperanillo en Airen staan ieder ongeveer voor 20% aangeplant. Op grote achterstand komen Macabeo voor witte druiven (4.8%) en Bobal (6.5%) en Granacha (6.2%) voor rood. De internationale druivenrassen winnen aan populariteit, wat dan ook de populariteit op de internationale wijnmarkt wint. En dit is van groot belang aangezien de wijn consumptie van de Spaanse bevolking per slinkt.
Spaanse DOPs
In Frankrijk noemen ze dit appellatie, terwijl in Spanje is de juiste benaming Denominaciones de Origen Protegas (DOP). Daar waar lang de classificatie lang heel duidelijk was, is dat sinds het begin van de 21e eeuw complexer geworden. Voorheen waren er slechts drie classificaties; Vino de la Tierra, Vino de Calidad en Vino de Pago. Nu zijn er meer dan 150 appellaties verdeeld over vijf kwaliteitslabels. Binnen deze labels vangt Spanje de verschillende wijnstijlen van de sprankelende Cava tot waanzinnig Rioja.
DOCa (Denominación de Origen Calificada)
De DOCa is het hoogste kwaliteitslabel. De term “Calidacada” verwijst naar gegarandeerd. En impliceert dus een garantie van hoge kwaliteit. De DO moet minimaal tien jaar een goede reputatie hebben voordat men de aanvraag voor DOCa mag indienen. Slechts twee regio’s hebben een DOCa label; Rioja en Priorat. In Priorat hanteert men ook de Catalaanse naam Denominacio d’Origen Qualificada (DOQ).
DO (Denominación de Origen)
DO geeft de geografische oorsprong en wijnstijl aan. Om een DO-titel te verkrijgen, moeten wijnen voldoen aan verschillende productieomstandigheden, zowel in wijngaardbeheer (zoals de toegestane druivenrassen, plantdichtheid en opbrengsten) als wijnbereidingstechnieken (zoals het rijpen). Er zijn ongeveer zeventig DO-titels. Dit is onderwerp van beperkingen; De domeinen hebben een hoge reputatie en druiven moeten van het domein afkomstig zijn en op het domein geverifieerd en gerijpt worden.
VP (Vino de Pago)
is een single-estate classificatie voor high-end wijnhuizen die niet in aanmerking komen voor een DO-label. Redenen kunnen zijn dat de wijngaard buiten de grenzen van het DO gebied liggen, of omdat de wijnstijl afwijkt van de voorgeschreven regels. In het eerste geval krijgt het landgoed (en daarmee alle wijnen) de standaard ‘Vino de Pago’-label. In het tweede geval krijgt het de hogere ‘Vino de Pago Calificado’-status. De categorie werd geïntroduceerd in 2003 en er zijn nu 14 Vino de Pago-landgoederen.
VC (Vino de Calidad con Indicación Geográfica)
Dit betekent letterlijk “wijn van kwaliteit met een geografische aanduiding”. Deze wijnen liggen qua kwaliteit tussen de Vino de la Tierra en DO in. Deze status kan men interpreteren als een tijdelijke intermediaire status tussen VT en DO. En is dus vergelijkbaar met de VDQS in Frankrijk. Er zijn ongeveer zeven Vino de Calidad-titels.
VT (Vino de la Tierra)
Dit is de landwijn en richt zich op de oorsprong van de wijn, in plaats van de kwaliteit of stijl. Ookwel bekend als de Indicacion Geografica Protegida. Dit is een zeer flexibele categorie; er zijn weinig regels. VT-wijnen kunnen blends zijn van een breed scala aan druiven, en de VT-wet legt weinig beperkingen op aan de opbrengsten van wijngaarden. In die zin kan het worden gezien als gelijkwaardig aan de Vin de France of de IGT van Italië. Er zijn ongeveer 42 geregistreerde VTs in Spanje.
Rijping
Een ieder die bekend zijn met Spaanse wijn, is waarschijnlijk ook bekend met termen als Joven en Gran Reserva (ja die met het “gouden touwtje”). Maar wat houdt dit nu in? In de wijnwetgeving van Spanje staat voorgeschreven hoe lang een wijn dient te rijpen. Dit kan in RVS of op houten fust of barrique. Dat maakt niet uit. Echter een rode Crianza bijvoorbeeld moet minimaal 24 maanden rijpen, waarvan minimaal 6 maanden in een houten vat.
Niet elke wijn of elk jaargang is in staat om een Gran Reserva voort te brengen. Om een wijn 5 jaar te laten rijpen, moet er een goede verhouding zijn tussen zuren, tannine (in geval van rode wijn), fruit en alcohol. Bedenk ook dat houtrijping invloed heeft op oxidatie. Dus alles moet op zijn plek vallen om deze bijzondere wijnen te kunnen produceren.
| Rijpingstype | Rode wijn | Witte wijn | ||
| Min. rijping | Min. vat rijping | Min. rijping | Min. vat rijping | |
| Joven | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Crianza | 24 mnd | 6 mnd | 18 mnd | 6 mnd |
| Reserva | 36 mnd | 12 mnd | 24 mnd | 6 mnd |
| Gran Reserva | 60 mnd | 18 mnd | 48 mnd | 6 mnd |
Maar waar vind je dan die sprankelende cava of die waanzinnig mooie Rioja? Daar gaan we de komende weken ons in verdiepen. Veel leesplezier!